پاسخ گویی به نیازهای طبی در هر جامعه ای در قالب نظام طبی آن جامعه عملی می گردد لذا پژوهش حاضر براساس این مسئله شکل گرفته است که رویکرد شناختی و رفتاری در مقابله با بیماری مسری طاعون در جامعه ایران عصر صفوی در چه فضایی از گفتمان طبی و بر اساس چه روش هایی صورت می گرفت و بروز آن چه مصائبی را به دنبال داشت؟ یافته های پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی نشان می دهد که نظام طب ایران عصر صفوی در مواجهه با بیماری طاعون از حوزه های مختلف معرفتی طب جالینوسی با طرز تفکر اخلاطی، طب مبتنی بر اصول تفکر اسلامی و طب عامیانه رایج در میان مردم بهره می برد. به لحاظ شناختی، عدم شناخت و ناآگاهی نسبت به عامل بیماری زا، سردرگمی در رویکرد رفتاری و شیوه های درمانی را به دنبال داشت ازاین رو پیشگیری از ابتلا به بیماری به شکل های گوناگون در اولویت قرار داشت و شیوه های مختلف درمانی نیز نه برای علاج منشأ و اصل بیماری که اغلب برای رفع عوارض و نشانه ها مورداستفاده قرار می گرفت. نتیجه متعاقب بروز طاعون در جامعه عصر صفوی، تلفات جمعیتی، مشکلات اقتصادی، قحطی و ناامنی راه ها بود.

در این مقاله نگارنده می کوشد تصویری جامع از معماری دوره صفوی ارایه دهد، ریشه های این واقعه پر طنین را در تاریخ معماری ایران جست و جو و در عین حال بناهای مهم این دوره و انواع آن را معرفی کند.در این مقاله معماری دوران صفوی شرح یا تحلیل یا تفسیر نمی شود، نگارنده پس از سیری کوتاه در تاریخ و جغرافی و دستاوردهای دوره صفوی در زمینه های گوناگون تلاش می کند دامنه فعالیت های ساختمانی و شهری این دوره را مشخص و سپس با مروری بر انواع بناها مهمترین آثار هر یک از آنها را معرفی کند و ویژگی های آنها و میزان وابستگی طرح آنها را به تجربیات معماران گذشته بازگوید.

معماری، به مثابه یک صورت تمدنی، همواره نشان دهنده ی ژرف ترین گرایش های معنوی یک ملت است. هنگامی که از معماری اسلامی سخن می گوییم، چنین موضوعی را در پیش چشم داریم. معماری سنتی اسلامی در پیوندی ژرف با معرفت شناسی و هستی شناسی تاریخی مسلمانان است. دوران صفوی از چشم انداز فلسفی، دوران یگانه ای محسوب می شود. در این دوران گرایش های دوگانه ی فلسفه ی اسلامی، یعنی گرایش مشائی و اشراقی بار دیگر به یکدیگر رسیدند و در فلسفه نوین صدرایی یگانه شدند. شکل گیری یک نگرش فلسفی جدید و دگرگونی جهان بینی نوین اسلامی، به تبع آن تأثیرهای بسیاری بر تمامیت حوزه تمدنی گذاشت. معماری عصر صفوی نیز از این تأثیرها به دور نبوده است و می توانیم بازتاب آن نگرش های فلسفی را در آن بیابیم. در فلسفه دکارتی ما شاهد نگرشی کمی به فضا هستیم که موجب می شود در دوره ای از تاریخ، انسان غربی دچار فراموشی نسبت به خاطرات کیفی بشود که فضا را تحت تأثیر قرار می دهند و بنیاد نگرش معنوی انسان به مکان هستند. در معماری مسکونی عصر صفوی برخلاف این نگرش یادشده، ما شاهد کیفی شدن فضا هستیم. کیفیتی که تمام عناصر معماری را در اصلی یگانه، یعنی نمایش جایگاه انسان در جهانی معنوی، متحد می کند. همین اصل بنیادین است که خانه صفوی را در ادامه مسجد و مکانی برای ظهور معنا قرار می دهد. در این پژوهش کوشیده ایم از خانه صفوی ابزاری انتقادی برای بهبود وضعیت خانه های امروز بسازیم. برای تحقق این هدف از روشی توصیفی-تحلیلی با ابزار پرسشنامه سود جسته ایم و سعی نموده ایم تا نگرش مردم اصفهان را به خانه های صفوی و امروزی مورد ارزیابی قرار دهیم. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که نگرش عمومی به خانه های سنتی صفوی مثبت است و افراد چنین خانه هایی را به خانه های امروزی تر ترجیح می دهند. دلیل این ترجیح نیز وجود همان عناصر معنوی است که در خانه های مسکونی صفوی وجود دارد. اهداف پژوهش: شناسایی تأثیرات فلسفه اسلامی بر معماری مسکونی صفوی. بهبود طراحی مسکونی در زمان حاضر با یاری گرفتن از معماری صفوی. سوالات پژوهش: فلسفه اسلامی چه تأثیراتی بر معماری مسکونی صفوی گذاشته است؟ ارزیابی جامعه هدف از تفاوت های معماری مسکونی مدرن و صفوی چیست؟

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیدهمتون تاریخ­نگاری عصر صفوی مشحون از روایت جنگ­ها و منازعات نظامی داخلی و خارجی حکومت صفویه است. جنگ جایگاه ویژه­ای در تاریخ­نویسی این دوره می­یابد تا آن­جا که اگر رویدادی به درگیری نظامی منجر نمی­شد در نظر مورخان شایسته نقل و ضبط در تاریخ نبود و شانس کمی برای بازگویی در آثار آنان می یافت؛ بنابراین نحوه روایت جنگ اهمیت خاصی داشت و نیازمند ساختار روایی مناسب برای بازنمایی رویداد و انتقال اهداف واقع در پشت این روایتگری به مخاطبان اثر بود. این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی – تحلیلی و ساخت الگویی از نظریات مربوط به روایت در پی پاسخ به این پرسش است که جنگ در تاریخ­نگاری دوره صفوی چگونه روایت می شود و مورخین از ثبت آن، چه اهدافی را دنبال می کردند؟ دستاورد پژوهش حاضر این است که مورخان با گزینش عناصر روایت و سرکوب یا برجسته کردن مولفه­هایی از این عناصر، طرحی از روایت جنگ ارائه می­دهند که هدف آن بازنمایی داعیه­های ارضی صفویان و مشروعیت حاکمیت و اقدامات آنان در مناطق جنگی و مورد منازعه بود.

موقعیت استراتژیک گرجستان، آن را از ازمنه دور در منظومه منافع قدرت های بزرگ نظیر ایران، عثمانی و روس ها قرار داد و هر یک به فراخور منافع خویش سیاست هایی در آنجا اعمال نمودند که تنش ها و منازعاتی بس طولانی بین آنان را به دنبال داشت زیرا تحقق اندیشه های اقتصادی عثمانی، پیوستگی جغرافیایی بین مناطق مفتوحه در قفقاز و کسب اقتدار مذهبی و سیاسی در شرق با سیطره بر گرجستان میسر می شد و در این راستا عثمانی با دولت صفویان مدعی دیگر قدرت در گرجستان مواجه گردید که آنان نیز در پی تحقق اهداف تجاری و نظامی خویش بودند. بنابراین هر دو قدرت برای اثبات برتری و ورزیدند. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای درصدد پاسخگویی به این سوالات است؛ چه عواملی سبب ایجاد تنش و منازعه ایران و عثمانی در گرجستان گردید؟ و آن دو قدرت جهت نفوذ بیشتر در گرجستان چه راهکارهایی در پیش گرفتند؟

مشروعیت پل ارتباطی حاکم با اتباع است. نمود و کیفیت این پل ارتباطی منوط به وضعیت دو سوی آن است. یعنی نه تنها حاکم در تلاش برای اثبات مشروعیت خود متوسل به گفتمان های معنا بخش می گردد، بلکه تعاملات اجتماعی و منطق زیستی جاری در جوامع، نقشی اساسی بر شمایل و سمت و سوی مشروعیت حاکم ایفا می کند. شکل و شمایل حاصل از فرایندهای دو گانه فوق، تنها در قامت نهادها قابل شناسایی است. بنابراین زمانی که از مشروعیت حاکمیت صحبت به میان می آید منظور نهادهایی است که مبین و تجلی گاه این مفهوم هستند. تبارشناسی مشروعیت به معنای اتخاذ رهیافتی است که چگونگی شکل گیری نهادهای یاد شده را نشان می دهد. اهم یافته های این مقاله چگونگی شکل گیری نهادهای مشروعیت در دوره صفویه ناشی از شکاف های گفتمانی است. در نهایت خواهیم دید که از تجمیع این نهادها، الگوی مشروعیت حاکمیت در دوره صفویه شکل می گیرد.

یکی از یادگارهای ارزشمند فرهنگی-تمدنی ایران در حوزه معماری، کاروانسراهاست که از روزگاران کهن به دلایل ارتباطی، اقتصادی، نظامی، جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردیده و در ادوار مختلف به تدریج توسعه و گسترش یافته است. با توجه به اهمیت مقوله امنیت در توسعه و رونق تجارت در دوران گذشته، این مقاله به بررسی ساختارهای امنیت در کاروانسراهای دوره صفویه می پردازد. عصر صفوی، عصر کمال و شکوفایی نبوغ معماری و شهرسازی در ایران است. یکی از جلوه های معماری این دوره، کاروانسراها می باشند که ساخت آن با توجه به اینکه ایران عصر صفویمسیر ارتباطی مهمی در ترددهای بین المللی بود و مسافران زیادی از نقاط مختلف به ایران می آمدند، ضروری به شمار می آمد. بررسی و یافتن مصادیقی که در تأمین امنیت کاروانسراها نقش به سزایی داشته اند از اهداف اصلی این مقاله می باشد. به علاوه بررسی دیدگاه ویژه دولت صفویه به مقوله امنیت تجارت با توجه به سرمایه گذاری در زیرساخت های اقتصادی ازجمله کاروانسراها از دیگر دستاوردهای این پژوهش می باشد. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

حکومت صفویه (907-1135/1501-1723) نخستین حکومت مستقل ایرانی است که مذهب تشیع را به عنوان مذهب و نظام حقوقی رسمی کشور برگزید. در عصر صفویه، نظام قضایی ایران به دو بخش متمایز شرعی و عرفی تفکیک شد. محاکم عرف زیر نظر دیوان بیگی و محاکم شرعی تحت زعامت صدر اداره می شد. رسیدگی به چهار جرم قتل، تجاوز به ناموس، کور کردن و شکستن دندان که «احداث اربعه» نامیده می شدند، در صلاحیت دیوان بیگی بود. و مباحث مربوط به حقوق خصوصی در حیطه اقتدار صدر بود. درک صحیح نظام قضایی معاصر، مستلزم آگاهی از سیر تطور آن در گذشته است. در این نوشتار، سعی می شود این آگاهی در خصوص عصر صفویه ارائه گردد.