تمام سورههای قرآن کریم محتوای پندآموزی و علمآوری دارند و شایسته و بایسته است که این مصحف شریف الگوی هر مسلمان دیندار قرار گیرد. در مقاله ی حاضر، سوره ی حجرات _ معروف به سوره ی اخلاق _ به منزله ی چراغ راه پیشرفت فرهنگی جوامع اسلامی بازبینی شده است. هدف اصلی در این پژوهش، پاسخگویی به مسائل ارتباطی درون خانواده و یافتن رهنمودهای رفتاری برای ارتباطات خانوادگی صحیح و سازنده ی مبتنی بر آموزههای اسلامی است. بدین منظور، سوره ی حجرات به روش توصیفی و کاربردی بررسی شده است؛ آیههایی که حاوی اصول و هستههای آموزشی فرهنگی و اخلاقی برای ارائه الگوهای صحیح ایجاد و بهسازی روابط خانوادگی هستند، انتخاب و جایگاه آن ها در خانواده شفاف تر بیان شده است. در پایان، قابلیت و کارکرد عملی آیات این سوره برای استخراج الگوهای رفتاری صحیح و مناسب دینی در چهارچوب نظام اخلاقی و فرهنگی خانواده آشکار شد. رعایت ادب، تحقیق درباره ی صحت و سقم اخبار و آنگاه پذیرش یا عدم پذیرش آن ها، لزوم ایمان و تقوا برای دوری جستن از اختلافات، ایجاد اخوت و برابری، احقاق حقوق بر اساس عدالت، پرهیز از سوءظن، غیبت، تجسس در امور و تمسخر دیگران از آموزه های مهم این سوره است.

قرآن کریم که سراسر نور و هدایت است در ابعاد مختلف زندگی بشر، هادی و راهنماست. در این مقاله یکی از سوره های قرآن کریم انتخاب گردیده و با محور قرار دادن سوره مبارکه احزاب با بررسی یکی از موضوعات این سوره به موضوع جریان شناسی پرداخته شده است. در این سوره مباحثی مانند «ظهار، پسرخواندگی، اولو الارحام، جنگ احزاب(خندق)، اهل کتاب(یهودیان بنی نضیر و. . . )، اطاعت نکردن از کفار و منافقین، ازدواج، طلاق، حجاب، اجازه گرفتن هنگام ورود به منزل، جریان افک، عرضه امانت الهی بر انسان و. . . » بیان شده است ولی در این نوشتار با تمرکز بر جریان جنگ احزاب(خندق) صرفا به موضوع «جریان شناسی» پرداخته می شود. روش جمع آوری مطالب در این گفتار به صورت روش کتابخانه ای و با استفاده از نرم افزارهای تفسیری و حدیثی و استفاده از سایت های مختلف قرآنی می باشد.

نگاه از دریچه ی زبانشناسی به قرآن کریم افق های جدیدی را در مطالعات قرآنی گشوده است. نظریه مایکل هالیدی یکی از گرایش های زبانشناسی نقشگراست که در حال حاضر توجه زبانشناسان بسیاری را معطوف خود نموده، هالیدی برای اجزای مختلف کلام، فرانقش های سه گانه اندیشگانی، بینافردی و متنی را قائل شده و متناظر با آنها سه لایه معنایی را ساماندهی کرده است. هدف از این پژوهش بررسی تحلیل گفتمان دو سوره ی فلق و ناس در سطح فرانقش متنی-مبتنی بر نظریه نقشگرای هالیدی-است لذا با بررسی ساخت مبتدا-خبری و اطلاعی دو سوره فلق و ناس و استخراج عناصر و شگردهای ایجاد انسجام دریافتیم که سوره فلق و ناس به لحاظ گفتمان بر مبنای مکالمه و پرسش و پاسخ بوده و استفاده از مؤلفه های گفتمان مدار هالیدی-فرانقش متنی-در میان این دو سوره متفاوت از هم نبوده است، بلکه در انسجام متنشان ادات گوناگون و متنوعی مؤثر است که میزان بهره گیری از این شگردهای انسجامی (دستوری، لغوی یا معنایی) با هم متفاوت است. اولین و مهمترین عامل انسجام و همبستگی متن در هر دو سوره عناصر واژگانی و لغوی است و عنصر تکرار با وجوه مختلفش بیشترین بسامد را داراست.

ویژگی اصلی متن انسجام است و از پیوندهایی که اجزاء یک متن را به هم مرتبط می سازد، انسجام واژگانی شامل «تکرار» و «هم آیی» است که مبتنی بر رابطه معنایی واژگان با یکدیگر است. «مراعات نظیر»، مصداق «هم آیی» است و در آن واژه هایی در سخن به کاربرده می شوند که همه، داخل در یک مجموعه و زمینه معنایی قرار دارند. در «تضاد» نیز «هم آیی» وجود دارد؛ زیرا در آن تداعی معانی صورت می گیرد. این مقاله به شیوه تحلیل ادبی، تناسب های معنایی واژگان را در سوره انعام دنبال می کند. انعام که پیام اصلی آیات آن، مبارزه با شرک و دعوت به توحید است؛ از آفرینش، گسترده سخن می گوید و تصاویر طبیعت در آن نمودی بارز دارد. همچنین درباره انسان و اعضای بدن، کارکردها و فعالیت های جسمانی و زندگی اجتماعی او، مجموعه های گوناگون واژگانی یافت می شود. افعال و صفات الهی نیز سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند. با بررسی سوره انعام به خوبی روشن می شود که نمونه های «مراعات نظیر» در آن فراوان است و با «تضاد» در هم تنیده اند و تصویرهایی می سازند که هماهنگ و همسو با اهداف و محور سوره است و همبستگی موضوعی آن را اثبات می کند.

متن قرآن کریم حاوی ارزش­ های زیبایی­ شناختی پیشرفته­ ای در فرم خود است و کشف ظرافت­ های آن به کمک روش­ های نظام­ مند نظریه­ های زبانشناختی معاصر، مؤید وجوه اعجازی برتر آن است. فرمالیست­ های روس با تمرکز بر مقوله «ادبیّت» در صدد شناخت معیارهای زیبایی­ آفرینی در متن برآمدند و تکنیک­ های چندی از جمله هنجارگریزی را موجد آن دانستند. نمودهای هنجارگریزی به شکل گسترده در متن قرآن و در سطوح مختلف صرفی، نحوی، بلاغی، آوایی و غیر آن به کار رفته و جلوه­ های بیانی شگفتی خلق نموده است. زبانشناسان مسلمان، هر یک به گوشه­ ای از این وجوه اشاره کرده­ اند، اما بررسی متن قرآن از منظر هنجارگریزی، می­ تواند شکوه ادبیّت متن قرآنی را به شیوه­ ای منسجم­ تر آشکار گرداند. در این مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی و ضمن طرح تئوری موضوع، به بررسی ابعاد معنایی پدیده هنجارگریزی صرفی در متن دو سوره انعام و اعراف می­ پردازیم. به این ترتیب که با مقایسه نمونه­ های عدول­ یافته از هنجار با معیارهای زبان معمول یا هنجاری، تلاش می­ کنیم تا این مطلب را دریابیم که چگونه عبارت قرآنی، به کمک هنجارگریزی صرفی به عنوان یک ابزار ادبی جهت داده­ افزایی معنایی، دامنه­ ای گسترده از ظرایف و لطایف معنایی را به متن افزوده که ساختارهای کهنه خودکارشده، قادر به خلق آن نبوده­ اند. از جمله دستاوردهای این پژوهش آن است که هنجارگریزی صرفی، نکته­ هایی نهفته از متن قرآن را آشکار می­ کند که مفسران قدیم به دلیل توجیه آن ذیل عناوینی چون تقدیرات نحوی و حمل بر معنا، آن را تببین نکرده­ اند.

هر اسلوب زبانی از عبارت­ها و کلماتی تشکیل شده است که آن زبان را دارای روح و معنا می­کند. زبان نقش اساسی در برقراری ارتباط با دیگران دارد، حال اگر در کنار این کلمات به موسیقی هم توجّه شود، نتیجه بهتری حاصل می­گردد و معنای مورد نظر با دقّت و به خوبی منتقل می­شود. پس موسیقی در زبان بسیار اهمیت دارد و شاعران و نویسندگان می­توانند با استفاده از آن ارزش ادبی کلام خود را بالا ببرند. قرآن کریم والاترین متن است که در آن الفاظ به بهترین شکل معانی مورد نظر را منتقل کرده اند. در قرآن کریم موسیقی الفاظ و عبارات به بهترین شکل ممکن انتخاب شده است و بررسی سوره­های مختلف به خوبی نشان می­دهد که چگونه موسیقی الفاظ و عبارات در آیه­ها به انتقال معنا و مفهوم آن­ها کمک کرده است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای نوشته شده است تا سوره­ی مبارکه­ی تکویر را از نظر لایه­ی موسیقایی آن مورد بررسی قرار دهد و نقش عناصر موسیقایی را در بیان معانی این سوره به خوبی آشکار سازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که موسیقی حاکم بر بخش­های مختلف این سوره به خوبی با معانی و مفاهیم قصد شده، تناسب دارد؛ خواه موسیقی برگرفته از تکرار حروف و واژگان و خواه موسیقی درونی و نیز آهنگ موجود در حروف روی که از هجاهای کوتاه به سمت هجاهای بلند در نوسان بود و در مقوله­هایی مانند بیان بعد از ابهام، هشدار و آگاهی دادن و سایر مفاهیم به خوبی خود را نشان داد.