واژه «حجاب» و مترادفات آن در برخی از آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان اسلام و بیشتر از آن در بسیاری از متون مهم عرفانی مکرر بکار رفته است.در این مقاله با بررسی و تفحض در آیات و روایات و منابع عرفانی، سمی شده است کاربرد واژه حجاب و مترادفات آن مطالعه، و منظور عرفا از حجاب و رفع آن توضیح داده شود و نیز بدین مطلب پرداخته شود که اصولا چه نسبت و رابطه ای بین حجاب قرآنی و حجاب عرفانی برقرار است.همچنین با توجه به زمینه بحث، از اصطلاحات مرتبط - همچون «وصول» و «قرب» - بررسی و نقد می شود تا مشخص شود که معنی و مفهوم «وصول عرفانی» با «قربی» که در قرآن کریم بکار رفته، سازگاری و تطابق دارد یا خیر؟از این بررسی، نتیجه می شود که عرفا از واژه های قرآنی - همچون حجاب - استفاده کرده و از آن؛ اصطلاح عرفانی ساخته اند و به معنای مورد نظر خود بکار گرفته اند. علاوه بر آن بین حجاب قرآنی و حجاب عرفانی، نسبت عموم و خصوص مطلق برقرار است و هر حجابی که در قرآن بکار رفته، به معنای عرفانی نمی تواند باشد. با توجه به اینکه عرفا از بین رفتن همه حجاب ها بین بنده و حق را ممکن ندانسته اند، «وصول» مورد نظر عرفا با مفهوم «قرب» در قرآن پیوند و ارتباط دارد.

حجاب در اصطلاح صوفیه به معنی هر چیزی است که انسان را از حق و حقیقت دور می دارد. صوفیه با تاثر از حدیث نبوی که بین خدا و انسان حجاب های زیادی از نور و ظلمت قرار دارد؛ حجاب ها را در دو دسته نور و ظلمت می گنجانند و می گویند از آنجا که انسان ترکیبی از ظلمت جسم و نور روح است پس حجاب هایی چون شهوات و صفت های ناپاک حجاب ظلمت جسم اند و کشف و شهود و حیرت و ... می توانند حجاب نور روح باشند. زمانی که سالک با بیداری نفس لوامه، به آگاهی می رسد، ابتدا از خودی خود و نفس خود شکایت می کند و همین مقدمه حجاب های نوریه است. حجاب مراتبی دارد چون مهر و ختم دل، رین، صدأ، غشا و غین که اصلی ترین منبع شناخت آنها قرآن است و تفسیرها و تاویل هایی که عرفا از آن آیات دارند. سالک باید ابتدا با غلبه بر نفس اماره حجاب های مال و جاه و تقلید و معصیت را از میان ببرد تا آماده هدایت گردد. سپس با آشنایی با عالم روح و انشراح قلبش به دقایقی خواهد رسید که اگر در بند آنها بماند، باز هم در حجاب خواهد بود و نتیجه این که با شناخت حجاب ها انسان به شناخت خود نزدیک تر می گردد به ویژه حجاب های نور که ارزش خلیفه اللهی انسان را تایید می کنند و آنچه در نهایت در دست است این است که همواره بین انسان و خدا حجاب ها باقی است.

«کشف المحجوب هجویری از امهات آثار عرفانی است که هم از نظر سبک نوشتار و ساختار آن و هم از حیث موضوع و محتوا سرمشقی برای آفرینش کتب عرفانی پس از خود بوده است. یکی از اصطلاحات عرفانی بنیادین این کتاب «حجاب» است، هجویری می کوشد تا با تقسیم بندی دقیق آن به دو نوع: 1- حجاب رینی (=ذاتی) 2- حجاب غینی (=صفتی)، با شواهد قرآنی به توضیح آنها بپردازد. وی هدف خود را از تالیف این اثر، کشف (=پیدا کردن، بیان و برداشتن) این حجاب ها می داند. البته معتقد است که حجاب رینی که حجاب کفر و ضلالت است، با جهد بنده زدودنی نیست، بلکه به توفیق و کیمیاگری حق تعالی از بین می رود. اما حجاب غینی، که حجاب غفلت و بی خبری است، به مدد استغفار برداشته می شود، ولی وقوف بنده بر این حجاب ها و سعی در برداشتن آنها او را به قرب و لقای حق تعالی می رساند.

چنانچه حجاب یک نوع رفتار قلمداد گردد، این رفتار همانند سایر رفتارهای دیگر تحت تاثیر قواعد خاصی است. بر اساس تئوری های جامعه شناختی و روان شناختی، انجام یک رفتار، تحت تاثیر عوامل متفاوتی است. یکی از عوامل مهم و اثر گذار بر انجام و نحوه رفتار، اطلاعات و آگاهی های فرد از رفتار می باشد. به عبارت دیگر، سطح شناختی فرد، اقدام و نوع رفتار وی را مشخص می سازد. اطلاعات و آگاهی های فرد، نسبت به اشیا، پدیده ها و مفاهیم، طی فرآیند جامعه پذیری وی ایجاد می شود. در این نوشتار، جامعه پذیری از دیدگاه تئوری های کارکردگرایی، تقابل و کنش متقابل نمادین بررسی شده است و خانواده، مدرسه، گروه همسالان و نهادهای اجتماعی و ارتباطی به عنوان عوامل موثر بر جامعه پذیری حجاب معرفی می شوند که ناهماهنگی و بدکارکردی این عوامل می تواند منجر به آسیب پذیری فرآیند جامعه پذیری حجاب گردد.

با تهاجم فرهنگی در دو قرن اخیر بر جوامع اسلامی، موضوع پوشش و حجاب جزء جنجال برانگیزترین مسائل مطرح شده قرار گرفته که نتیجه آن دست کم از نظر برخی ایجاد تردید در ضرورت آن بوده است. مساله حجاب از مهمترین مسائلی است که بعد از انقلاب اسلامی تاکنون مسوولان نظام جمهوری اسلامی را به خود مشغول داشته است. از نظر جامعه شناسی، حجاب مانند هر پدیده اجتماعی دارای بنیادهای اجتماعی است که مقوم آن هستند. یکی از این بنیادها و مقوم ها، اعتماد می باشد. اعتماد اجتماعی یکی از مقولات و عناصر بنیادین در برقراری تعامل اجتماعی و یکی از عناصر اساسی نظم در جامعه است. در چند دهه اخیر مفهوم اعتماد اجتماعی با چشم اندازهای متفاوتی در نظریات اجتماعی مطرح گردیده و به عنوان یکی از مهمترین مبینهای جهان مدرن مطرح است. در این مقاله تلاش می شود تا با بهره گیری از مفهوم اعتماد، حجاب زنان را توضیح دهد. روش تحقیق پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه مشخصات زمینه ای و حجاب 390 زن بین سنین 15-30 سال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین مولفه های اعتماد (میزان اعتماد به صدا و سینما و مسوولین دولتی، میزان اعتماد عمومی و میزان اعتماد به خانواده) از یک سو و میزان حجاب از سوی دیگر، رابطه معناداری وجود دارد. بیشتر افرادی که به مسولین دولتی و صدا و سیما اعتماد کم دارند، از اعتماد عمومی کمی برخوردارند و همچنین به خانواده خود، کمتر اعتماد دارند، بدحجاب هستند و کسانی که در این مولفه ها میزان بیشتری از اعتماد را دارند، محجبه هستند.