چکیده فارسی:یکی از واژه های قرآنی که فهم دقیق معنای آن، در دریافت معارف قرآنی تاثیر به سزایی دارد واژه «ظن» است. بسیاری از مفسران «ظن» را حالتی نفسانی، یعنی اعتقاد راجح و گمان که مرتبه ای بالاتر از شک و پایین تر از یقین است معنا کرده اند. بسیاری از لغویان هم این واژه را از کلمات اضداد معرفی کرده اند که به دو معنای شک و یقین به کار می رود. صاحبان کتب وجوه و نظایر برای این واژه در قرآن مجموعا پنج معنا بیان کرده اند: شک، یقین، تهمت، پندار و دروغ. برای بازشناسی ظن به معنای شک از ظن به معنای یقین نیز معیارهایی ادبی بیان شده است. در مقاله حاضر با مراجعه به کاربردهای این واژه در فرهنگ عربی، دیدگاه مفسران در تفسیر ظن به گمان بررسی خواهد شد. همچنین با تکیه بر تحلیل های روان شناختی، تفسیر مفسران از این واژه در تعدادی از آیات مشتمل بر آن بررسی و نقد و معیارهای معرفی شده برای تشخیص ظن به معنای شک از ظن به معنای یقین ارزیابی می شود. چکیده عربی:إن إحدی المفردات القرآنیة التی یؤدی فهمها فهما دقیقا إلی إدراک وفهم مؤثر جدا للمعارف القرآنیة هی کلمة (ظن). أغلب المفسرین فسروا (ظن) بأنها تعنی معرفة قلبیة و نفسیة بمعنی: (الرأی الراجح) وهذه المعرفة تعلو علی الشک وتقل عن الیقین. کثیر من اللغویین عرفوا هذه الکمة بأنها من الکلمات المتضادة فی المعنی فهی تستعمل بمعنی: (الشک) تارة وبمعنی: (الیقین) تارة أخری. أصحاب کتب الوجوه والنظائر أوردوا لها فی القرآن الکریم خمسة معانی وهی: الشک، الیقین، التهمة، التصور والکذب. وکذلک بینوا معاییر أدبیة لتمییز کلمة (ظن) التی هی بمعنی الشک عن التی هی بمعنی الیقین.فی هذا البحث واستنادا الی ما جاء فی الأدب العربی حول استعمالات (ظن) درسنا ما رآه المفسرون حول کلمة (ظن) فی عدد من الآیات التی فرضوها بمعنی الرجحان. وکذلک وبالإستناد الی النظریات النفسیة درست و نقدت المعاییر التی بینها بعض للتفریق بین (ظن) التی بمعنی الشک عن تلک التی هی بمعنی الیقین.

بر مثنوی مولانا از زمان های گذشته تا امروز شروح و تفاسیر گوناگونی نوشته شده است و شارحان هر کدام به مذاق خود توجیهاتی برای حل دشواری های آن آورده اند. در این مقاله با ذکر نمونه، درباره اختلاف نظر شارحان بحث شده و نتیجه گرفته شده است که برای گشودن پیچیدگی های اشعار مولانا باید پیوستگی مطالب را همواره در نظر داشت و کلید گشایش هر مشکلی را در درجه اول باید در خود مثنوی جستجو کرد.    

یکی از شایع ترین پدیده های ذهنی که موجب تیرگی دل، ظلمت درون، کدورت و افسردگی می شود، سوظن است. فرد بدگمان تنها به نقطه های ضعف و مبهم و تاریک زندگی خود و دیگران توجه می کند. این پدیده ممکن است حتی در قوه دماغی انسان هم اختلال بوجود آورده و باعث وسوسه در عقاید و افکارش شده و در غایت، به خروج از ایمان منتهی گردد. ضد آن حسن ظن و خوش گمانی و روشن بینی است که با فطرت آدمی و هدف آفرینش، هماهنگی و همبستگی داشته، آرامش درون و سعادت را به دنبال دارد. پژوهش حاضر، ضمن بررسی موارد استعمال واژه ظن و تبیین مفهوم دقیق آن به مباحثی چون سوظن به خود، دیگران و خداوند و نقطه مقابل آن و همچنین عوامل ایجاد کننده و آثار و درمان آن پرداخته است.

قاعده درء به عنوان قاعده ای اصطیادی جایگاه خود را در قانون مجازات اسلامی 1392 یافت. قسامه جز با لوث محقق نمی شود. ازاین روست که  لوث مرهون اماره ظنی است که دلالت بر صدق ادعای مدعی کند. در خصوص نوع امارات که منجر به تحقق لوث می شود، میان فقهای امامیه اتفاق نظر نیست. برای همین، هرگونه تردید و شبهه ای که در مورد صدق امارات منجر به لوث نزد هر قاضی ای شد، با توجه به عمومیت قاعده درء و شبهه ناظر بر آن، قاضی نمی تواند اقدام به اجرای قسامه کند؛ خاصه آنکه مصادیق لوث نزد امامیه برخلاف اهل سنت حصری نیست. افزون بر موارد فوق، صرف ظن و امارات به تنهایی برای اجرای قسامه کافی نیست و سوگند حالفین تعرفه شده از سوی مدعی شرط لازم برای صدور حکم است.  فقهای امامیه بر این باورند که در قسامه شرط است حالف از روی علم سوگند یاد کند. اگر حالف به هر دلیلی بدون علم اقدام به سوگند کند، به علت حدوث شبهه در علم و عمومیت قاعده درء، عنصر مادی جرم تحقق نمی یابد. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی انجام و در جمع آوری منابع از روش کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های حاصل از مطالعه بیان می کند که قاعده درء می تواند در مقام نفی دلیل قسامه در لوث برآید. از سوی دیگر، اگر بر قاضی روشن شود که سوگندخورندگان علمی بر واقعیت ندارند، به علت شبهه حاصل با اعمال قاعده درء، نمی تواند سوگند آنان را مبنای حکم خود قرار دهد.

در این جستار تصویرسازی فخر رازی از ظن و اعتبار معرفتی آن بررسی می شود. معناشناسی ظن در اندیشه ی رازی نشان از کاربردهای معنایی متفاوت آن دارد. در این مقاله تلاش می شود به مهم ترین وجوه اعتبارسنجی ظن در معرفت شناسی رازی پرداخته شود. از میان وجوه شش گانه ی اعتبار ظن که در این جستار شناسایی و صورت بندی شده است، دو تصویر واقع نمایی ظنون و نیز وجه تکثری ظنون در ایجاد یقین، اهمیت دارد. حیثیت واقع نمایی مهم ترین وجه اعتباربخشی یقین و ادراکات حقیقی است که بر انکشاف مطابَقی استوار است. اما آیا ظن نیز این وجه اعتبارسنجی را دارد و به طور کلی، در این واقع نمایی چه جایگاهی دارد؟ رازی شناخت های ظنی را در فرایندی از معرفت زایی قرار می دهد که در این فرایند، تکثر انگاره داشت ها، زمینه ساز ایجاد/تولید یقین در انسان (استنتاج یقین از ظن در وجه تکثری) است. ظن در وجه تکثری، آن هنگام واقعیت را بازنمایی می کند که در فرایند ایجاد یقین قرار گیرد و میان انگاره داشت های ادعایی، با محکی واقعی که فرآورده ی فرایند از آن حکایت می کند، ارتباط وجود داشته باشد. به همین سبب، رازی در توصیف این ارتباط، از واژه ی افاده یا زمینه ساز، در برابر دستیابی که در برخی ادراکات حقیقی است، استفاده می کند و خود، مصحح و منشأ واقع نمایی و اعتبار معرفتی انگاره داشت است. از این رو، رازی در تفکری فرایندی و سیستمی، ظن را تحلیل می کند و آن را بریده از دیگر باورداشت های انسان لحاظ نمی کند. رازی نمونه ی کاربست معرفتی ظن در فرایند یقین آوری را در دلایل پذیرش وجود خداوند و دواعی فعل طراحی می کند.

مبحث حجیت ظن مطلق در عصر غیبت از موضوعات کاربردی است که دراجتهاد و استنباط احکام نقش بسزایی دارد و به مثابه معرکه الاراء دربین اصولیین از زمان های سابق بوده وهست، و از آنجایی که این مسیله برزخ میان کلام و اصول فقه است، ضرورت ایجاب نمود که مبانی کلامی این مسیله در اصول فقه به جهت تقویت حجیت ظن مطلق واکاوی شود؛ ازاین رو این نوشتار با بررسی سه مبنا از مبانی مهم کلامی، یعنی حسن و قبح عقلی، جامعیت اسلام و جاودانگی احکام اسلام در صدد تحلیل و تطبیق آن با حجیت ظن مطلق در علم اصول فقه بوده و با روش توصیفی-تحلیلی که این در این نوشتار دنبال شده، دستاورد آن عبارت است از حجیت بی قید و شرط ظن مطلق، بویژه در زمانی که دست امت از امام معصوم کوتاه است و ما در زمان انسداد به سر می بریم. .

مقدمه سالمندآزاری یکی از اشکال جدی و خطرناک خشونت خانگی است که جوامع و متخصصان مراقبت های بهداشتی، در چند سال گذشته به آن توجه داشته اند. لذا هدف از انجام این مطالعه اعتبارسنجی نسخه فارسی ابزار شاخص ظن به سالمندآزاری(Elder Abuse Suspicion Index) در جامعه سالمندان شهر اهواز است. مواد و روش کار این مطالعه مقطعی در سال 1399 بر روی 220 سالمند انجام شد. پس از ترجمه، روایی صوری و روایی محتوایی آن بررسی شد. جهت بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار روایی همگرا، همسانی درونی ابزار، و برای تعیین میزان توافق بین دو ارزیاب کاپای کوهن بررسی شد. علاوه بر این روایی گروه های شناخته شده بر اساس متغیر جنسیت نیز بررسی گردید. برای محاسبه حساسیت، ویژگی و نقطه برش از منحنی راک استفاده شد. داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 20 تحلیل شدند. یافته ها نسخه فارسی این ابزار از روایی صوری و روایی محتوا قابل قبولی برخوردار بود. نتایج روایی همگرا و روایی همزمان میزان همبستگی بین ابزار EASI با پرسشنامه سوءرفتار نسبت به سالمند در خانواده 0/74 در سطح معناداری کمتر از 0/05 به دست آمد. روایی گروه های شناخته شده بر اساس متغیر جنسیت معنادار بود. میزان ضریب کاپای کلی بین دو ارزیاب 87/0 تعیین شد. همچنین مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای ابزار 0/71 برآورد گردید. حساسیت و ویژگی بر اساس منحنی راک در نقطه برش 1 به ترتیب برابر با 62% و 96% و سطح زیر منحنی راک نیز 0/80 تعیین شد. نتیجه گیری نتایج پژوهش حاضر نشان دهنده مطلوب بودن روایی و پایایی نسخه فارسی ابزار EASI می باشد. این ابزار در سطح مراقبت های اولیه برای بررسی سالمندآزاری در سالمندان ایرانی می تواند قابل استفاده و مفید واقع شود.

هدف خانواده، از منظر اسلام، دارای جایگاه و قداست ویژه ای است که قابل مقایسه با هیچ نهاد دیگری نیست. اهمیت تامین و ارتقای سلامت روان و جسم اعضای خانواده، ارزش گذاری معنوی بر پیوند خانوادگی، زمینه سازی برای تقویت و تحکیم این پیوند و پیشگیری از آسیب پذیری و فروپاشی آن، از راه وضع گزاره های توصیه محور و بازدارنده، اساس حکمت قداستی است که در جهان بینی توحیدی اسلام به خانواده بخشیده شده و حوزه مطالعاتی گسترده ای را شامل می شود. مواد و روش ها پژوهه ی کتابخانه ای حاضر را بر آن است تا با دسته بندی آیات و روایاتی که درخصوص تعریف و آثار حسن ظن بیان شده اند، به شیوه ی توصیفی-تحلیلی، مسیله همبستگی مثبت میان حسن ظن و بهبود سلامت در آموزه های ثقلین را دنبال نماید. روش جمع آوری اطلاعات بر اساس ابراز کتابخانه ای و در منابع تفسیری و روایی موجود است. یافته ها: یافته های تحقیق نشان از همبستگی و تاثیر مثبت حسن ظن بر بهبود سلامت نهاد خانواده از منظر اسلام دارد. نتیجه گیری: ظن مفهومی گسترده در ادبیات دین اسلام است و تنها نوعی از آن که زمینه تعامل اجتماعی صحیح و پایدار را بر هم می زند و با عنوان «سوء ظن» شناخته می شود، نکوهیده است. سوی دیگر این مفهوم، «حسن ظن» است. همان پاک ذهنی و نیک اندیشی، که عامل شکوفایی روابط انسانی بوده و سرمایه ای اجتماعی تلقی می شود. آن طور که پایندی بدان در تمامی نهادهای اجتماعی و به صورت ویژه در نهاد خانواده، زمینه ساز بهبود سلامتی اعضا و رشد ایشان می شود.