با توجه به افزایش روزافزون نیازهای آبی در زمینه های شرب، صنعت و کشاورزی لازم است شناخت ما نیز از منابع آب اعم از سطحی و زیرزمینی افزایش یابد تا بتوانیم با یک دید کلی و همه جانبه در بهره برداری بهینه از این منابع بکوشیم. یکی از منابع مهم آب، منابع کارستیک و یا موجود در سازندهای سخت هستند که عمدتا از طریق چشمه های پر آب تخلیه می گردند و خوشبختانه تاکنون همانند منابع آب زیرزمینی آبرفتی، دستخوش بهره برداری بی رویه و غیراصولی نشده اند. چشمه های مهم استان و کلا چشمه های پر آب و دارای آبدهی بالا، از طریق این دسته از منابع آب تغذیه می شوند، در تحقیق حاضر سعی بر شناخت بیشتر و بررسی رفتار هیدروژئولوژیکی این دسته از منابع آب است. هدف اصلی این تحقیق همان طور که از عنوان آن مشخص است بررسی عکس العمل چشمه ها در مقابل تنش های هیدرولوژیکی و بارش است که بر این مبنا با شناخت بیشتر بتوان استفاده صحیح تری از چشمه ها نمود. روش تحقیق با توجه به تعداد بسیار زیاد این چشمه ها در سطح استان، انتخاب نمونه هایی از زون های مختلف زمین شناسی ساختمانی که دارای آمار بالنسبه قابل قبول تری بوده اند است، این سه زون زمین شناسی ساختمانی منطقه عبارت اند از: زاگرس مرتفع یا خردشده یا رورانده، زاگرس چین خورده، زون سنندج - سیرجان چشمه های نیلوفر و یاوری از زون چین خورده زاگرس و چشمه های هرسین و خضرزنده از زون خردشده و بالاخره چشمه های فش و گزنهله از زون سنندج - سیرجان انتخاب شده و بررسی های زیر درباره آنها انجام شده است. وضعیت زمین شناسی و تکتونیکی، وضعیت بارش، میزان هماهنگی آبدهی با تغییرات بارش، رفتار هیدرولیکی چشمه ها، گنجایش مخزن و زمان مرگ چشمه ها، ضریب تغییرات دبی و خصوصیات هیدروشیمیایی، نوع سیستم کارستی چشمه و بالاخره جمع بندی از وضعیت کلی چشمه و عکس العمل آن نسبت به تغییرات بارش. نتیجه گیری کلی و نهایی از بررسی فوق این بوده است که چشمه های موجود در بخش چین خورده زاگرس دارای سیستم منظم تر بوده و برای بهره برداری قابل اطمینان تر هستند و امکان ساماندهی و تنظیم آبدهی آنها نسبت به چشمه های بخش زاگرس مرتفع بسیار بیشتر است. چشمه های بخش خردشده با توجه به ویژگی های تکتونیکی دارای رفتار و نوسانات شدید است. چشمه های موجود در بخش سنندج - سیرجان نیز دارای حالتی بینابین دو زون چین خورده و خرد شده زاگرس است.

با توجه به میزان بالای فرسایش و افزایش رسوب در پایین دست حوزه چرمله و شاعران، به پیشنهاد مدیریت آبخیزداری جهاد کشاورزی استان، مطالعات فاز تفصیلی و اجرایی انجام گرفت. ابتدا مطالعات هیدرولوژی، هواشناسی، فیزیوگرافی، پوشش گیاهی، اقتصادی، اجتماعی و غیره انجام گرفت و سپس با شناخت کامل منطقه پیشنهادات لازم برای کنترل فرسایش، رسوب و کاهش آن در قالب سازه ها و طرح های بیولوژیک ارائه گردید.

برای بهره برداری بهینه از منابع آب در محل های پنج سد انحرافی استان کرمانشاه با استفاده از مدل های سری های زمانی آریما ابتدا وضعیت سدهای انحرافی از جهت سطح زیرکشت همراه با بررسی کیفیت آمار ایستگاه های هیدرومتری نزدیک سدهای انحرافی بررسی شد، سپس سد انحرافی عین القاص، گودین، بریموند، روانسر و نازلیان انتخاب و آمار آبدهی ماهانه ایستگاه های هیدرومتری نزدیک سدهای انحرافی جهت تعیین مدل در محل ایستگاه هیدرومتری جمع آوری گردید. برای مدل سازی جریان های طبیعی در هر ایستگاه هیدورمتری به کمک سطح زیرکشت و اطلاعات دریافت شده به تعیین مصرف در بالادست ایستگاه اقدام گردید. سپس مقدار مصرف ماهانه با سری ماهانه داده ها جمع شد. پس از آن با رسم همبستگی و همبستگی جزئی میان داده ها ایستایی داده ها ارزیابی شده و فصل بندی آنها به کمک پارامترهای آماری ماهانه و آزمون آن با تست های کلموگروف - اسمیرنوف وکای دو انجام گرفته است و با استفاده از تبدیلات باکس - کاکس داده های هر فصل نرمال می شوند. داده ها پس از نرمال نمودن و فصل بندی، استاندارد شده و تست نرمال بودن داده های استاندارد شده با رسم بر روی کاغذ نرمال انجام گرفته است و در صورت نرمال نبودن دسته بندی دوباره انجام و مراحل فوق تکرار گردیده تا نتیجه مطلوب حاصل شود. پس از فصل بندی موفق پارامترهای فصلی و غیرفصلی بر اساس تست کای دو مدل برتر برآورد انتخاب شده است، سپس برای بررسی اعتبار مدل، آبدهی ماهانه ماه های مصرف آب در پنج سال آخر دوره بررسی، برآورد و متوسط خطای پیش بینی مدل تعیین می گردد بدین ترتیب مدل آریمای ایستگاه هیدرومتری با دقت معادل خطای متوسط تعیین شده به دست آمده است که به کمک میزان مصرف بالادست ایستگاه هیدرومتری و مصرف حد فاصل ایستگاه تا محل سد انحرافی همچنین پتانسیل زهکشی و یا آبدهی این حد فاصل مقدار پیش بینی در محل سد انحرافی برآورد و استفاده می شود.

بنا بر پیشنهاد مدیریت آبخیزداری سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، مطالعات کنترل سیل حوزه آبخیز مله بید با هدف مهار سیلاب های بالادست حوزه انجام گرفت. پس از مطالعات پایه ای و فیزیوگرافی و تقسیم حوزه به چندین زیر حوزه، مطالعات هواشناسی، هیدرولوژی، سیل خیزی، پوشش گیاهی، خاکشناسی، زمین شناسی، فرسایش و رسوب، اقتصادی و اجتماعی، انجام شد و با توجه به خصوصیات منطقه از لحاظ آب و هوا و پوشش گیاهی و سایر موارد ذکر شده در قسمت هایی از منطقه طراحی سازه ای و بیولوژیکی صورت گرفت و در اختیار کارفرما قرار گرفت.

به منظور بهره برداری بهینه از منابع آب در محل های پنج سد انحرافی استان کرمانشاه با استفاده از مدل های سری های زمانی آریما ابتدا به بررسی وضعیت سدهای انحرافی از جهت سطح زیر کشت همراه با بررسی کیفیت آمار ایستگاه های هیدرومتری نزدیک سدهای انحرافی اقدام گردید، سپس سد انحرافی عین القاص، گودین، بریموند، روانسر و نازلیان انتخاب و آمار آبدهی ماهانه ایستگاه های هیدرومتری نزدیک سدهای انحرافی جهت تعیین مدل در محل ایستگاه هیدرومتری جمع آوری گردید. برای مدل سازی جریان های طبیعی در هر ایستگاه هیدرومتری به کمک سطح زیر کشت و اطلاعات دریافت شده به تعیین مصرف در بالا دست ایستگاه اقدام گردید. سپس مقدار همبستگی جزئی میان داده ها ایستایی داده ها مورد ارزیابی قرار گرفته و فصل بندی آنها به کمک پارامترهای آماری ماهانه و آزمون آن به وسیله تست های کلموگروف- اسمیرنوف و کای دو انجام گرفته است و با استفاده از تبدیلات باکس- کاکس داده های هر فصل نرمال می شوند. پس از نرمال نمودن داده ها و فصل بندی، اقدام به استاندارد کردن آنها گردیده و تست نرمال بودن داده های استاندارد شده با رسم بر روی کاغذ نرمال انجام گرفته که در صورت نرمال نبودن دسته بندی دوباره انجام و مراحل فوق تکرار گردیده تا نتیجه مطلوب حاصل شود. پس از فصل بندی موفق پارامترهای فصلی و غیرفصلی برآورد که بر اساس تست کای دو مدل برتر برآورد انتخاب شده است، سپس برای بررسی اعتبار مدل، آبدهی ماهانه ماه های مصرف آب در 5 سال آخر دوره بررسی، برآورد و متوسط خطای پیش بینی مدل تعیین می گردد. بدین ترتیب مدل آریمای ایستگاه هیدرومتری با دقت معادل خطای متوسط تعیین شده به دست آمده است که به کمک میزان مصرف بالادست ایستگاه هیدرومتری و مصرف حد فاصل ایستگاه تا محل سد انحرافی همچنین پتانسیل زهکشی و یا آبدهی این حد فاصل مقدار پیش بینی در محل سد انحرافی برآورد و مورد استفاده قرار می گیرد.

به منظور طراحی و مکان یابی آب بندان های مورداستفاده در دامداری و کشاورزی و همچنین کنترل سیلاب، این مطالعه با سرفصل های ذیل انجام شده است: 1ـ مطالعه کلی حوزه های استان و انتخاب تعدادی از آن ها جهت انجام طرح 2ـ مطالعه هواشناسی حوزه های مذکور 3ـ مطالعه فیزیوگرافی حوزه های مذکور 4ـ مطالعه هیدرولوژی و رسوب 5ـ مکان یابی محل آب بندان های ذخیره آب 6ـ طراحی سازه ای و هیدرولیکی آب بندان 7ـ بررسی اثرات زیست محیطی، اقتصادی، پرورش ماهی آب بندان ها.

حفظ منابع آب و خاک و استفاده بهینه از این منابع با توجه به افزایش روز افزون جمعیت کشور و روند رو به رشد مراکز صنعتی و اقتصادی، امری حیاتی و اجتناب ناپذیر می باشد. امروزه ثابت شده است که اولین قدم در جهت حفاظت و بهره برداری از این منابع حیاتی مطالعه و برنامه ریزی و تعیین مناطق مستعد جهت بهره برداری های مختلف می باشد. شناخت و ارزیابی دقیق منابع طبیعی موجود در هر حوزه و بررسی عوامل موثر بر آنها, ما را در برنامه ریزی و مدیریت جامع در آن حوزه و ارائه سیاست ها و اقدامات مناسب و کاربرد روش های بهره برداری و حفاظتی صحیح از این منابع, یاری می کند. با توجه به محدود بودن زمین های مستعد برای بهره برداری، کارشناسان به فکر برنامه ریزی صحیح برای جلوگیری از هدررفت منابع ملی افتاده اند. این تفکر اصولا بهره برداری درست از منابع ملی را دیکته می نماید که در واقع تنظیم رابطه بین منابع ملی و استعدادیابی آنها برای فعالیتی است که در آن محیط قابلیت انجام آن وجود دارد.این مفهوم امروزه در غالب پروژه های آمایش سرزمینی (Land use planing) بیان می گردد که زمینه ساز اولیه طرح های با نگرش بازده پایدار و درخور با توجه به قابلیت اراضی برای استفاده های مختلف از آن می باشد. به طور کلی هدف از مطالعات استعدادیابی شناخت دقیق وضعیت منابع ملی، محدودیت ها و پتانسیل های محدوده به منظور برنامه ریزی می باشد. ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین اطلاعات اساسی را به منظور انتخاب مناسب ترین نحوه استفاده از سرزمین و نظام مدیریت را در اختیار می گذارد. در جریان این طرح و با استفاده از پتانسیل های موجود و شرایط تنگناها، اهداف ذیل در چارچوب گزارش بررسی و ارائه گردید: 1 برداشت میدانی منابع ملی موجود 2 شناخت منابع محدوده های ملی با تهیه خلاصه ای از مطالعات پایه و تدقیق آنها 3 بررسی نحوه استفاده از منابع ملی و چگونگی اثرات این بهره برداری در کمیت و کیفیت منابع 4 بررسی ارتباط و اثرگذاری منابع محدوده با استفاده از رویهم گذاری اطلاعات توصیفی و مکانی 5 تهیه نقشه مکان های مناسب جهت بهره برداری از منابع ملی بویژه کاربری کشاورزی و منابع طبیعی

روند رو به تزاید دگرگونی و سیر قهقرائی منابع طبیعی تجدید شونده (Natural Resources) موجب گردیده تا عوارض ناهنجاری که طی دو تا سه دهه اخیر به چشم نمی خوردند، اکنون به وضوح لمس گردند. رشد بی رویه جمعیت طی 25 سال گذشته، تبدیل اراضی، ازدیاد بیش از حد دام ها و استفاده از جنگل ها و مراتع، تخریب منابع، کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی، آلودگی محیط زیست با فاضلاب ها و پساب های صنعتی و شهری و همچنین گسترش تاسیسات و سازه های نظامی نیز مزید بر علت گردید و بخش بسیار مهمی از اراضی طبیعی و بکر و اراضی زراعی مرغوب را در کام خود فرو برد و به دنبال آن عوارض ناشی از این معضلات از جمله، وقوع سیلاب های روبه ازدیاد، کاهش چشمگیر حاصل خیزی خاک ها، نقصان آشکار منابع آب و ... را بر استان کرمانشاه تحمیل نمود. حوزه آبخیز تنگ کنشت یکی از حوزه های آبخیز شمال شهر کرمانشاه است که در منطقه ای به وسعت 14348 هکتار در حد فاصل طول های 46o 23’ 15” تا 46o 28’ 45” و عرض های 34o 54’ 40” تا 34o 59’ 54” قرار گرفته است که با توجه به عوامل مذکور از یک طرف و ساخت و سازهای بی منطق، آن هم در مناطق غیرمجاز و با خطر ریسک بالا از سوی دیگر مشکلات و معضلاتی را در بخش شمالی شهرستان کرمانشاه ایجاد نموده است. در طرح کنترل سیل حوزه آبخیز تنگ کنشت جهت بررسی عوامل موثر در خصوص مشکلات بروز نموده و پیشنهاد راهکارهای تا حد امکان مناسب و مفید به منظور تعدیل این معضل، مطالعاتی در بخش های مختلف (فیزیوگرافی، هواشناسی، هیدرولوژی، زمین شناسی، ... ، تلفیق و طراحی) صورت گرفت که با دست یابی به واحدها و یگان های زیست محیطی و تعیین توان اکولوژیکی آنها و نیز مقایسه آن با کاربری های فعلی و انطباق آن با شرایط ایده آل، راهکارهایی عملی به منظور تصحیح کاربری ها و همچنین جلوگیری از وقوع مجدد رواناب های مشکل ساز و ترمیم و اصلاح حوزه آبخیز تنگ کنشت و زیر حوزه های آن ارائه گردیده است.

هدف اصلی این طرح کنترل سیلاب ورودی به شهر اسلام آباد غرب بوده که در دو مرحله انجام شده است. مرحله اول شامل مطالعات مقدماتی و مرحله دوم شامل تهیه طرح و نقشه های اجرایی بوده که با توجه به موارد فوق، مطالعات زیر انجام گرفت: ـ بررسی مطالعات انجام شده توسط مدیریت آبخیزداری جهاد کشاورزی استان در حوضه های بالادست و به هنگام کردن آن ـ بررسی تائید اجرایی عملیات آبخیزداری انجام گرفته در حوضه های بالادست بر رواناب شهری ـ بررسی حوضه خود شهر از نظر ایجاد رواناب و تعیین ضریب رواناب فضاهای مختلف شهری ـ بررسی بافت شهری موجود و طرح هادی آن ـ بررسی شبکه های دفع آب سطح موجود ـ پیشنهاد راه های مختلف دفع سیلاب شهری، مشخص نمودن اقتصادی ترین آنها، تعیین نقاط بحرانی شهر در مقابل سیل.

هدف اصلی این طرح کنترل سیلاب ورودی به شهر گیلانغرب بوده و که در دو مرحله انجام شده است. مرحله اول شامل مطالعات مقدماتی و مرحله دوم که با توجه به موارد فوق مطالعات زیر انجام شد: ـ بررسی مطالعات انجام شده توسط مدیریت آبخیزداری جهاد کشاورزی استان در حوضه های بالادست و به هنگام کردن آن ـ بررسی تائید اجرایی عملیات آبخیزداری انجام گرفته در حوضه های بالادست بر رواناب شهری ـ بررسی حوزه خود شهر از نظر ایجاد رواناب و تعیین ضریب رواناب فضاهای مختلف شهری ـ بررسی بافت شهری موجود و طرح هادی آن ـ بررسی شبکه های دفع آب سطحی موجود ـ پیشنهاد راه های مختلف دفع سیلاب شهری، مشخص نمودن اقتصادی ترین آنها، تعیین نقاط بحرانی شهر در مقابل سیل با توجه به موارد ذکرشده و گزارش نهایی تهیه شده شامل مطالعات هواشناسی، فیزیوگرافی، هیدرولوژی، پوشش گیاهی، آب های زیرزمینی، بررسی بافت شهری و غیره می باشد.