استان کرمان یکی از کانون های مهم بافت قالی و سایر زیراندازها، به دلیل ویژگی های منحصر به فرد نوع تولیدات از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم توجه به وضعیت کارگاه های تولیدی می تواند در آینده ای نزدیک اثرات جبران ناپذیری بر جای گذارد. این استان به دلیل استعداد بالقوه در تولید ماده اولیه یعنی پشم و تعداد زیادی از رنگزاهای طبیعی شرایط تولید و توسعه بافت فرش دستباف را دارا است. به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی و شرایط آب و هوایی می توان سهم زیادی از اشتغالزایی در استان را در این هنر- صنعت را مهیا کرد. با توجه به این که زندگی شهری و ماشینی شدن زندگیها بر روند زندگی روستایی و بالطبع تولیدات روستایی آنها تاثیر می گذارد لازم است هر چند سال یک بار با بازنگری در تولیداتی که بیشتر جنبه روستایی و سنتی دارد وضعیت فعلی آنها سنجیده شود. فرش دستباف یکی از تولیدات استراتژیک از جهت اشتغال و صادرات و نیز جنبه فرهنگی آن اهمیت بالایی دارد. بنابراین با توجه به ورود و استفاده از رنگزاهای شیمیایی بسیاری که در این صنعت وارد شده وضعیت کارگاه های رنگرزی از نظر تجهیزات مورد استفاده، دانشی که در این کارگاهها پشتوانه کار و فعالیت روزانه می باشد و نسبت مصرف رنگزاهای طبیعی و شیمیایی در هر استان به تفکیک مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تا با برنامه ریزی دقیق تر در برگزاری دوره های آموزشی مورد نیاز برای افراد دست اندر کار در این هنر- صنعت و تخصیص بودجه در تجهیز کارگاه ها و به روز کردن آنها و نیز مدیریت و تصمیم گیری در واردات و تولید مواد اولیه مورد مصرف در فرشبافی و کیفیت آنها بهتر اقدام نمود. مطالعات میدانی طرح حاضر جهت رسیدن به اهداف زیر برنامه ریزی و تدوین شد: شناسایی مواد اولیه مصرفی و رنگرزی الیاف و نخهای بکار رفته در فرش دستباف وضعیت بازار مواد اولیه در استان میزان تولید مواد اولیه در کارگاههای رنگرزی شناسایی شهرستانهای دارای سابقه فعالیت در زمینه تولید مواد اولیه و رنگرزی نخ های فرش دستباف معرفی تولیدات با توجه به تنوع آنها شناسایی و معرفی افراد صاحب نظر در زمینه تولید و توزیع مواد اولیه، رنگرزی و ریسندگی.

اشیاء و آثار تاریخی به جا مانده از زمانهای گذشته، به خاطر منحصر به فرد بودن و داشتن ارزشهای والای مادی و معنوی، دارای حساسیت زیاد در نگهداری و حفاظت می باشند. به همین منظور متولیان امر با توجه اقتضاء شرایط، از روشهای سنتی و دستی تا روشهای نوین استفاده می کنند. البته در زمینه سنجش و پایش، تحقیقات و مطالعات زیادی توسط دانشمندان و پژوهشگران صورت گرفته است. ساخت دستگاههای دیجیتالی سنجش رطوبت، دما، رطوبت نسبی و غیره توسط شرکت های معتبر از این دست به شمار می آیند. در این میان برای افزایش پارامترهای کنترلی می توان از پردازش تصویر نیز بهره جست. پردازش تصویر از جمله روشهایی است که در بسیاری از زمینه های تحقیقاتی و پژوهشی به کار می رود. در این مقاله سعی بر معرفی پردازش تصویر و چگونگی به کارگیری آن در عرصه سنجش و پایش آثار تاریخی و فرهنگی شده و هدف از آن سنجش و پایش در رنگ پریدگی پشم قالی با استفاده از پردازش تصویر است. روش تحقیق به صورت آزمایشگاهی و در سه مرحله اجرا گردید. در مرحله اول تصویر از شیء یا منسوج موردنظر به عنوان الگو تهیه و به صورت داده ثبت گردید. در ادامه بعد از عملیات پیرسازی تسریعی در بازه زمانی مشخص، از شیء مذکور با همان شرایط قبل تصویر دوم تهیه و به صورت داده ثبت گردید. سپس با استفاده از نرم افزار، داده های تصویر دوم آنالیز و با داده های تصویر الگو مقایسه گردید. در مرحله سوم با استفاده از محاسبات مبتنی بر تغییر رنگ، اطلاعاتی به دست می آید. در پایان این اطلاعات برای آشکارسازی عیب های بوجود آمده (رنگ پریدگی) در شیء بررسی و نتایج جالبی از نظر توانمندی تکنیک ارائه شده به دست آمد.

امروزه تمایل به استفاده از رنگزاهای طبیعی در فرش دستباف روز به روز بیشتر می گردد. اغلب رنگزاهای طبیعی به وفور در طبیعت یافت می شود. در کشور ما استفاده از این رنگزاها در صنایعی چون فرش دستباف و دیگر صنایع دستی سابقه طولانی دارد. از این رو لازم است تا منابع این رنگزاها و نحوه استفاده از آنها در مناطق مختلف مورد بررسی قرار گیرد. هدف از انجام این طرح مطالعاتی، بررسی و شناخت رنگزاهای طبیعی در دو استان مرکزی و همدان، معرفی رنگزاهای مورد استفاده در هنر- صنعت فرش دستباف، معرفی روش مورد استفاده از این رنگزا و تولید نمونه های مشابه با استفاده از نسخه های جمع آوری شده از مراکز سنتی فعال موجود در استانهای ذکر شده در شرایط آزمایشگاهی، ارزیابی خصوصیات ثباتی و بازسازی نسخه های فامهای رنگرزی سنتی می باشد.

این تحقیق با عنوان شناخت پراکندگی جغرافیایی عیوب بافت فرشهای استان خراسان جهت برنامه ریزی آموزشی در 16 شهرستان استان (مشهد، قوچان، اسفراین، سبزوار، نیشابور، بیرجند، قائن، کاشمر، گناباد، طبس، بجنورد، بردسکن، تایباد، تربت جام، تربت حیدریه و خواف) به روش پیمایش اجتماعی انجام گرفته است. روش انتخاب نمونه ها تصادفی و تعداد نمونه ها 480 تخته فرش به روشهای بافت گوناگون و رایج در استان بوده است. اهم یافته های تحقیق به شرح زیر می باشد: مشخصات عمومی ارزیابها: کارشناسانی که این فرشها را ارزیابی کرده اند به طور متوسط دارای 18 سال سابقه کار برروی فرش، 10 کلاس سواد، میانگین سنی 38 سال و اغلب کارشناس فرش بوده اند. تعداد نمونه ها برحسب روش بافت: از کل فرشهای انتخاب شده (480 تخته فرش)، 31.2% به روش بافت مشهد، 18.8% به روش بافت نائین و 50% به روشهای بافت بیرجند (12.5%)، کاشمر (12.5%)، کردی (12.5%) و بلوچ (12.5%) بوده اند. عیوب بافت فرشها در کل استان: به طورکلی عیوب مشاهده شده در کل استان برحسب بیشترین فراوانی عبارتند از: عیب چندچین یک پود نازک (66.9%) جفتی بافی (61.9%)، کجی (48.8%)، ترنج دار بودن (39.6%)، بالازدگی (37.9%)، سفیدک زدن پشت فرش (36.9%)، ناصافی پشت فرش (36%)، پوکی فرش (31.5%)، شانه داشتن (28.8%)، بی تناسبی اندازه فرش با نقشه (25.8%)، کیس داشتن (25.4%)، پایین زدگی (21.5%)، دودست شدن (20.8%)، به هم خوردگی نقشه (19.6%)، دورنگی (13.3%)، رگه دار شدن (12.3%) و بی گره بافی (6%) می باشد.

این طرح تحقیقاتی با هدف شناسایی و جمع آوری استانداردها و دستورالعمل های موجود در زمینه رنگرزی پشم با رنگزاهای مصنوعی و شناخت کاستی های آنها و همچنین روشهای اعمال استانداردها انجام گرفت. در این طرح وجود استانداردهای رنگرزی خامه قالی با رنگزاهای مصنوعی در منابع علمی، مراکز تحقیقاتی و استانداردهای بین المللی بررسی شد. مشکلات و دلایل عدم اجرای استانداردها در کارگاههای رنگرزی و میزان آشنایی آنها با استانداردها از طریق مصاحبه، پرسشنامه، عکس و آزمون ثبات نمونه های خامه رنگی تولیدی آنها در سطح 5 استان کشور و به طور تصادفی در 41 کارگاه رنگرزی در سه سطح صنعتی، نیمه صنعتی و سنتی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها و آنالیزهای آماری با نرم افزار EXCEL, SPSS10 انجام گرفت. نتایج نشاندهنده این است که استانداردهای کنترل کیفیت بین المللی و ایران کامل بوده و در دسترس است ولی در زمینه روشهای رنگرزی با توجه به تنوع مواد رنگزا و متفاوت بودن روش رنگرزی رنگزاهای مختلف، استاندارد مدون خاصی وجود ندارد. کارگاههای رنگرزی سنتی در مقایسه با کارگاههای صنعتی و نیمه صنعتی در ارتباط با کیفیت خامه های رنگی تولیدی، شناخت استانداردها و اعمال آنها، نیروی متخصص آموزش و امکانات آزمایشگاهی و فنی جهت اعمال استانداردها مشکلات زیادتری داشتند. در دسترس نبودن و ناقص بودن استانداردها، نبود بسترسازی مناسب جهت ترویج و آموزش استانداردها ازجنبه اجتماعی و فرهنگی، کمبود امکانات و تجهیزات به دلایل اقتصادی، واردات رنگ های نامرغوب و عدم استفاده از کاتالوگ رنگ از عمده عوامل عدم اجرای استانداردهاست. باتوجه به نتایج، آیین کار رنگرزی با رنگزاهای مصنوعی تهیه شده جهت اجرای آزمایشی رنگهای مناسب، همراه با کاتالوگ و استانداردهای کنترل کیفیت و رنگرزی در اختیارسه کارگاه رنگرزی قرار گرفت. نتایج اجرای آزمایشی طرح نشان داد معرفی و ارائه رنگزاهای مصنوعی با کیفیت بالا، استفاده از نیروهای متخصص، تدوین و ترویج استانداردهای رنگرزی در اعمال استانداردها و بهبود کیفیت خامه قالی موثراست.

با توسعه علم و فن آوری و بهبود استانداردهای زندگی، بهبود و توسعه مقاومت در برابر شعله الیاف پشم مورد توجه محققین قرار گرفته است. استفاده از ترکیبات زیرکونیوم به علت خواص منحصربه فرد آنها برای افزایش مقاومت در برابر آتش لیف پشم، برای پوشش استانداردها توسعه یافته است. عملیات تکمیل پشم به منظور ایجاد تاخیر در شعله بر پایه رمق کشی نمک ها زیرکونیوم با بار منفی در شرایط اسیدی است که به وسیله بار مثبت پشم جذب می شوند. در این پژوهش کاربرد نمک های زیرکونیوم استات روی خامه قالی 100% پشمی به منظور ایجاد ویژگی های جدید به ویژه افزایش پایداری حرارتی بررسی شده است. به علاوه طراحی آزمایشات بر اساس روش طرح مرکب مرکزی انجام شده است. برای بررسی مقاومت در برابر شعله از آزمایش شعله عمودی و آزمون LOI استفاده شده که نشان دهنده افزایش مقاومت در برابر شعله نمونه های عمل شده با نمک های زیرکونیوم است. پس از عملیات می باشند. تصاویر میکروسکوپ الکترونی (SEM) نشان دهنده تغیرات جزئی در سطح پشم بعد از عملیات است. منحنی های TGA, DSC افزایش پایداری حرارتی نمونه های عمل شده را تایید می کنند. به منظور آنالیز سطحی، اطلاعات مولفه های رنگی و زردی سطح پارچه نیز تعیین شده که نشان دهنده ایجاد کمی زردی در برخی از نمونه ها است. در ادامه نیز برای بررسی اثر نمک های زیرکونیوم بر رنگرزی پشم، نمونه ها به وسیله روناس رنگرزی و آزمایش هایData Color ، ثبات شستشوئی و ثبات نوری بر روی نمونه ها انجام شد. بررسی نتایج نشان داد که فلز زیرکونیوم به عنوان یک دندانه همراه با افزایش مقاومت در برابر شعله می توان عمل کند. نتایج نشان دهنده ثبات شستشوئی و نوری عالی در نمونه های رنگرزی شده با روناس می باشد.

با نگاه به قالیهای به یادگار مانده از دوره شکوه و اوج قالی ایرانی و بررسی کیفیت مواد اولیه مصرفی آنها بر این نکته تاکید دارد که قالی ایران با استفاده از پشم گوسفندان ایرانی توانسته است به نقطه اوج خود برسد. قریب به 70 درصد پشم گوسفندان ایرانی در قالیبافی مصرف می گردد. یکی از مهمترین چالش های فرش ایرانی کاربرد پشم دباغی شده در قالیبافی است. بنابراین موضوع فراوری و پرورش پشم یکی از مهمترین موارد موثر در کیفیت قالی است. استفاده از پشم مناسب در تولید خامه قالی از بسیاری عیوب فرش همچون دورنگی، رگه دار شدن، نمدی شدن، ذرتی شدن و عدم شفافیت رنگی جلوگیری نموده ضمن آنکه چگونگی استفاده از آن نقش موثری در قیمت ارزش افزوده فرش بافته شده دارد. مصرف ابریشم در قالیهای ایران بیشتر مخصوص قالیهای نفیس می باشد که به واسطه قیمت بالای آن کمتر به کار برده می شود. اکثر قالیهای معروف ایران در موزه ها، پرز و یا تمام اجزاء آنها از ابریشم خالص می باشد. شناخت و معرفت نسبت به ویژگیهای پشم گوسفندان و مزایا و محدودی تهای آنها و همین طور ابریشم و پنبه می تواند بخشی از مشکلات فراروی قالی ایران را برطرف نماید. هدف از این طرح شناخت کامل از ویژگیهای فیز یکی و شیمیایی مواداولیه مورد مصرف در فرش دستباف که قسمت اعظم آن را پشم تشیکل می دهد می باشد تا با استفاده از مواد مرغوب بتوانیم فر شهای با کفیت بهتری تولید کنیم.

باتوجه به موقعیت جغرافیایی استان قم که در مسیر صادرات زمینی ایران قرار گرفته و همچنین جنبه مذهبی این استان و پتانسیل بسیار بالای این استان در فرهنگ سازی و ظهور و اشاعه فرهنگ اسلامی به دنیا و امکان انتقال این فرهنگ ناب به دنیا و نسلهای آینده باعث شده، فرش به عنوان یک هنر- صنعت اهمیت بالایی پیدا نماید. بنابراین بررسی فرش قم که هم از لحاظ کیفی به عنوان قطب تولید فرش و تابلو فرش ابریشمی ایران بوده و هم از لحاظ اقتصادی که 20 درصد صادرات کل کشور را به عهده دارد و هم در روند انتقال فرهنگ اسلامی نقش به سزایی خواهد داشت، بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد. یکی از ارکان محصولات تولید فرش در این استان، کارگاه های رنگرزی استان می باشد که نتایج مطالعات نشان می دهد که از 18 کارگاه شناسایی شده 5 کارگاه فعال بوده و به سختی به فعالیت خود ادامه می دهند که نیاز به حمایتهای ویژه و سریع دارند، عدم حمایت و مشکلات عدیده سبب گردیده بیش از 70 درصد رنگرزی های این استان به استانهای دیگر منقل شود. همچنین افزایش هزینه سیستم های سنتی به دلیل افزایش هزینه نیروی انسانی طی سالهای اخیر سبب گرایش کارگاه ها به سمت رنگهای مصنوعی گردیده و به دلیل عدم آموزش های لازمه، سبب کاهش کیفیت فرشهای تولیدی گردیده و به دلیل وجود استانداردهای لازمه جهت صادرات، مشکلاتی را در این زمینه ایجاد نموده است. همچنین عدم آموزش اصول بازاریابی حرفه ای و عدم شناسایی الزامات موردتوجه بازارهای هدف و امکانات بسیار ضعیف و کارگران آموزش ندیده و عدم کنترل فرآیندها و افزایش قیمت ابریشم در بازار هزینه تولید اینگونه محصولات ابریشمی را در این استان به شدت افزایش داده است. به نحوی که اکثر کارگاه های رنگرزی رنگهای مصنوعی را با تکنیک های طبیعی به کار می برند که خود هم کاهش کیفیت و هم عوارض بهداشتی و پزشکی را برای آنها در دراز مدت بوجود خواهد آورد. بنابراین رسیدگی عاجل به کارگاه های رنگرزی این استان که قطب فرش ابریشمی کشور می باشد را الزام آور نموده است.

بررسی کامل اسناد و اطلاعات موجود در زمینه عملیات تکمیلی فرش دستباف نشان می دهد که هرگز تشریح کاملی از شیوه ها و سیستم های موجود آنها به عمل نیامده و همگی تصویری غیرشفاف را از این عملیات ترسیم کرده ا ند. لذا در این طرح تحقیقاتی با بررسی سیستم ها و روشهای موجود عملیات تکمیل نسبت به شناسایی امکانات و سیستمهای ناکافی و نامناسب در عملیات تکمیلی فرش دستباف اقدام شده و سپس به شناسایی و اندازه گیری برخی از تاثیرات مخرب و مطلوب عملیات تکمیلی بروی فرش دستباف پرداخته خواهد شد، تا از این طریق بتوان به ارائه را هکارهای عملی جهت بهبود کلیه فرآیندهای عملیات تکمیلی اقدام نمود. براین اساس، عمده نتایج بدست آمده از این تحقیق به شرح زیراست: الف- شیوه پرداخت تمام دستی در سه منطقه تهران، اصفهان و نایین رواج داشت و تنها در اصفهان و تهران عیب جویی مشاهده گردید. با این حال این عیب در عملیات مرمت نهایی مرتفع می گشت. عیب بلالی نیز در حد بسیار اندک و در مناطقی که شیوه پرداخت تمام ماشینی رایج بود مشاهده گردید. ب- pH آب مصرفی برای شستشو در کلیه کارگاهها و مناطق مورد مطالعه در حد خنثی بود. حداکثر دمای شستشو به طور متوسط بین 17.5 تا 19oC قرار داشت. این میزان در مناطق کویری در فصل سرما تا 14oC نیز می رسید. از سوی دیگر تنها در چند کارخانه عمل سختی گیری آب به صورت ناقص صورت می پذیرفت. ج- عدم اندازه گیری pH نهایی کالای آبگیری شده یا پساب شور و باقی ماندن مواد قلیایی یا اسیدی در کالا به مرور سبب پوسیدگی فرشها می گردد. این میزان در فرشهای ضخیم بافت با پرزهای بلند به ویژه گبه بعضا به بالاتر از 10 نیز می رسید. ه- برای کهنه یا براق کردن فرشهای ضخیم میزان مراحل شور حداقل سه شور و با استفاده از مواد به شدت اسیدی یا قلیایی بود. این مساله سبب می شود تا میزان ضایعات جدا شده از فرشها به شدت فزونی یابد. همچنین فرشهایی که از گره تقلبی (جفتی یا بی گره) بهره گرفته بودند براثر عملیات شستشو میزان ضایعات بیشتری ایجاد می کردند. به طور کلی بین میزان ضایعات ایجاد شده به واسطه شور و تعداد مراحل شور قالی ارتباط مستقیم وجود داشت. د- بین نوع و شیوه فرآیند عملیات آبگیری و خشک کردن کالا (سایه، آفتاب، گرمخانه، آبگیری غلطکی یا گریز از مرکز) و pH باقی مانده در کالا ارتباط مستقیم وجود دارد. و- عملیات تکمیلی برروی میزان بهبود نرمی و لطافت فرش دستباف، بهبود رخ و نمود نقش فرش دستباف و براقیت (میزان انعکاس نور) تا حد بسیار زیادی موثر می باشد. به عبارت دیگر اصلی ترین اهدافی که از انجام عملیات تکمیل برروی فرش دستباف پیگیری می شود. ابتدا بهبود نرمی و لطافت زیردست و سپس بهبود رخ و نمود نقش فرش دستباف می باشد. بعد از حصول این دو هدف، سعی می گردد تا برق (میزان انعکاس نور حاصل از سطح) فرش دستباف تا سطح نسبتا محسوسی افزایش یابد. ز- عملیات تکمیلی برروی ثبات نوری و شستشویی فرشهای دستباف موثر است. در اکثر موارد امکانات و سیستم های موجود سبب بهبود محسوس ثبات نوری می گردد. اما ثبات شستشویی در نیمی از فرشهای مورد بررسی تغییری نکرده بود. به بیان ساده تر فرآیند و سیستم های موجود به این گونه ای تعبیه و طراحی نگردیده است تا سبب بهبود ثبات نوری یا شستشویی فرش دستباف گردد. ح- اساسا عملیات شور سبب برطرف کردن عیوب عمده فرش دستباف نمی گردد. لیکن سبب نمودار شدن عیوب حاصل از بافت، مواد اولیه و رنگرزی می شود. یکی از اهداف عمده ای که پس از سه هدف ذکر شده مورد نظر می باشد مشخص شدن عیوب پنهان و مخفی عملیات بافت، مواد اولیه و رنگرزی است. اگرچه با استفاده از روشها و سیستم ها و امکانات موجود سعی در برطرف کردن و یا بهبود ظاهری یا واقعی عیوب حاصل از بافت و رنگرزی می گردد اما عیوب حاصل از مواد اولیه را به سختی و در مواردی بعضا حتی نمی توان بهبود یا برطرف کرد. ت- فرآیند شستشو و خشک کردن برروی ابعاد و رجشمار واقعی فرش دستباف اثر می گذارد. سیستم ها و عملیات موجود به گونه ای طراحی شده که در حین شور به میزان آبرفتگی ابعاد توجهی نمی شود و در مراحل تمیزکاری و دارکشی سعی در برطرف کردن ظاهری این تغییرات می گردد.

به دلیل زیبایی و ثبات رنگهای طبیعی در فرش دستباف ایران در گذشته و عدم به کارگیری این گونه رنگها در فرشهای صادراتی امروزی، تا حدی باعث رکود صادرات قالی ایران شده است بنابراین احیاء دوباره استفاده از رنگزاهای طبیعی، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. از طرفی با توجه به داشتن پتانسیل های بسیار غنی و متنوع از رنگزاهای گوناگون در کشور، در این طرح سعی گردیده جهت بهره گیری مطلوب و اقتصادی از منابع مذکور، با هدف تامین بخشی از مواد اولیه کارگاههای رنگرزی طبیعی، گونه های مهم و شاخص رنگزاهای موجود در پنج استان بعد از جمع آوری و شناسایی، مورد رنگرزی و بررسی قرار گیرند. در زمان جمع آوری نیز در هر استان 25 نمونه رنگزای طبیعی از تعداد رنگزاهای مشخص شده استانی و نیز با توجه به پرسشنامه های اطلاعات عمومی درباره رنگزاهای نباتی موجود در هر استان که دارای منشأ جغرافیایی متفاوتی بودند، جمع آوری، سپس با پنج دندانه مختلف، مورد رنگرزی قرار گرفتند که در مجموع 625 طیف رنگ گوناگون به دست آمد. بعد از پایان رنگرزی نسبت به تعیین استاندارد و بررسی تنالیته ها اقدام شد. نتایج بررسی کلافهای رنگرزی شده نشان داده است که در مجموع دارای ثبات های خوب و خوب تا متوسط بوده و جهت رنگرزی مناسب می باشند. در یک بررسی کلی، مشخص گردید که پاره ای از رنگها در ثبات نوری خوب بوده، تعداد دیگری در ثبات مالشی، و برخی نیز در ثبات شستشویی. همچنین بعضی از رنگها دارای دو یا چند ثبات خوب می باشند. عکس این موضوع نیز وجود دارد، به طوری که تعدادی از رنگها در بعضی ثباتها مناسب نمی باشند. در یک تحلیل کلی تر می توان ثباتهای نوری کلافهای رنگرزی شده را بین خوب تا متوسط، ثباتهای سایشی را خوب و ثباتهای شستشویی را نیز خوب تا متوسط درنظر گرفت. درپایان لازم است به این نکته اشاره گردد که در رنگرزی با رنگزاهای طبیعی مورد بررسی قرار گرفته، اثر لکه گذاری برروی پشم و پنبه همراه، بسیار ناچیز بوده است. بنابراین در این دو مورد نیز دارای ثبات بسیار خوبی می باشند. در بررسی بعد اقتصادی می توان به این نکته اشاره نمود که استفاده از برخی گونه های رنگزای مورد بررسی قرار گرفته می تواند از یک سو ضمن تامین بخشی از مواد اولیه کارگاههای رنگرزی سنتی موثر بوده و از سوی دیگر برای تولیدکنندگان مواد رنگزاهای طبیعی، بافندگان و صادرکنندگان فرش دستباف و در نتیجه در ارزآوری بیشتر موثر واقع گردد.