بازشناسی گرایش های تجدید حیات گرایانه در معماری پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران فرصتی برای مطالعه و بازاندیشی در معماری معاصر ایران است. مقاله حاضر می کوشد با رویکردی بی طرفانه و به دور از ارزش داوری، آثار طراحی شده در معماری پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. نتیجه پژوهش مستند به نمونه اولیه شامل دویست اثر، و نمونه ای تفصیلی مشتمل بر پنجاه اثر، از آثار معماری معاصر ایران است.چارچوب نظری پژوهش بر مبنای ادبیات تخصصی معماری معاصر و با استناد به اندیشه های معماران مطرح تنظیم شده است. بر مبنای چارچوب تحلیل کالبدی ـ محتوایی ترسیم شده، آثار منتخب از پنج منظر تجزیه و تحلیل شدند: 1- اصول ساختار دهنده طرح 2- مفاهیم ساختارهای فضایی 3- شکل و فرم بنا 4- مصالح در بنا 5- رابطه با بافت.مطالعات انجام شده گویای آن است که می توان با الهام از موفقیت ها و عدم موفقیت های کسب شده در این بناها و استناد به دستاوردهای پژوهش، نمونه ای نمادین از معماری هویت گرا طراحی نمود. نمونه ای که برآیند فعالیت ها و نتیجه تلاش هایی است که گرایش های تجدید حیات گرایانه در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در عرصه معماری داشته اند.

بررسی ها نشان می دهد که در احداث شهرها و فضاهای جدید شهری، طراحی و ایجاد فضا، بدون توجه به کارکردهای اجتماعی و محیطی صورت گرفته و روند مداخله در فضاها بدون توجه به وحدت، کثرت و سایر شاخص های روان شناختی و اجتماعی رخ داده است نتیجه مداخلات بدون مطالعه در کاهش کیفیت منظر شهری موثر بوده است. از آنجاییکه اصلی ترین عامل تعیین کننده منظر شهری در سطح شهرها، میادین، محورهای ارتباطی و جداره خیابانها و بزرگراهها می باشد توجه و تاکید بر شاخص های منظر شهری ضروری به نظر می رسد. عدم توجه به مسائل منظر و سیمای شهری در طراحی بزرگراه سبب شده است که پهنه وسیعی در داخل شهرها از لحاظ منظر شهری فاقد جذابیت و مطلوبیت مناسب باشد. بزرگراه نواب در بطن شهر تهران از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به ویژگیهای این محور به آسیب شناسی منظر شهری در آن پرداخته شده و فرضیات " به نظر می رسد بحث منظر شهری در مطالعات پروژه نواب مورد توجه قرار نگرفته است." و "به نظر می رسد منظر شهری ایجاد شده ناشی از پروژه نواب به لحاظ هویتی، زیبایی شناختی و عملکردی دارای آسیب های فراوانی است." در دو مرحله 1- بررسی و توصیف اسنادی و 2- تحلیل تبیینی - پیمایشی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. از اهداف اصلی پژوهش می توان به درک مناسب از مفهوم منظر شهری (اصول ومفاهیم منظر شهری در حوزه مطالعات بنیادی) و ارزیابی منظر شهری در پروژه نواب به عنوان یکی از اقدامات برنامه ریزی شده نظام شهرسازی معاصر ایران و شناخت نقاط ضعف و قوت و آسیب های ناشی از آن و در نهایت ارائه طرح ساماندهی منظر شهری نواب (در حوزه مطالعات کاربردی) اشاره داشت. مطالعه ادبیات، تاریخ و مبانی منظر شهری نشان می دهد که عناصر عینی در کنار مفاهیم ذهنی به صورت توامان تشکیل دهنده منظر شهری می باشند و برای یک ناظر تازه وارد به یک محدوده شهری صورت عینی و برای یک ساکن در سایت، سیمای عینی و ذهنی مبین موقعیت شخص در آن محدوده است. کلیه مفاهیم و نظریه های مرتبط با منظر و سیمای شهری مانند: منظر ذهنی (نظریه روانشناسی گشتالت، نظریه کالن، راپاپورت، لینچ، الکساندر و جیکوبز) و منظر عینی (طبیعی و مصنوعی) مورد بررسی قرار گرفته است شاخص ها و عناصر موثر در کیفیت منظر شهری بر اساس چهارچوب نظری تدوین شده در این مطالعات شامل: عناصر عینی از قبیل (نما، جداره، مبلمان شهری، نفوذ پذیری، محصوریت، خط آسمان، خوانایی، اختلاط کاربری ها و گوناگونی، انسجام و ...) و عناصر ذهنی (امنیت، خاطرات و رویدادها، غنای حسی، احساس تعلق و هویت مکانی و همبستگی اجتماعی) می باشد. شاخص های فوق هر یک به نحوی از طریق مشاهدات میدانی، پرسشنامه و .. در سطح محدوده مورد بررسی و آزمون قرار گرفته است. همچنین در مقیاسی خرد تر، در قالب عناصری نظیر اجزا تشکیل دهنده نمای ساختمان، جنس، رنگ و بافت مصالح، سایه روشن های بدنه ها، پنجره ها، اجزای تشکیل دهنده کف در پیاده روها، باغچه ها، مبلمان و تجهیزات شهری نظیر تیرهای چراغ برق، کیوسک های تلفن، سطل های زباله، نیمکت ها، و ... برداشت میدانی شده و تاثیر آن بر مطلوبیت فضا و منظر شهری مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری یافته های تحقیق و آزمون فرضیات نشان می دهد که سرعت عمل در اجرای طرح در فازهای یک، دو و سه و تاکید بر اقتصادی نمودن طرح و ایجاد ارزش افزوده باعث شده است که بحث منظر شهری در مرحله مطالعات و اجرای طرح کمتر مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس فرضیه اول تحقیق پذیرفته شده است. و در خصوص فرضیه دوم می توان گفت که بین کیفیت منظر شهری در جامعه شهری و شاخص های هویتی، عملکردی و زیباشناختی رابطه مثبت وجود داشته و این متغیرها نسبت به یکدیگر دارای تاثیر مثبت و مستقیم می باشند. بر اساس تحلیل روش سوات و ارائه راهبردها و سیاستها، در پایان طراحی منظر شهری سایت صورت گرفته و پیشنهادات اجرایی جهت مداخله ارائه شده است.

در این پژوهش، روندهای حاکم بر جریان شکل گیری و توسعه مطالعات اتنوموزیکولوژی در ایران مورد بررسی، نقد و تحلیل قرار گرفته است؛ در این فرایند، حرکت مطالعات انجام شده، چه آکادمیک و چه غیر آکادمیک، با افت و خیزهایی، همواره به سوی اتنوموزیکولوژی به عنوان یک علم و در قالبی آکادمیک بوده و سال به سال بر این گرایش افزوده شده است.در یک دوره40 ساله، از دهه 1350 هـ. ش ـ شروع فعالیت های پژوهشی محمد تقی مسعودیه، اولین تحصیلکرده ایرانی در رشته اتنوموزیکولوژی، و سپس تدریس اولین درس اتنوموزیکولوژی در دانشگاه تهران ـ تا پایان دهه 1380 هـ. ش، سال های پایانی 1370 و طول دهه 1380 را از نظر گسترش و توسعه رویکردهای علمی و آدکادمیک به مطالعات اتنوموزیکولوژی، باید جدی ترین دوره این علم در ایران تلقی کرد ـ تلاش هایی که به شدت مدیون تلاش های ساسان فاطمی و نویسنگان ماهور است.؛ اگر چه از نظر گردآوری موسیقی های ایران، دهه 1360 و 1370 را باید دورانی طلائی تلقی کرد ـ که محمدرضا درویشی و تلاش هایش بیشترین نقش و سهم را در این زمینه دارد.«فقدان حمایت های دولتی و حتی دانشگاهی» را باید جدی ترین دشواری در مسیر رشد، تقویت و توسعه اتنوموزیکولو.زی در ایران تلقی کرد ـ به نحوی که پس از گذشت نزدیک به نیم قرن از ورود این علم به ایران، هنوز به عنوان یک رشته یا میان رشته مستقل در ایران استقلال پیدا نکرده و رشته ای به این نام در دانشگاه های کشور وجود ندارد. در واقع رشد مطالعات اتنوموزیکولوژی در ایران مدیون تلاش های شخصی علاقمندان، پژوهشگران یا تحصیلکردگان به این رشته بوده است. «ضعف ادبیات علمی اتنوموزیکولوژی» در ایران و به دنبال آن، «ضعف رویکردهای نظری» و «آشفتگی های روش شناختی» از دیگر مسائل اساسی مطالعات اتنوموزیکولوزی در ایران محسوب می شود؛ و همچنان، گردآوری نغمه ها و آواها مهمترین و عمده ترین بخش از تلاش های قوم موسیقی شناسی را به خود اختصاص داده است بدون اینکه پژوهش های مستقل و تحلیل های انسان شناسانه و مردم شناسانه ای درباره داده های گردآوری شده آنها انجام شود.

منظر شهری را می توان از ابعاد عملکردی، هویتی و زیباشناسانه مورد بررسی قرار داد، ولی با توجه به محدودیت ها، این طرح تنها به بعد زیباشناسانه ابنیه بلند در منظر شهری می پردازد.ابعاد زیباشناسانه منظر شهری می تواند در دو بعد کالبدی و ادراکی مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق ابعاد کالبدی بر اساس نظر کارشناسانه و ابعاد ذهنی بر اساس پرسشنامه هایی از ساکنین و کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است.بر اساس نتایج به دست آمده در این تحقیق سه عامل زیر به عنوان عوامل مهم و تاثیرگذار در زیباشناسی ابنیه بلند در منظر شهری شناخته شدند:1- موقعیت بصری بنای بلند (قرارگیری در محور دید شهروندان)2- کیفیت ساخت 3- اشارات تاریخی، فرهنگی و معنایی

امروزه، اکثریت قریب به اتفاق آنچه که در مورد فضا و مکان و معیارها و مبانی و تکنیکهای طراحی و روشهای ارزش یابی و تعریف آنها مطرح اند، بر آرا غربیان استوارند، و به همین جهت است که شکل گیری فضاهای شهری جدید، توسعه فضاهای شهری موجود و حتی ارزش یابی فضاهای شهری تاریخی ایرانی، بر اساس همین مطالعات و اسناد و مدارک که در دسترس قرار دارند، انجام می شود؛ و در نتیجه، حاصل نیز فضاهایی بیگانه با فرهنگ و رفتارها و آیین های بومی خواهد بود.برای اصلاح وضع موجود برداشتن گامها و مراحل مختلفی ضرورت دارد که اهم آنها عبارتند از:- شناخت شیوه زیست و فعالیتهایی که تعالیم اسلام و فرهنگ ایرانی برپایی آن را در فضاهای عمومی به صورت جمعی توصیه می کنند.- تدوین مبانی نظری فضای شهری و شناخت همه ویژگیهای آنها بر اساس اصول و ارزشهای فرهنگ ملی.- شناخت معیارهای بومی برای ارزش یابی طرحها و آثار (خودی و بیگانه)، برای استفاده به عنوان مبانی ارایه طرحهای جدید و برای طرحهای اصلاحی و توسعه ای.- آموزش نیروی متخصص.- استفاده از تجارب دیگران به عنوان ثمره دانش بشری، در عین مقایسه و ارزیابی و اصلاح و تکمیل آنها با آرا و نظریات ایرانی.- تدوین قوانین و مقررات معماری و شهرسازی بر اساس اصول مستخرج از مبانی نظری فوق الاشاره.در جهت پاسخگویی به این نیازها، انجام پژوهشهای عدیده و متنوعی ضرورت دارد که پژوهش حاضر یکی از آنها خواهد بود و با پرداختن به برخی موضوعات اصلی همچون «ریشه ها و مبانی فکری و فرهنگی تعابیر و اصطلاحات»، «فضای شهری و تعابیر مرتبط» و «ویژگیهای اصلی و مصادیق فضای شهری» در فرهنگ ایرانی، سعی بر آن دارد تا ضمن ارایه تعریفی همه جانبه و جامع از فضای شهری، جزییات و عناصر متشکله آن را تعریف و تبیین نموده و نهایتا به معرفی برخی مصادیق اصلی فضای شهری، در شهرهای ایرانی بپردازد.در پاسخ به انگیزه ها و مباحث فوق الاشاره و نیازها و اهداف و فرضیات مطرح، نوشتار حاضر طی چهار فصل اصلی به توضیح مباحث مورد نظر می پردازد، که معرفی اجمالی فصول عبارتند از:در پاسخ به انگیزه فوق الاشاره و نیازهای مطرح، نوشتار حاضر طی چهار فصل اصلی به توضیح مباحث مورد نظر می پردازد، که معرفی اجمالی فصول عبارتند از:- فصل اول با عنوان «گروههای تحلیل گر فضای شهری» می پردازد؛ که آشنایی با آنها، برای دخول در بحث ضرورت دارد.- فصل دوم که در واقع بدنه اصلی پژوهش است، و عنوان «شیوه های تحلیل فضای شهری» را بر خود دارد، انواع شیوه های تحلیل فضای شهری معرّفی شده اند. برای هر شیوه از تحلیل نیز، ضمن معرفی شیوه و جایگاه و اهمیت آن، بسته به موضوع، معیارهایی معرفی شده اند.- فصل بعدی با عنوان «عوامل و علل پیدایش، دوام و بقای فضای شهری»، به شرح موضوعاتی عام در مورد فضای شهری و به ویژه در باره علل پیدایش و دوام و بقای آن می پردازد.- و بالاخره، در خاتمه کار نیز سعی در جمع بندی موضوعات مطروحه، به عنوان نتیجه گیری، بوده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این جهاد با راه اندازی پایگاه اطلاع رسانی «شبکه جامع هنر و معماری ایران» سه هدف عمده را دنبال کرده است: الف) اطلاع رسانی ب) آموزش ج) اشتغال زایی با توجه به شرایط ویژه استفاده از اینترنت در ایران و در جهت توسعه ایجاد اشتغال در حوزه های هنر و معماری که ظرفیت های ویژه ای دارند، اولویت زمانی ایجاد این پایگاه اطلاع رسانی در این حوزه ها پیش بینی گردید، تا ضمن قرار گرفتن همکاران طرح در جریان اطلاعات و اخبار موجود در این حوزه، آغازی بر معرفی و فعالیت این سایت برای مخاطبین باشد، با ایجاد سطح قابل قبولی از اعتماد مخاطبین، ارائه آموزش های از راه دور و از طریق شبکه اولویت دوم این پایگاه بوده است. روابط و اعتماد پیش آمده در جهت انجام دو مرحله مذکور، می توانست موجب ایجاد مکان فعالیت در حوزه تجاری یا اشتغال زایی از طریق web باشد و در واقع فعالیت های پیش گفته هزینه ای برای فراهم آوردن فضای فعالیت در حوزه تجاری گردد. در مرحله اول پوشش خبری فعالیت های فرهنگی، هنری در سطح ایران و جهان و به روزرسانی دایره مقالات تخصصی در بخش های متنوع این حوزه به همراه معرفی فعالان و ایجاد بانک های اطلاعاتی در دستورکار طرح قرار دارد.

با توجه به ضرورت شناخت و حفاظت میراث فرهنگی استان خوزستان، نیاز به شناخت کلیه آثار مکتوب و منابع مطالعاتی در مورد موضوعات مختلف میراث فرهنگی خوزستان ضرورت داشت. در این پروژه مسائل مختلف میراث فرهنگی به پنج دسته مختلف شامل: معماری و شهرسازی و باستان شناسی، مسائل اجتماعی و قومی، مسائل فرهنگی و مذهبی، صنایع دستی بومی و مسائل هنری تقسیم شد و در هر حوزه کتاب های مربوط شناسایی و دسته بندی گردید.

با توجه به گسترش بی رویه و آهنگ سریع شهری شدن کلان شهرهایی نظیر تهران مشهد اصفهان و کرج و تبدیل شدن شهر تهران به یک ابرشهر، انجام مطالعاتی جامع در جهت شناسایی علل بروز مشکلات و نابسامانی های موجود در فضای شهری امری حیاتی به شمار می رود و در این میان عدم رعایت اصول معماری، مهندسی و عدم اجرای صحیح ضوابط و مقررات و کاربری های مصوب در طرح های توسعه شهری و مدیریت سلیقه ای مدیران در دوره های مختلف و در موضوعات گوناگون بیش از پیش به نابسامانی این کلان شهرها دامن می زند. در چنین شرایطی، طرح موضوعات و مشکلات ناشی از عدم تحقق کاربری های مصوب به ویژه کاربری های عمومی و خدماتی در یک محیط علمی و دور از مباحث جانبی می تواند گامی مهم در جلب توجه مدیران جامعه شهری به راه حل های علمی و اصولی برای حل این مشکل باشد که این طرح مطالعاتی با هدف تحقق این برنامه ها به انجام رسید. مراحل طی شده و روش اجرایی عبارت اند از: 1- کلیات و معرفی طرح های مجموعه شهری، جامع شهری، تفصیلی شهری 2- بررسی برنامه ریزی سرانه ها و انواع کاربری های خدمات شهری 3- بررسی پیشینه و وضع موجود و میزان تحقق طرح های توسعه و عمران شهری در شهرهای منتخب 4- مقایسه کاربری های وضع موجود با کاربری های پیشنهادی طرح های جامع و بررسی کمبودها و کاستی های آنها در شهرهای منتخب 5- بررسی علل موفقیت یا عدم موفقیت عوامل اجرائی درتامین فضاهای خدماتی وعمومی بر اساس طرح های مصوب شهرهای منتخب 6- جمع بندی و نتیجه گیری با عنایت به مطالعات و بررسی های انجام شده در این طرح مطالعاتی، مسائل و مشکلات فراوانی فراروی اجرای طرح های شهری قرار دارد که برای برطرف نمودن آنها لازم است اساس و مبنای بروز این مشکلات و ریشه اصلی آنها شناسایی شده و در جهت اصلاح ساختار تهیه و تصویب و اجرای طرح های جامع گام برداشت.بر اساس نتایج حاصله از مطالعات طرح اصول و مبانی که در تهیه و اجرای طرح بایستی رعایت گردد به شرح ذیل پیشنهاد می گردد: مرحله تهیه و تصویب طرح ها: 1 اصلاح طرح های بالادست و برنامه های ملی و منطقه ای 2 رعایت عدالت اجتماعی 3 پاسخگویی طرح ها به نیازها و مشکلات روز 4 برقراری نظام کنترل و نظارت و ارزیابی مداوم طرح ها