اخیرا توجه ویژه ای به استفاده از مواد رنگزای طبیعی در نساجی در حال رشد می باشد. این موضوع مربوط به این تفکر می باشد که مواد رنگزای طبیعی در مقایسه با مواد رنگزای شیمیایی سازگاری بیشتری با محیط دارند. در این طرح تحقیقاتی تکنیک امکان بازیابی و مصرف دوباره مواد رنگزای طبیعی مورد بررسی قرار می گیرد. استفاده مجدد حمام پساب از طریق بازسازی آن دارای مزیت بازیابی مواد رنگزا و مواد شیمیایی کمکی باقیمانده در حمام پساب در جهت استفاده در رنگرزی مجدد می باشد. عملیات استفاده مجدد حمام رنگرزی شامل ذخیره پساب، آنالیز پساب جهت برآورد مقدار مواد باقیمانده، بازسازی حمام پساب بر اساس محاسبه و افزودن مواد فوق و در انتها استفاده از حمام بازسازی شده جهت رنگرزی می باشد. عمل رنگرزی به روش پیش دندانه انجام گرفته است. نخ پشمی شستشو داده شده توسط زاج دندانه داده شد و سپس با مواد رنگزای طبیعی، قرمزدانه، روناس، جاشیر، و پوست انار رنگرزی گردید. مقدار زاج سفید باقیمانده در حمام دندانه رمق کشی شده به وسیله تیتراسیون با محلول قلیایی و آلیزارین اس اندازه گیری شد. مقدار pH حمام به کمک دستگاه اندازه گیری pH کنترل گردید. اندازه گیری کمی مواد رنگزای طبیعی به روشهای مختلفی نظیر استفاده از جذب سنجی معمول و مشتقی و همچنین به کمک تابع طیف انعکاسی و مشتق آن انجام گردید. در طی عمل بازسازی، مقادیری جذب شده از هر نوع ماده دوباره به حمام پساب اضافه گردیده و سپس از حمام دندانه و رنگرزی بازسازی شده جهت رنگرزی بعدی استفاده گردید. کیفیت نخ رنگرزی شده با اندازه گیری رنگ همانندی، خواص ثباتی نظیر ثبات نوری، سایشی، شستشویی ارزیابی گردید. نتایج حاصله نشان می دهد که نمونه های رنگرزی شده دارای رنگ همانندی و خواص ثباتی قابل قبولی می باشند. ارزیابی اقتصادی نشان می دهد که عملیات استفاده مجدد پساب مواد رنگزای طبیعی اقتصادی می باشد. همچنین عملیات فوق به دلیل کاهش پساب دوستدار محیط می باشد.

ارتقاء کیفیت و کمیت فرشهای دستباف در مناطق روستایی موضوعی است که در جهت گسترش فرصتهای شغلی و حفظ اصالت فرش ایرانی، همواره مورد توجه برنامه ریزان این صنعت می باشد. بنابراین یکی از اهرمهای ارتقاء کمیت فرش توجه به آموزشهای فنی حرفه ای کوتاه مدت و غیررسمی در مناطق روستایی است که از طرف وزارت جهاد کشاورزی دنبال شود. ولی میزان اثربخشی این دوره ها تاکنون مشخص نگردیده است. بررسی حاضر با هدف اثرسنجی آموزشهای فنی حرفه ای در بین 580 نفر از بافندگان آموزش دیده و آموزش ندیده در دو استان آذربایجان شرقی و فارس انجام شد. برای تعیین میزان کیفیت فرش بافته شده بافندگان از تکنیک تحلیل عاملی استفاده گردید. کمیت فرش نیز بر اساس شاخص های رج، طول، عرض و مدت زمان بافت فرش مشخص شد، از این رو علاوه بر موارد فوق میزان درآمد، دانش شناختی، مهارت فنی و شناختی بافندگان نیز مقایسه شد، به طورکلی آموزشهای ارائه شده باعث افزایش کیفیت فرش دستباف و مهارت فنی بافندگان شده است و تاثیرگذاری آن 25 درصد می باشد. ولی این آموزشها تاثیری در افزایش کمیت فرش، دانش شناختی و درآمد بافندگان نداشته است. در مجموع سطح شناخت بافندگان آموزش دیده و آموزش ندیده نسبت به ویژگیهای پشم مناسب، ابزار رفوگری، ابزار وسایر وسایل ریشه دوزی، نقشه های اصیل و مرسوم، پنبه مناسب مواد رنگزای شیمیایی، مواد دندانه دار، تعیین نمره انواع نخها و شیرازه زنی بسیار کم می باشد که بیانگر عدم توجه به این موارد در دوره های آموزش فنی حرفه ای در مناطق روستایی است.

از دیر باز فرش دستباف یکی از مهمترین محصولات دارای مزیت نسبی صادراتی ایران است که به لحاظ اقتصاد روستایی در ایجاد اشتغال نقشی انکارناپذیر دارد. متاسفانه طی یک دهه اخیر روند ارزش صادرات فرش سیر نزولی را سپری نموده است به نحوی که ارزش صادرات آن با برخورداری از میانگین نرخ کاهشی معادل 4 درصد در سال از حدود 636 میلیون دلار در سال 1376 به حدود 471.5 میلیون دلار در سال 1383 تنزل یافته است. لذا متولیان تولید و صادرات این محصول از جمله مرکز ملی فرش ایران در پی رفع تنگناها و فراهم نمودن بستر مناسب تر صادراتی آن هستند. فلسفه تشکیل سازمانهای ضمانت صادرات که در برخی کشورها قدمت آن به دهه 1920 بر می گردد، عبارتست از «تامین امنیت» و تسهیل مساله «تامین مالی صادرات» قبل و بعد از صدور کالا و خدمات است. همچنین با دسته بندی کشورها از نظر سطح و میزان ریسک، ایجاد بانک اطلاعاتی و ایفای نقش اطلاع گیری و اطلاع رسانی، متمرکز نمودن مطالبات و استفاده از اهرم های سیاسی، اقتصادی، حقوقی، برای وصول مطالبات ضمن جلوگیری از سوخت مطالبات و کاهش هزینه وصول آنها به حفظ سرمایه ها کمک کرده و فضای مناسبی برای گسترش فعالیتهای صادراتی فراهم می آورند. به موجب ویژگیهای خدمات این سازمانها، عمدتا دولتی و تحت حمایت دولت می باشند. در کشور ما نیز صندوق ضمانت صادرات ایران در سال 1352 تاسیس گردید که پس از یک دوره توقف کامل به لحاظ تحولاتی چون بروز انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، این صندوق در کنار شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری از سال 1373 فعالیت مجدد خود را آغاز نموده است. که از جمله اهداف اصلی آن شناخت و ارزیابی کمیت و کیفیت خدمات صادراتی در ایران و مقایسه آن با رویه های متداول در کشورهای توسعه یافته و گروه کشورهای در حال توسعه رقیب صادراتی ایران و ارائه راهکارهایی برای کاهش ریسک صادرات فرش دستباف و توسعه و ترویج فرهنگ استفاده از خدمات صادراتی توسط صادرکنندگان فرش دستباف می باشد که مرتبط با اهداف 5 گانه، فرضیاتی پیرامون عوامل تاثیرگذاری بر توسعه صادرات فرش دستباف و نیز متغیرهای موثر بر انگیزه های صادرکنندگان این محصول طرح گردیده است. لذا روش این تحقیق در کنار مطالعات کتابخانه ای، انجام مطالعات پیمایشی به شیوه طراحی فرم پرسشنامه برای دو گروه جامعه آماری، صادرکنندگان فرش دستباف عضو اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف ایران و مسوولان و کارشناسان ذیمدخل ارائه دهنده این قبیل خدمات صادراتی در موسسات و شرکتهای داخلی بوده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پنج گانه این تحقیق مبتنی بر آماره های کای اسکوئر، اسمیرنوف، والیس، تحلیل عاملی و تحلیل مسیر نشان می دهد که بیمه ها و تضمین ها و اعتبارات صادراتی در توسعه صادرات فرش دستباف نقش بسیار موثر دارند و به اعتقاد صادرکنندگان فرش دستباف و کارشناسان، عملکرد موسسات داخلی متناسب با تعهدات ایشان نبوده و قوانین و رویه های جاری در این موسسات متناسب با خواست و نیاز صادرکنندگان فرش دستباف نبوده است و نیز کیفیت خدمات مورد بحث در ایران در سطح پایین تری از کمیت و کیفیت ارائه بیمه ها، تضمین ها و اعتبارات صادراتی در کشورهای رقیب صادراتی ایران همچون کشورهای ترکیه، هندوستان و چین می باشد. به نحوی که توان رقابتی صادرکنندگان کشورمان را با ایشان دچار نقصان نموده است. نهایتا در این تحقیق معطوف با یافته های مطالعات که اشاراتی به برخی از آنها داشتیم، پیشنهادات کاربردی و پژوهشی ارائه شده است. که امید است در کانون توجه مراجع تدوین برنامه های توسعه بخشی و تصمیم سازی موسسات و شرکتهای دولتی دست اندرکار ارائه این قبیل خدمات و نیز تشکلهای صنفی صادرکنندگان و مرکز ملی فرش ایران به عنوان متولی مستقیم کلیه امور تولید و صادرات فرش دستباف ایران قرار گیرد.

از زمانهای بسیار دور رنگزاهای طبیعی جهت رنگرزی خامه فرش دستباف مورد استفاده قرار می گرفته است. با توجه به اینکه رنگرزی طبیعی فرآیندی چند مرحله ای، دشوار و گرانقیمت است لذا استفاده از این مواد در رنگرزی خامه فرش دستباف کاهش یافت. از دیگر دلایل این امر می توان به عدم تکرارپذیری یا شید همانندی در رنگرزی طبیعی و در نهایت طولانی بودن فرایند رنگرزی طبیعی اشاره کرد، البته عده ای نیز معتقدند بعضی از معایب فوق نظیر عدم تکرارپذیری به عنوان حسن رنگرزی طبیعی محسوب می شود. آنچه مسلم است آن است که در حال حاضر فرآیند رنگرزی طبیعی فرآیندی وقت گیر و هزینه بر شناحته می شود. راههای مختلفی ممکن است باعث کم کردن زمان رنگرزی و ارزان کردن فرآیند رنگرزی طبیعی گردد که از آن جمله می توان به آماده سازی صحیح ماده رنگزا قبل از رنگرزی، استفاده صحیح ماده رنگزا در حمام رنگرزی، استفاده از ماشین رنگرزی مناسب، استفاده مجدد از پساب ماده رنگزا استفاده مجدد از آب و غیره اشاره کرد. در این تحقیق سعی شد با شناخت مواد رنگزای طبیعی مورد استفاده ضمن حفظ و افزایش کیفیت خامه های تولیدی راهکاری مناسب جهت کاهش زمان و هزینه رنگرزی طبیعی تعیین گردد. نتایج نشان می دهد، در رنگرزی با رنگزای روناس پساب حاصل از رنگرزی در اکثر دندانه ها نتوانسته است در مرحله دوم رنگرزی موثر باشد، اما اعمال فشار و رنگرزی در ظرفهای دربسته با حرارت بالا و همچنین چرخش محلول در سیستم موثر بوده و باعث کاهش زمان رنگرزی و افزایش عمق و شید رنگی در نمونه ها گردیده است. رنگرزی با این گیاه در حرارت محیط باعث افزایش عمق و شیدرنگی نمونه ها نسبت به حالت جوش در اکثر دندانه ها از جمله زاج سفید و آهن می گردد. در روناس می توان با رعایت موارد بالا باعث افزایش راندمان رنگرزی و کاهش هزینه آن تا %25 گردید. در رنگرزی با رنگزای پوست انار کاهش حرارت از جوش به محیط و 60oC باعث کاهش در عمق و شید رنگی نمونه ها می گردد لذا کاهش حرارت در فرآیند رنگرزی با این رنگزا توصیه نمی گردد. استفاده از پساب اول، دوم و سوم این رنگزا بسیار مفید و موثر بود و نمونه های رنگرزی شده با پسابها حتی پساب دوم و سوم بسیار نزدیک به نمونه های رنگرزی شده در حرارت جوش بوده و اعمال فشار و افزایش حرارت باعث کاهش زمان و افزایش عمق و راندمان رنگرزی می گردد. رنگرزی با رنگزای قرمزدانه حتما باید در حرارتهای بالاتر از 60-50 درجه سانتیگراد صورت گیرد و نمی توان آنها را در حرارت محیط رنگرزی کرد. استفاده از پساب این رنگزا موثر نیست زیرا قرمزدانه مشابه رنگزاهای شیمیایی خلوص بالایی داشته و با درصد کمی جهت رنگرزی الیاف مصرف می گردد و عمده مقدار رنگ آن در مرحله اول فرایند رنگرزی مصرف می گردد و رنگ موثری در حمام باقی نمی ماند. استفاده از فشار و افزایش حرارت پارامتر بسیار موثری بود و همزمان با کاهش زمان فرآیند رنگرزی می توان عمق و شید رنگی نمونه ها را بین 10 الی 40 درصد افزایش داد.

ازجمله ارکان بسیار مهم در انتخاب یک فرش دستباف طرح و نقشه آن می باشد. در این تحقیق زیبایی طرح های قالی ایرانی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در این خصوص تصاویر 62 قالی با طرح مختلف تهیه و پس از چاپ بر روی کاغذ از لحاظ زیبایی در 4 گروه ضعیف، متوسط، خوب و عالی مورد ارزیابی بصری قرار گرفتند. سپس تصاویر جمع آوری شده با استفاده از سه روش شبکه عصبی خودسازمان ده، روش خوشه بندی میانگین فازی و تبدیل فوریه در حالت قطبی دسته بندی شده و دسته های تشکیل شده از حیث زیبایی کلی هر گروه توسط مشاهده کنندگان ارزیابی شده و با نتایج ارزیابی بصری اولیه نمونه ها مقایسه شدند. نتایج ارزیابی 62 نمونه توسط مشاهده کنندگان نشان می دهد که به طورکلی، طرح هایی که زوایای شکل های به کار رفته در آنان تند است در کمترین درجه از حیث زیبایی قرار گرفته اند در حالیکه طرح های دارای زوایای آرام و گرد زیباتر تشخیص داده شده اند. نتایج دسته بندی طرح ها توسط 3 روش ذکر شده نشان می دهد که روش خوشه بندی فازی کمترین همبستگی را در میان روش های مورد استفاده دارد و میزان همبستگی آن با نتایج ارزیابی انسانی به نحوی است که امکان استفاده از این روش در دسته بندی طرح های قالی از حیث زیبایی میسر نیست. در حالیکه استفاده از روش شبکه عصبی خودسازمان ده نتایج قابل قبول تری زا نسبت به روش خوشه بندی فازی فراهم می آورد. بهترین همبستگی میان نتایج ارزیابی های بصری در هنگام به کارگیری روش تبدیل فوریه در فضای قطبی به دست می آید به نحوی که ضریب همبستگی بین این روش و ارزیابی های بصری زیبایی 0.80 است. از مزایای دیگر این روش علاوه بر امکان تشخیص میزان زیبایی طرح ها، استخراج بردارهای شاخص به منظور نمایش آنان در ابعاد کوچکتر است.

استان اصفهان یکی از پیشگامان فرش دستباف ایران است. فرش اصفهان، فرش نائین و فرش کاشان برندهایی جهانی هستند که بی شک حکایت از کیفیت آنها دارد. یکی از رموز این موفقیت، در رنگرزی الیاف طبیعی این فرشها با رنگهای گیاهی است که ثبات عالی دارند. در این طرح مطالعاتی، ابتدا مطالبی کلی درباره الیاف طبیعی، روش رنگرزی با رنگهای گیاهی و انواع آنها، رنگهای شیمیایی اسیدی و همچنین کلیاتی درباره استان اصفهان بیان شده است. سپس کارگاه های رنگرزی خامه قالی در سطح استان اصفهان بیان شده است. سپس کارگاه های رنگرزی خامه قالی در سطح استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفتند. این کارگاه ها در شهرستانهای اصفهان، کاشان، گلپایگان، نائین و نجف آباد واقع هستند و متاسفانه تعداد آنها در مقایسه با سالهای نه چندان دور افت زیادی نموده است. در نهایت پیشنهادهایی درباره بهبود وضع موجود ارائه شده است.

استان خراسان شمالی یکی از مهمترین مناطق تولید فرشهای عشایری و روستایی در ایران اسلامی است، در این ناحیه دو قوم بزرگ کرد و ترکمن با حفظ اصالتهای خود سالیان متمادی در کنار هم زندگی کرده و تا حدودی نیز بر تولیدات صناعی یکدیگر تاثیر گذاشته اند. آنان با توجه به نیازهای زندگی روزمره خود دستباف های متفاوتی را در طول تاریخ حیات خود بافته اند، زیراندازهای در ابعاد کوچک و متوسط، سفره های متنوع برای نان، نمکدان و خورجین ها و جل های اسب پر نقش و ظریف از جمله آثار شاخص زندگی ساده و روستایی آنها بوده است. بیشتر این دستباف های زیبا و گاه منحصر به فرد جنبه کاربردی داشته و در طول روز توسط مردم این ناحیه مورد بهره برداری قرار می گرفته است، به همین دلیل شاید آثار شاخصی از تولیدات سده های گذشته آنها در حال حاضر در دسترس نباشد. دستباف هایی که توسط اقوام ساکن در این منطقه از سرزمین ایران تولید می شود، توسط زنان و دختران کرد و ترکمن در منازل روستایی و عشایری بافته می شود، اغلب این دستباف ها با توجه به نوع رنگ بندی و نقوش به کار رفته از یکدیگر قابل تشخیص هستند، رنگهای شاد دستباف های کردی در کنار طرحهای ریز و پرکار ترکمن ها از ویژگهای شاخص فرشهای اصیل این ناحیه است. لازم به ذکر است که باورهای قدیمی ایرانیان در برخی از طرحهای کردی و ترکمنی همچنان خودنمایی می کند، و می توان گفت این نقوش ریشه در سنت و فرهنگ کهن ایران زمین دارد و عناصر اسلامی کمتر در آنها نفوذ کرده است. همچنین ریشه های مشترکی با نقوش به کار رفته در فرشهای دیگر اقوام ایرانی در آنها می توان یافت، گاه این پراکندگی به خارج از مرزهای کنونی ایران نیز می رسد که گواهی بر مشترک بودن ریشه های این طرحها است. در این تحقیق با معرفی مناطق بافت و اقوام ساکن در این ناحیه که متنوع ترین اقوام ایرانی (تاتها، کردها، ترکمنها، ترکها، بلوچها، خاوریها و ...) ساکن در یک ناحیه هستند، سعی در معرفی و ریشه یابی نقوش به کار رفته در فرشهای این منطقه از ایران شده است.

استان همدان یکی از مهم ترین حوزه های فرشبافی ایران، به ویژه در سبک روستایی است. فرش دستبافت همدان علاوه بر تبعیت از مولفه های عمومی فرش دستبافت ایران، ویژگی های خاص خود را نیز دارا می باشد. در این پژوهش؛ ساختار درون متنی فرش دستبافت همدان، بر اساس مولفه طرح و نقش، به مثابه نوعی نظام و زبان تجسم یافته معنایی و مفهومی مورد بررسی واقع شده است. دلالت های معنایی و حیطه های موثر بر مولفه های معنایی ساختار درون متنی فرش دستبافت همدان، به شیوه تطبیقی و تحلیلی و به روش کتابخانه ای- اسنادی تحلیل گردیده اند. ادبیات، نماد و نشانه از جمله حوزه های موثر در شناخت معناهای ساختار درون متنی فرش دستبافت همدان می باشند. هم چنین تاثیرگذاری این مولفه ها در معنای اثر و دریافت دلالت های معنایی آن، در نمونه هایی منتخب از فرش دستبافت همدان، بررسی و تحلیل شده است. دو ساختار لچک ترنج و تصویری، از ساختارهای مهم و رایج فرش دستبافت همدان می باشند و در هر سه سبک شهری، روستایی و عشایری نمود یافته اند. ده تخته فرش دستبافت همدان به عنوان جامعه آماری مورد پژوهش، از میان این دو ساختار رایج انتخاب شده اند. افزون بر این که نگاره ها و نقوش به کار رفته در این ساختارها، در فرش دستبافت همدان عمومیت دارند و گاه خود به عنوان یک ساختار به کار گرفته شده اند. شناخت دلالت های معنایی فرش دستبافت همدان، با توجه به حوزه ادبیات و نماد؛ مبتنی بر نظام نشانه شناسی، تطبیق و هم خوانی روابط درونی ساختارها و نقوش فرش دستبافت همدان با اصول و مبانی نظری مورد بحث در هنر، تعمیم شیوه تحلیل به دیگر ساختارها و نقوش فرش دستبافت مناطق مختلف ایران، شناخت اساس معیشتی جامعه سازنده در روند تحلیل نمادها و نشانه ها، بر اساس نظام نشانه شناسی از جمله مهم ترین نتایج این پژوهش می باشند.

استان کرمان یکی از کانون های مهم بافت قالی و سایر زیراندازها، به دلیل ویژگی های منحصر به فرد نوع تولیدات از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم توجه به وضعیت کارگاه های تولیدی می تواند در آینده ای نزدیک اثرات جبران ناپذیری بر جای گذارد. این استان به دلیل استعداد بالقوه در تولید ماده اولیه یعنی پشم و تعداد زیادی از رنگزاهای طبیعی شرایط تولید و توسعه بافت فرش دستباف را دارا است. به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی و شرایط آب و هوایی می توان سهم زیادی از اشتغالزایی در استان را در این هنر- صنعت را مهیا کرد. با توجه به این که زندگی شهری و ماشینی شدن زندگیها بر روند زندگی روستایی و بالطبع تولیدات روستایی آنها تاثیر می گذارد لازم است هر چند سال یک بار با بازنگری در تولیداتی که بیشتر جنبه روستایی و سنتی دارد وضعیت فعلی آنها سنجیده شود. فرش دستباف یکی از تولیدات استراتژیک از جهت اشتغال و صادرات و نیز جنبه فرهنگی آن اهمیت بالایی دارد. بنابراین با توجه به ورود و استفاده از رنگزاهای شیمیایی بسیاری که در این صنعت وارد شده وضعیت کارگاه های رنگرزی از نظر تجهیزات مورد استفاده، دانشی که در این کارگاهها پشتوانه کار و فعالیت روزانه می باشد و نسبت مصرف رنگزاهای طبیعی و شیمیایی در هر استان به تفکیک مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تا با برنامه ریزی دقیق تر در برگزاری دوره های آموزشی مورد نیاز برای افراد دست اندر کار در این هنر- صنعت و تخصیص بودجه در تجهیز کارگاه ها و به روز کردن آنها و نیز مدیریت و تصمیم گیری در واردات و تولید مواد اولیه مورد مصرف در فرشبافی و کیفیت آنها بهتر اقدام نمود. مطالعات میدانی طرح حاضر جهت رسیدن به اهداف زیر برنامه ریزی و تدوین شد: شناسایی مواد اولیه مصرفی و رنگرزی الیاف و نخهای بکار رفته در فرش دستباف وضعیت بازار مواد اولیه در استان میزان تولید مواد اولیه در کارگاههای رنگرزی شناسایی شهرستانهای دارای سابقه فعالیت در زمینه تولید مواد اولیه و رنگرزی نخ های فرش دستباف معرفی تولیدات با توجه به تنوع آنها شناسایی و معرفی افراد صاحب نظر در زمینه تولید و توزیع مواد اولیه، رنگرزی و ریسندگی.

استفاده بهینه از منابع موجود به منظور برآورده ساختن نیازهای بشری، جزء مهم ترین هدف های توسعه هر کشور محسوب می شود. برای این منظور سعی می شود تا با به کارگیری سیاست های گوناگون در برنامه های توسعه به این هدف دست یافت. در این زمینه سیاست های پولی و اعتباری جایگاه ویژه ای دارد. بررسی وضعیت اشتغال کشور در سال های اخیر حاکی از بالا بودن نرخ بیکاری در کشور می باشد. این امر باعث شکل گیری طرح هایی در سطح ملی شد که از جمله می توان طرح ضربتی اشتغال و همچنین طرح تسهیلات بنگاه های زودبازده را نام برد. توسعه بنگاه های زودبازده در ابتدا به عنوان یکی از طرح های با ضریب اشتغال زایی بالا معرفی شد، هر چند که اجرای این طرح با مشکلات زیادی مواجه شده است. لذا ارزیابی عملکرد بنگاه های زودبازده، به منظور برنامه ریزی های آتی در زمینه بهبود اشتغال حائز اهمیت می باشد. صنعت فرش دستباف یکی از بخش های عمده در استفاده از تسهیلات بنگاه های زود بازده بوده است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی اثربخشی تسهیلات بنگاه های زودبازده در صنعت فرش دستباف در استان های آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان رضوی و قم می باشد. فاکتورهای بررسی اثربخشی شامل درآمد، هزینه، سود، تولید و اشتغال در سال های 85، 86 و 89 بوده است. جهت محاسبه میزان اثربخشی تسهیلات بنگاه های زودبازده در استان های مذکور در این مطالعه از روش جورسازی استفاده شده است. بدین منظور جامعه آماری به دو گروه کنترل (افرادی که از اعتبارات استفاده نکرده اند) و تیمار (افرادی که از اعتبارات استفاده کرده اند) تقسیم شده است. نمونه گیری در این دو گروه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انجام شده است. همچنین در این مطالعه به بررسی نحوه اجرای طرح و میزان انحراف در هزینه کرد اعتبارات نیز پرداخته شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد درصد انحراف در هزینه کرد اعتبارات در استان های آذربایجان شرقی، اصفهان و خراسان رضوی نسبتا زیاد اما در استان قم بسیار کم بوده است. علاوه بر این پرداخت اعتبارات بنگاه های زودبازده بر متغیرهای درآمد، هزینه، سود، تولید و اشتغال تاثیری نداشته اما در استان آذربایجان شرقی باعث افزایش معنی دار این متغیرها شده است.