در تیره بارهنگ Plantaginaceae که به جنس و حدود 250-275 گونه در سراسر جهان دارد. گونه هایی قرار گرفته اند که از لحاظ پزشکی حایز اهمیت هستند.یکی از مهمترین جنس های این خانواده Plantago است که شامل گونه هایی است که امروزه خواص درمانی آنها اثبات شده است و در راس آنها گونه های P.ovata، P.psyllium، P.indica قرار گرفته اند.آنچه که امروزه در ایران به نام اسپرزه می شناسند P.ovata است که به اسپفول مشهود است، این گیاه در قرون وسطی هنگام اقامت مسلمین در هند، به این کشور وارد شده است و امروزه هند بزرگترین تولیدکننده این گیاه در جهان محسوب می شود. اسپفول را اسبفول Isabgol نیز ذکر کرده اند. این واژه از دو کلمه فارسی ایسب (Isab) و غول (Ghol) به معنی گوش اسب تشکیل شده است و این بدان علت است که شکل بذور این گیاه شبیه گوش اسب است. در حال حاضر در هند 16000 هکتار زیر کشت این گیاه است که عملکرد آن 13100 تن بذر است که 3200 تن آن پوسته بذر خواهد بود.

رده بندی: TAXONOMYافدرا که اسامی دیگری (joint-pine Ma-Huang, Joint-fir, shrubby Horse-tail) نیز به آن اطلاق شده یکی از جنسهای بازدانگان است. دکتر قهرمان در تزش خصوصیات این جنس را حد واسط خصوصیات رده بازدانگان و نهاندانگان گزارش کرده و این رده جدید و اکلامید و سپرمز (Chlamydospermes) نامیده اند (12). در رده بندی این گیاه اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. در این مطالعه از سیستم طبقه بندی ذیل که توسط دکتر قهرمان در سال 1987 ارایه گرده تبعیت شده است.

سرزمین پهناور ایران با مشخصات جغرافیایی خاص خود وجود منابع طبیعی فراوان در آن اقلیمهای حیاتی گوناگونی را بوجود آورده است. چنانکه خط سرسبز شمال در مقابل جلگه های خشک و شور جنوب و کوهستانهای سرسبز و خنک غرب در مقابل مناطق خشک و گرم مشرق قرار می گیرد. چنین تنوع آب و هوایی در ایران، تنوع گونه های گیاهی را سبب شده است تنوع گونه های گیاهی یکی از بهترین خصوصیات این کشور است زیرا گونه های بسیاری وجود دارند که بعنوان منابع مهم اقتصادی تلقی می شود و یکایک آنها می توانند سهم بسزایی در توسعه کشور داشته باشند. متاسفانه بر اثر عدم وجود یک مسوولیت متمرکز و برنامه مدون بسیاری از گونه های اقتصادی این کشور ناشناخته اند یا بر اثر ناآگاهی یا سودجویی در معرض نابودی قرار دارند. حال آنکه در میان آنها، گونه های بسیاری وجود دارند که از لحاظ دارویی و صنعت از اهمیت اقصادی برجسته ای برخوردار هستند و در صورت استفاده صحیح از آنها، بعنوان یک منبع ارزش مهم محسوب می شوند. استفاده از گیاهان دارویی در جهان به دور آن پیش از تاریخ بر میگردد چنانکه آمده است که چینی ها در 3000 سال پیش از میلاد مسیح دارای یک فارماکوپه مفصل بوده اند. ایرانیان نیز از دوران قدیم براساس اصل آزمایش و خطا بسیاری از گیاهان دارویی را تشخیص داده و از آنها استفاده می کردند، علاوه بر آن بسیاری از دانشمندان ایران بر خواص گیاهان دارویی پی برده و موارد استفاده آنها را بیان نموده اند که در میان آنها می توان از ابن سینا، محمد ابن ذکریای رازی، ابومنصور موفق هروی، سید اسمعیل جرجانی نام برد که علم پزشکی را تحت تاثیر قرار داده اند تا حدی که آثار آنها تا قرن شانزدهم و هفدهم تعلیمات منحصر به فرد دانشگاهی را تشکیل می داده است و در این میان کتاب قانون ابن سینا بر پایه درمان گیاهی نوشته شده است.خواجه عبداله انصاری نیز در مناجات نامه خود ذکر می کند که، کاسنی اگر چه تلخ است، از دوستان است، و از این گیاه در گذشته بعنوان مدر و صفر ابر استفاده می کرده اند، و نیز ایرانیان در گذشته از پوست درخت بید مشک بعنوان تب بر و آرام بخش و از گل آن برای بارکردن بینی استفاده می کردند.

سیب زمینی هندی متعلق به جنس Dioscorea و خانواده Dioscoreaceae راسته Dioscoreales می باشد.تعداد زیادی از گونه های سیب زمینی هندی تولید غذه پیاز و ریزومهای خوراکی می نمایند که از نظر اقتصادی قابل توجه بوده و به عنوان ماده غذایی اصلی میلیونها نفر در اکثر کشورهای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مصرف میشوند. محصول این گیاه به عنوان ماده غذایی ثانویه نیز در برخی کشورها مورد مصرف قرار می گیرد. در مواقع خشکسالی به عنوان یک ماده غذایی در دسترس، استفاده میشود بعلاوه یک منبع ساپوژنین استروئیدی Steroidal Sapogenin در سطح وسیع مورد استفاده قرار میگیرند. این ماده به عنوان ماده اولیه برای ساخت تجاری هورمونهای جنسی و هورمونهای فوق کلیوی Corticosteroides مصرف میشود. گونه های حاوی این ماده، سیب زمینی هندی دارویی نامیده میشوند (24).گونه های این جنس اساسا در مناطق گرم آسیا، آفریقا و آمریکا رشد می نمایید. در شرق آسیا از مناطق گرم (مالزی، اندونزی) تا مناطق نیمه گرم (هوکاید و در ژاپن و حوزه رودخانه آمور در شوروی) گیاهان این جنس پراکنده هستند. در دنیا، شرق آسیا تنها منطقه ای است که این گیاه بطور دائم و در دامنه وسیعی از ارتفاعات مختلف رشد می نماید (432).تعداد 15 گونه از این جنس وجود دارند که حاوی ساپوژنین استروئیدی و بخصوص دایوزژنین می باشند. نیاز جهان به دایوزژنین تا سال 1973 بیش از هزار تن در سال بوده است (رفرانس شماره 68 مراجعه شود). البته محققین دیگر (30) این نیاز را 550-650 تن در سال ذکر نموده اند.در هر صورت نیاز به دایوزژنین مرتبا در حال افزایش است چرا که دایوزژنین ماده اولیه هورمونهای جنسی، هورمونهای فوق کلیوی و هورمونهای خوراکی جلوگیری از بارداری می باشند (64).

نامگذاری و وجه تسمیه NOMENCLATUREاصطلاح Scrophuloriaceae برای خانواده بزرگی از گیاهان به کار میرود که جنس دیجیتالیس نیزمتعلق به این خانواده می باشد Scrophula). نام بیماری است که به آن خنازیر یا سل لنفاوی غدد گردن گفته می شود). علت این نامگذاری، مفید بودن تعداد زیادی از گیاهان این خانواده جهت درمان سل لنفاوی می باشد و سل لنفاوی جزء دسته بیماریهای عفونی است که تحت عنوان بیماریهای سلی نام برده میشود. کلمه Scrofula که از کلمه لاتین آن مشتق شده است به تورم غدد لنفاوی گفته می شود. این کلمه در شکل خلاصه تر آن یعنی Scrofae که از کلمه لاتین آن مشتق شده است به تورم غدد لنفاوی گفته می شود. این کلمه در شکل خلاصه تر آن یعنی Scrofae کلمه ایست که به خوکهایی گفته می شود که تصور می رود مستعد ایجاد تعداد زیادی از بیماریهای این دسته می باشند.کلمه Foxglove در انگلیسی میانه بشکل Foxes-glove و در انگلیسی قدیمی بشکل Foxesglova یا Fox’sglove نوشته می شود و به کلیه گیاهان جنس Digitalis مخصوصا گونه D.purpurea نسبت داده می شود (362). کلمه Digitus مترادف کلمه یونانی Daktylus (انگشتانه) و به معنی انگشت دست یا انگشت پا می باشد (538, 3, 9, 2, 8). منشا کلمه Foxglove در دنیا کاملا مشخص نمی باشد و در فرهنگ لغات اکسفورد (Oxford English Dictionary) بدین صورت معنی شده است:دست کش روباه Foxes glove که به زبان انگلیسی قدیم که به آن Foxes glofa گفته می شد.اما نویسنده آن یعنی آقای جمس موری (James Murray) و همکارش آقای هنری برادلی (Henry Bradley) که مسوولیت داشته اند در رابطه با وجود کلمه Fox (به معنی روباه) در اصطلاح Foxglove توضیحاتی را ارایه نمایند، قادر به توضیح بیشتری نبودند و در رابطه با وجود کلمه روباه در این اصطلاح توضیحی ارایه نداده اند. تصور دیگری که خیلی حالت رمانتیک در این رابطه دارد معنی دستکش جن (Fairies’glove) است.

مقدمه: میوه و برگ قره قاط (Vaccinium arctostaphylos L. ) ممکن است برای درمان بیماران دیابتی نوع دوم هایپرلیپیدمیک هایپرتنسیو مفید باشد. هدف: بررسی اثرات عصاره هیدروالکلی میوه و برگ قره قاط بر سطوح خونی گلوکز ناشتا، گلوکز 2 ساعت بعد از غذا، هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c)، کلسترول تام، تری گلیسرید، LDL-C، HDL-C، VLDL-C، فشار خون سیستولی و دیاستولی، SGOT، SGPT، کرآتینین و وزن در بیماران دیابتی نوع دوم هایپرلیپیدمیک و هایپرتنسیو. مواد و روش ها: در این کارآزمایی بالینی تصادفی شده دوسو بی خبر دارای شاهد دارونما با 159 بیمار دیابتی نوع دوم هایپرلیپیدمیک (هیپرکلسترولمیک و/یا هیپرتری گلیسریدمیک) هایپرتنسیو با سن 3/7 &#xB1; 3/62 سال در گروه میوه قره قاط، 9/6 &#xB1; 62 سال در گروه عصاره برگ قره قاط و 7/7 &#xB1; 4/63 سال (میانگین &#xB1; انحراف معیار) در گروه دارونما (05/0 P > و غیر معنی دار از نظر اختلاف سن بین سه گروه)، اثرات مصرف عصاره میوه و برگ قره قاط (یک کپسول mg 750 هر 12 ساعت برای 2 ماه) همراه با روزانه mg 20 گلی بن کلامید، mg 2000 متفورمین و mg 10 آتورواستاتین بر پارامترهای نامبرده در 53 بیمار در گروه عصاره میوه و 53 بیمار در گروه عصاره برگ قره قاط ارزیابی و با گروه دارونما (53 =n ) مقایسه گردید. نتایج: گلوکز ناشتا، گلوکز 2 ساعت بعد از غذا، همو گلوبین گلیکوزیله، کلسترول تام، تری گلیسرید، VLDL-C، LDL-C و فشار خون سیستولی و دیاستولی در گروه دارو (میوه وبرگ) بطور معنی داری در مقایسه با گروه دارونما در پایان کاهش یافت (میوه: 001/0 P =، 001/0 P <، 001/0 P =، 005/0 P =، 005/0 P =، 001/0 P <، 001/0 P <، 001/0 P <، 001/0 P <. برگ: 001 P <، 011/0 P =، 005/0 P =، 004/0 P =، 001/0 P =، 001/0 P =، 001/0 P =، 001/0 P <، 001/0 P <). HDL-C در گروه دارو (میوه و برگ) به طور معنی داری در مقایسه با گروه دارونما در پایان افزایش یافت (میوه: 006/0 P =. برگ: 001/0 P =). علاوه بر این، عصاره میوه و برگ قره قاط هیچگونه اثر معنی داری بر سایر پارامترها در مقایسه با گروه دارونما در پایان نداشت (05/0 > P). همچنین هیچگونه عوارض نامطلوبی گزارش نشد. نتیجه گیری: میوه و برگ قره قاط ممکن است در بیماران دیابتی نوع دوم هایپرلیپیدمیک هایپرتنسیو، ایمن و اثرات آنتی هایپرگلیسمیک، بهبود دهنده سطوح لیپیدها و آنتی هاپرتنسیو داشته باشد.