همایش منطقه ای اتحاد و انسجام اسلامی در آموزه های قرآنی
سال:1386 | دوره:1 |تعداد مقالات:13

در این مقاله ابتدا با مبانی نظری مفهوم «برابری» و تعریف علمی آن آشنا می شویم و سپس، نظرات حضرت امام خمینی (ره) راجع به این مفهوم را تحت عناوین ذیل مورد مقایسه قرار می دهیم امام خمینی و برابری - امام و شاخص های برابری - امام و لغو امتیازات موروثی - امام و وجود فرصت های برابر - امام و برابری سیاسی - امام و اقلیتهای دینی.و به این نتیجه برسیم که بن مایه اتحاد ملی و انسجام اسلامی اندیشه «برابری»در اندیشه امام خمینی است،که جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی بر اساس آن استقرار یافته است و هر جا «عدالت» هست هم «وحدت» هست و هم «انسجام» که « بالعدل قامت السموات و الارض».

سرزمین ایران چه به عنوان یک واحد سیاسی مستقل با مرزهای مشخص و چه به عنوان کشوری اسلامی و جزیی از دنیای اسلام همواره مورد تهاجم و کینه توزی های متجاوزین و استعمارگران بوده است. در این راستا، اتحاد ملی و انسجام اسلامی به عنوان راهکاری برای مقابله با دشمنان همواره مورد نظر بوده است و در این میان، نقش زنان به عنوان بخشی از جامعه در این راستا کاملا برجسته و نمودار بوده و می باشد.سالی که از طرف مقام معظم رهبری به عنوان سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی نامگذاری شده است. ضمن تاکید بر اهمیت و ضرورت این مساله در داخل کشور و کل دنیای اسلام، فرصتی فراهم شد تا به نقش تاریخی زنان در ایجاد وحدت ملی و اسلامی پرداخته شود.مقابله با فتنه ها و خصومت های خارجی در طول تاریخ ایران و اسلام همواره مورد تاکید و در مواقع بروز از حیاتی ترین مسایل جامعه بوده است. در این راستا، زنان با توجه به شرایط اجتماعی و ایجاد فرصت در جهت رشد و اعتلا، نقش مهمی در بوجود آوردن وحدت و دفاع در مقابل تجاوزگران داشته اند. شواهد تاریخی نشان می دهد که زنان با توجه به دینامیسم های موجود، در ایفای نقش خود برای ایجاد همبستگی، تا پای جان ایستاده و رشادت های زیادی از خود بروز دادند. اسلام نیز در این راه مددکار و راهنما و حامی زنان بوده و همواره نقش زنان در جوامع اسلامی، جهت ایجاد وحدت و کسب استقلال از حکایت های خواندنی جهان اسلام است.

خلاصه کلام گرد آورنده :همانطوریکه می دانیم حضرت امام خمینی (ره) دارای یک شخصیتی فراگیر و همه جانبه است که مباحث واندیشه های مطرح شده از سوی ایشان به زمان، مکان و افراد معینی محدود نیست. کلمات و بیانات و تفکرات حضرت امام خمینی (ره)، کلمات، الفاظ و نوعی از تفکری است که نورانیت خاصی دارد. در این تفکرات کلانگرانه وی که بر آمده از قرآن و ریشه در روایات اسلامی و الهی دارد، بایستی که بیشتر تدبر گردد و بیش از پیش، پژوهش و بررسی شود. چرا که آنچه از وی صادر شده است عقل ها و فهم های شرق و غرب و چرخانندگان مجامع بین المللی جهان و صاحبان محافل تحلیل های سیاسی شرق و غرب را متحیر و شگفت زده ساخته است. به همین خاطر، ما بایستی امروز اذعان کنیم که تا به این لحظه، جامعه ما و اندیشمندان عصر حاضر، قدر این گوهر گرانبها و یار سفر کرده را خوب نشناخته اند.در این مقاله (به اختصار) که با تاکید برمفاهیم اصولی، ارزشی، فرهنگی و سیاسی دیدگاه و حرکت انقلابی حضرت امام (ره) از کتب مختلف گردآوری شده است، ضمن طرح مباحثی در باب راهبرد و استراتژی انقلاب اسلامی ایران که برخاسته از تفکر حضرت امام در ایران در بستر زمانی خاص بوده است، مورد توجه قرار گرفته، و همچنین رابطه آن با سایر حوزه ها نیز بررسی شده است.علاوه بر آن سعی شده است تا با بهره گیری و عبرت آموزی تاریخی برگرفته از دوران حیات پربرکت حضرت امام (ره) و انقلاب ایران اسلامی- که نمی شود با هیچ انقلابی آن را مقایسه کرد - به مبانی فرهنگی و اجتماعی تاثیرپذیر از عناصر گوناگون پرداخته و سعی نموده تا تجلی مبانی راهبرد و تحرک پویا و ماندگار آن ارباب امانت را در مولفه های مختلف به نظر رساند.در پایان مقاله نیز اشاره نموده و نتیجه گرفتیم که امروزه و در عصر حاضر جامعه نوین عصر هزاره سوم بایستی به مکتب معنوی و الهیاتی خود که همانا برگرفته از قرآن کریم و استراتژی رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) است، بازگردند. چرا که تنها راه درمان و تنها طرح و نقشه فردای بهتر جهان و ایران و ... قرآن کریم و مکتب نورانی رسول اکرم (ص) و رمز و راز آن وحدت و انسجام اسلامی است.به هر ترتیب، مقاله حاضر که بی تردید عاری از کاستی و نارسایی نیست با امید به پویایی سیر تکامل، پیشاپیش وامدار رهنمودهای ارباب نظری است که کاستی را بر نمی تابند و نارسایی را به خود وا نمی گذارند. انشااله تعالی.

وحدت و انسجام اسلامی در کلیه عناصر و موجودات اسباب تکامل و ترقی است علی الخصوص برای انسان که خود مظهر خرد و نماد اندیشه است. انسجام کلیه ملل و آرامش و صلح هدف متعالی است که نامتصور است. اما اتحاد مسلمین و انسجام ملت ایران با عنایت به چشم هایی که دوخته شده است و دستهایی که گشوده گردد یک هدف ضروری و واجب است. در این مقاله نویسنده به آسیب هایی که اتحاد و انسجام اسلامی و ایرانی را تهدید می نماید پرداخته، سپس راهکارهایی که امت واحده را محقق می نماید، پیشنهاد شده است. آسیب هایی که سالهاست ملل اسلامی را پیکره ای ضعیف و ناتوان کرده است.

مقام عظمای ولایت که همواره در اندیشه تحقق وحدت در داخل و در سطح جهان اسلام بوده و هست، سال «1386» را سال «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» نامیدند، این بدان سبب بود که دغدغه آحاد جامعه اسلامی را در جای جای جغرافیای جهان اسلام برانگیزد تا هر کسی به فراخور توان و به میزان نفوذ خود، در تحقق این امر حیاتی گام بردارد و با برداشتن گامهای بلند و موثر، در رقم زدن به سرنوشت جمعی و حرکت به سمت سعادت جامعه ایفای نقش نماید و با سرعت بخشیدن به این امر مبارک، در گسترش تعالیم حیات بخش اسلام و تامین آسایش و امنیت همگانی سهیم باشد. از این رو بر اهل قلم و بیان شایسته است با ارایه راهکارهای کارآمد و آسیب شناسی عالمانه، در ایجاد وحدت و تعمیق آن بکوشند و عموم مردم را به همگرایی و همبستگی دینی فراخوانند و از هر نوع پراکندگی و تعصبات موهوم قوم گرایی برحذر دارند و با اصرار بر تحقق وحدت با محوریت توحید، شعار یاد را شده به مرحله شعور برسانند.نگارنده که مانند هر شخصی دیگر در آرزوی تحقق این شعار است، با استعانت از خداوند بزرگ و استفاده از قرآن و آموزه های اسلامی بر آن شد تا در پاسخ به ندای هوشمندانه رهبر عزیزمان که سال جاری را سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی نامیدند، و به منظور شرکت در همایش «مبانی تحکیم وحدت از دیدگاه قرآن و عترت» گامی هر چند کوتاه بردارد.این پروژه که با عنوان «حاکمیت وحدت در نظام تکوین و تشریع از دیدگاه قرآن و حدیث» سامان یافته است گامی در راستای این رسالت است. از این رو می کوشد تا پس از بیان ضرورتهای وحیانی و عقلانی وحدت و اشاره به پیوند عمیق وحدت در نظام اجتماعی اسلام با وحدت در نظام تکوین و تشریع، به بیان اقدامات پیامبر (ص) و دیگر پیشوایان معصوم مبنی بر ایجاد وحدت و تعمیق آن در جامعه اسلامی بپردازد.

خداوند متعال با خلقت انسانها، همواره پیامبرانی را برای هدایت و رهبری آنها گسیل داشته است که اولین آن پیامبران، آدم و آخرین آنها حضرت ختمی مرتبت حضرت محمد بن عبداله بود. هر چند این بزرگواران بخصوص حضرت رسول و امامان پس از وی تلاش فراوانی در زمان حیات خویش جهت هدایت بشر انجام دادند اما به دلایلی به نتیجه مطلوب نتوانسته دست بیابند تا اینکه مشیت الهی بر آن قرار گرفت که دوازدهمین پیشوای معصوم مسلمانان و شیعیان، حضرت مهدی (عج) برای تحقق بخشیدن که آرزوی تمامی پیامبران و امامان علیهم السلام در پس پرده غیبت به سر برد تا در روز موعود ظهور نماید و با انقلاب خویش یک حکومت واحد جهانی را تشکیل دهد.در زمان غیبت آخرین معصوم ولایت فقیه نقشی اساسی در راهبرد جامعه اسلامی و شیعیان بر عهده دارد. بهمین منظور امسال را رهبر معظم انقلاب حضرت آیت اله العظمی خامنه ای سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی نامگذاری نمودند. این مقاله با تاکید بر نقش و حضور حضرت مهدی (عج) در سرتاسر جامعه اسلامی راهکارهای زیر را ارایه می دهد.1- عمل به دستورات و تعالیم الهی، قرآن کریم و عترت مطهر2- فراموش نکردن آرمانهای مقدس امام راحل3- گوش به فرمان رهبری4- عالم را محضر خدا دیدن5- اجرای عدالت اجتماعی در سطح کشور6- تبیین عمیق جایگاه اتحاد و وحدت اسلامی در میان دولتها و به ویژه کشورهای مسلمان7- هماهنگی هرچه بیشتر مسوولان جمهوری اسلامی و مردم

مقاله حاضر به بررسی مفهوم اتحاد ملی و انسجام اسلامی، راهکارهای تقویت آن و نقش آموزش عالی و دانشگاه اسلامی در رسیدن به آن می پردازد. در این مقاله راههای بهبود و رسیدن به اتحاد ملی و انسجام اسلامی عبارتند از: تقویت عزت عمومی، ارایه تصویر روشن از تمدن ایران و اسلام، افزایش نظارت همگانی (امر به معروف و نهی از منکر)، خودسازی اخلاقی و تقویت ایمان، حضور در اجتماعات عبادی - سیاسی و توجه به دانشگاههای اسلامی که به طور مشروح مورد بحث و بررسی قرار گرفته شده است.

1) تعیین رهبران و حاکمانوقتی مجموعه ای از انسان ها در محلی گرد آمده، زیستن اجتماعی را گردن می نهند بدیهی ترین و ضروری ترین نیاز آنها وجود رهبر و رییس جامعه است. اگر چه در فرهنگ سیاسی اسلام رهبری یک جامعه مسوولیت بسیار سنگینی است و معمولا نخبگان و شایستگان این منصب چندان علاقه ای به کسب آن ندارند، ولی وظیفه مردم و امت اسلامی تعیین بهترین و شایسته ترین فرد در هر زمان برای اداره امور کشور است.

جهانی شدن پدیده ای است که از روزگاران دور در نهادهای اجتماعی ملل وجود داشته است و هر زمان به گونه ای و در قالبی دگرگون خود را نشان داده است. زمانی که کشت و صنعت توسعه یافت انسان برای رفع نیازهای خود مجبور به مبادله کالاها و خدمات گردید و با عبور از فراز مرزها و تمدن ها، ملل و فرهنگ های پراکنده تجارت را برقرار کرد. امروزه با انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، این تجارت در قالب دنیای کوچک که دهکده جهانی نامیده می شود، انجام می گیرد. پیامبران و اندیشمندانی مانند پیامبر اسلام، زردشت، کنفوسیوس، سقراط، افلاطون، رازی، ابن سینا، فارابی، فردوسی، خواجه نصیر طوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ و ... از گذشته بسیار دور پیوسته به سرنوشت جهان و یکپارچگی آن اندیشیده اند. نتیجه اندیشه، تجربه و یافته های آنها در سراسر جهان پراکنده و در دانشگاه های معتبر جهان به صورت نظرات جهان شمول تدریس شده و می شود. در این مقاله، پس از ارایه مختصری از تاریخچه جهانی شدن و بیان نظرات اندیشمندان گوناگون در این زمینه، جامعه اطلاعاتی و اثرات آن در جامعه جهانی، انواع جهانی شدن، نابرابری ها در این فرایند، پروژه یا پروسه بودن جهانی شدن، تعاریف فرهنگ، فرهنگ پذیری و تغییر فرهنگی، هویت ملی، تاثیرات جهانی شدن بر مسلمانان و کشورهای جنوب و جهان سوم و بالعکس، نظرات اسلام در جهانی شدن و ... می پردازد و در پایان به نتیجه گیری از موارد ذکر شده در کشورهای گوناگون جهان و بیان توصیه های کاربردی در شرایط کشور ایران و فرهنگ ایران زمین می پردازد.

امروزه با توجه به دغدغه ها و چالش های ملی و فرا ملی پیش روی کشورمان در سطح منطقه ای و بین المللی «انسجام اسلامی» در درون و در سطح ملی و بین امللی از نیازهای راهبردی و استراتژیک جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.در این وضعیت ضروری می نماید که گروههای قومی و مذهبی با هوشیاری و با حفظ انسجام و اتحاد به دفع فتنه ها بپردازند. در کشور مسلمان ایران نیز لازم است افراد در عین انسجام دینی، اتحاد ملی خویش را نیز حفظ نمایند.در این راستا و به منظور بررسی جامعه شناختی وحدت اسلامی، تحقیق حاضر به شیوه پیمایشی و نمونه گیری تصادفی ساده در شهر اصفهان اجرا گردید. متغیرهای مستقل قومیتها و فرقه های مذهبی مختلف و متغیر وابسته اصلی تحقیق و متغیر انسجام اسلامی می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین مولفه های اشتراکات امت اسلامی با انسجام و اتحاد ملی رابطه و همبستگی قوی وجود دارد.

«واعتصمو بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا»با عنایت به آیه شریفه قرآن می توان گفت که وسیله پیشرفت مقاصد بزرگ و دخیل تام در تشکیل مدینه فاضله، توحید کلمه و توحید عقیده می باشد.و همچنان که امام خمینی (ره) به آن تاکید داشته اند رسیدن به عزت و اقتدار مسلمانان نیز در گرو حفظ وحدت بوده و در موارد متعددی مسلمانان را به حفظ وحدت تشویق کرده اند و بیان داشته اند که با اتکای به وحدت کلمه است که نهضت اسلام به پیش رانده می شود.این مساله از چنان جایگاه ارزشمندی برخوردار است که تمام انبیاء و اولیا توصیه به حفظ آن کرده و امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نیز توجه ویژه ای به این مساله داشته اند ایشان حتی در وصیت نامه پر بار خود نیز به این امر تاکید داشته و مسلمانان را از تفرقه و جدایی بر حذر داشته و عامل پیروزی بر دشمنان را وحدت کلمه دانسته اند.در این مقاله سعی بر آن است که به بیان ماهیت وحدت چگونگی ایجاد و آثار مثبت بوجود آمدن آن در جامعه و موارد دیگری در این ارتباط از میان سخنان گهربار این ابرمرد تاریخ ایران بپردازیم هر چند توان بیان تمام موارد نیست لکن به ذکر گوشه ای از این فرمایشات بسنده می کنیم.

در اندیشه های سیاسی حضرت امام علی (ع) در مورد نظام سیاسی، نقش مردم و رهبران جامعه، محور بحث می باشند، و نقش اصلی را در اجرای عدالت اجتماعی ایفا می نمایند، نقش مردم در احقاق حق بسیار مهم شمرده شده است اتحاد ملی، مشارکت عمومی و نقش مردم برای یاری رهبران در اجرای عدالت، مصداق و معنا پیدا می کند. البته نیاز نخبگان سیاسی به کمک مردم برای اجرای عدالت نیز ناشی از شرایط آن زمان بوده که رهبران، نیروی نظامی و قوای قهریه منسجمی در اختیار نداشتند و به دلیل محدود و ساده بودن نظام سیاسی، مردم عادی به شدت تاثیرگذار بودند، در دنیای امروز اگر چه این شرایط وجود ندارد ولی باز هم نمی توان از نقش مردم در احقاق حق و اجرای عدالت غافل ماند. امام علی (ع) برای برانگیختن مردم برای اجرای عدالت اجتماعی می فرمودند: «خدا بیامرزد کسی را که حقی ببیند و یاری آن کند و یا ستمی ببیند و آن را بازگرداند و خداوند حق را یاور بود تا حق را بدو برساند» (نهج البلاغه، خطبه 205 ص 240 ترجمه شهیدی).در این مقاله سعی شده است به مناسبت اهمیت اتحاد ملی و انسجام اسلامی، نقش عدالت در این مهم بویژه از دیدگاه عادلترین حاکمان بعد از پیامبر اعظم (ص) مورد بررسی قرار گیرد. پس از بحث های مقدماتی و تبیین اهمیت عدالت به مواردی همچون نقش عدالت در استمرار وحدت و انسجام انسان ها در قیام برای حق و مساله عدالت در شخصیت رهبران و تاثیر آن بر اتحاد جامعه و انسجام آن و عدالت رهبران در تقابل با مردم با تاکید بر سخنان امام علی (ع) و نهج البلاغه اشاره شده است.

برای دوام و بقای هر امت و ملتی هیچ عامل و وسیله ای برتر و کارآمد تر از اتحاد و اتفاق نیست و جامعه ای که مبنای آن بر اساس اتفاق و اتحاد بنیاد گردد، طوفان های سهمگین مکر و خدعه و حیله دشمنان و معاندان و بدخواهان نخواهد توانست در آن رخنه ای ایجاد کند. و بر عکس هر ملت و جامعه ای که دستخوش تفرقه و اختلاف گردد، دیری نمی پاید که بنا و اساس آن متلاشی و پایه های آن لرزان و ارکان آن نیز ویران می گردد و بومان در ویرانه های آن ماوا و مسکن خواهند گزید؛ پس عقل حکم می کند که نباید از این امر حیاتی و عامل بقا غافل شد و آن را کوچک شمرد.اگر چه از دیرباز دانشمندان و متفکران و عالمان و از همه مهمتر رهبران الهی به این مساله حیاتی از طرق گونه گون و شیوه های متعدد و در قالب الفاظ و عبارات زیبا و در ناب سخن گفته و انسانها و جوامع را از تفرقه. اختلاف بر حذر داشته اند و آئین مقدس اسلام عزیز و آیات نوربخش حصن حصین الهی، قرآن کریم نیز در مواردی گوناگون به این امر مهم و حیاتی تاکید فراوان داشته اند ولی این عامل حیات و دوام جوامع بشری به مرور زمان رنگ باخته و جلوه کمتری پیدا کرده است. مثلا، آنجا که قرآن می فرماید: «و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا» همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید، نشانگر هشدار بیدار باش و انذاری است که از خطر تفرقه و اختلاف و در نهایت بروز آفت انحطاط و انهدم جوامع برداشت می شود.در مقاله ای با عنوان «واژه حبل الله و نقش تمسک به آن در ایجاد وحدت ملی و انسجام اسلامی» موارد، معانی واژه های حبل و اتحاد و انسجام، جایگاه واژه های حبل در قرآن کریم، آثار تمسک به حبل الله، مفهوم حبل الله و مصادیق آن، علت تعبیر حبل الله، نقش پیامبر، اهل بیت، و قرآن به عنوان مصادیق حبل الله در وحدت و انسجام اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.