همایش ملی تبیین اندیشه دفاعی امام خامنه ای (مدظله العالی)
سال:1397 | دوره:4 |تعداد مقالات:30

در عصر حاضر، دانش به عنوان مهم ترین مزیت رقابتی سازمان ها و همچنین کشورها شناخته شده است. از این رو مدیریت بر دانش و سرمایه های فکری ضرورتی اجتناب ناپذیر است. مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نیز بارها در سخنان خود اظهار داشته اند که از مسیر دانش، مسیر توسعه کشور هموار می شود و به دفعات بر ضرورت تولید دانش و نهضت نرم افزاری تأکید داشته اند. پافشاری ایشان بر تدوین نقشه علمی، توجه به زیرساخت ها، اصلاح نظام آموزشی و توجه ویژه ایشان به نخبگان و سرمایه های فکری کشور مبین این نکته است که بدون توجه ویژه به نقش علم و دانش، تحقق آرمان های نظام ممکن نبوده و همه مردم و مسئولین باید این امر را مدنظر داشته باشند. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق کیفی رویش نظریه، دیدگاه ها و رهنمودهای ایشان مورد تحلیل قرار گرفته است و تلاش گردیده تا مبانی لازم جهت مدیریت دانش و سرمایه های فکری از سخنان ایشان استخراج شود. حاصل کار ارایه یک چهارچوب نظری جهت تحقق چشم انداز دانشی کشور از مسیر مدیریت دانش و سرمایه های فکری می باشد.

این تحقیق برآن است تا با مروری اجمالی بر دیدگاه ها و بیانات مقام معظم رهبری به ویژه در حوزه دیپلماسی و دفاع و امنیت، دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران را مورد توجه قرار دهد. یقیناً دیدگاه ها و نظرات رهبر انقلاب اسلامی در دیپلماسی دفاعی، معطوف به بازیگران مختلف سیاسی صحنه روابط بین الملل است. بازیگرانی که در طیف های سیاسی و فکری و فرهنگی مختلفی قرار دارند و از دوستان و وفاداران به انقلاب اسلامی تا دشمنان قسم خورده آن قرار گرفته اند. تبیین عناصر و مولفه های دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر بیانات رهبر انقلاب اسلامی ضمن آن که زمینه ساز بیداری، امیدواری، الهام و حرکت در بین دوستداران انقلاب اسلامی بویژه ملت ها می گردد، یقیناً باعث اصلاح ادراکات استراتژیکی دشمنان انقلاب اسلامی در برخورد با این انقلاب و نظام مبعوث آن یعنی جمهوری اسلامی ایران شده است. تصحیح این ادراکات و تصورات، باعث تامل بیشتر آنها در برخورد با استقلال، امنیت ملی و منافع ملی کشورمان می گردد کما اینکه جلب وفاداری ملت ها و دوستداران انقلاب اسلامی، زمینه ساز عمق استراتژیکی بیشتر برای جمهوری اسلامی ایران می گردد.

بصیرت نور دل است. بصیرت دانایی همراه با باور، ایمان و یقین است و به تعبیر امام خامنه ای«بصیرت قطب نمای حرکت صحیح در اوضاع اجتماعی پیچیده امروز است»، «دفاع جزئی از هویت یک ملت زنده است، هرملتی که نتواند از خود دفاع کند زنده نیست» وبصیرت در دفاع به معنای آگاهی، شناخت، تشخیص و هوشیاری، ایمان و دانایی اثر بخش درحوزه دفاعی می باشد. این پژوهش که با هدف بررسی نقش و جایگاه بصیرت دردفاع از دیدگاه امام خامنه ای صورت گرفته است، از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گرد آوری اطلاعات، توصیفی است و از روش نقل و تحلیل محتوا با بررسی منابع معتبراستفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که بصیرت در دفاع و فهم واقعی و روشن بینی عمیق در حوزه دفاعی، باعث درک اهمیت و فضیلت جهاد در راه خدا و برگزیدن راه مجاهدت با چشم باز، وفاداری به ولایت و مقاومت تا سر حد شهادت می گردد. در واقع بصیرت شرط لازم برای موفقیت پایدار و کسب برتری دائمی در حوزه دفاع است. لذا آنچه بیش از هر عاملی در رسیدن به این موفقیت تاثیر دارد، میزان بهره مندی و برخورداری آحاد کارکنان، نخبگان وفرماندهان رده های مختلف نیروهای مدافع از بصیرت می باشد و مشکل عدم بصیرت، از مشکلات خطرآفرین است که سبب تهاجم افکار دشمنان به حوزه اندیشه، باور و ایمان نیروهای مسلح و در نتیجه به خطر افتادن قدرت دفاعی آنان می گردد. بنابرین مهم ترین رفتاری که ازکارکنان حوزه دفاعی انتظار می رود آن است که با بهره گیری از اصول اساسی اسلام و قرآن و الگو قرار دادن پیامبران و ائمه اطهار و امام راحل و اطاعت آگاهانه از ولایت فقیه وفرماندهی کل قوا، با افزایش ایمان، تقوی، دانش و هوشمندی در راه دستیابی به بصیرت در دفاع همواره تلاش نمایند و خود را در مسیر رشد واقعی قرار داده تا به اهداف واقعی دست پیدا کنند.

کشورها بنا به شرایط و دلایل گوناگون و در مقاطع مختلف، دستخوش بحران ها و تهدیدهایی می شوند. از جمله الزام های راهبردی راهبری جامعه تحت این چالش ها، وجود اندیشة نظامی است. دولتها بدون اندیشة نظامی، در سیاستها و راهبردهای خود از ثبات و انسجام کافی برخوردار نخواهند بود. اندیشة نظامی، مجموعه ای کلی از عقاید و ایده هاست که باید الهام بخش طراحان سیاست دفاعی و راهبرد نظامی باشد. اندیشة نظامی در پی یافتن پاسخی برای این پرسش اساسی است که چگونه می توان کشور را در برابر تهدیدهای نظامی، مصون و محفوظ نگه داشت و بر دشمن پیروز شد؟ دیدگاه های رهبران جوامع از مبانی تدوین اندیشة نظامی آن جامعه است. در جمهوری اسلامی ایران نیز آرا و اندیشة فرماندة معظم کل قوا، سهم بسزایی در اندیشة نظامی کشور دارد. پرسش این نوشتار آن است که ویژگی ها و مؤلفه های اندیشة نظامی فرماندهی معظم کل قوا چیست؟ مقالة حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات، در پی پاسخ به پرسش طرح شده می باشد. نویسنده در پایان مقاله به این نتیجه می رسد که اندیشة نظامی مقام معظم رهبری(مدظله العالی)، مجموعه ای کامل از اصول و مبانی دینی، ارزشی، ویژگی های مردم شناختی و جامعه شناسی و اصول برآمده از تجربه های عملی دهه های اخیر به ویژه دوران دفاع مقدس است.

در این نوشتار با پرداختن به مفهوم انباشت سرمایه و نوعی تلقی موسع از این مفهوم (که شامل سرمایه های معنوی، اجتماعی، فکری، دانشی، فناورانه، صنعتی و اقتصادی می شود)، بر این نکته تأکید می کنیم که سرمایه های تمدنی ایران در ظرف و میدان دین و در گِرهی ناگسستنی با سرمایه معنوی شکل گرفته و قابلیت تکامل دارد. برای فهم نقش کلیدی سرمایه معنوی باید سراغ مهم ترین تبلور آن یعنی ولایت فقیه رفت. اینکه چگونه زعامت و ولایت فقیه موجب ایجاد نگاه بلند مدت در شاکله جمعی شده و باعث انباشت پذیری سرمایه در شاکله جمعی می شود، موضوع مهمی است که سعی می کنیم با اشاره ای به تاریخ ایران بعد از حمله مغول تا دوران جمهوری اسلامی به آن بپردازیم. در همین این راستا با مروری بر دوران مقام معظم رهبری نقش ایشان را در توسعه سرمایه اجتماعی، فکری، دانشی و تکنیکی، صنعتی و اقتصادی مرور کرده و به طور خاص به شیوه مراقبت ایشان از شکل گیری و ماندگاری سرمایه های صنعت دفاعی اشاره می کنیم.

مبانی اندیشه نظامی فرمانده کل قوا برگرفته از مبانی نظری مکتب اسلام ناب محمدی(ص) است که زیرساخت پایدار همه ابعاد نظام اسلامی و نهادهای آن من جمله نیروهای مسلح است. هنگامی که سخن از مبانی است، می پذیریم که بین رفتار و کارکردهای نظامی با اندیشه های نظامی ارتباط معنی داری وجود دارد پیوند و ارتباط بین اندیشه و رفتار امری بدیهی و هماهنگ با فطرت انسانی است و مباحث فکری و اعتقادی با مواضع و رفتار نظامی غیرقابل تفکیک است و چنانچه قائل به جدایی این دو گردیم، تعقل و تفکر را نفی نموده ایم. اندیشه های نظامی بیانگر جهان بینی و اعتقاداتی است که اساس عمل فردی، همگرایی و مشارکت اجتماعی و هم افزایی سازمانی را در جامعه نیروهای مسلح تشکیل می دهد. همچنین علاوه برموارد فوق نقش فرماندهی و اندیشه های مربوط به آن نیز جزو اهم موارد مهم در نیروهای مسلح می باشد. از این رو بر آنیم تا در این مقاله به اصل مفهوم ولایت، بررسی اندیشه های دفاعی مقام معظم رهبری و ارتباط آن با رفتار نظامی بپردازیم.

یکی از ماموریت ها و وظایف مهم نیروهای مسلح ج. ا. ا آمادگی و مقابله در برابر هرگونه تجاوز نظامی علیه استقلال، تمامیت ارضی، نظام جمهوری اسلامی ایران و منافع کشور است. (قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران 15/7/66) جهت اجرای این مأموریت نیروی انسانی به عنوان مهمترین عامل جهت اجرای سیاستها و راهبردها می باشد. جهت پرورش افراد نظامی در ابتدا بایستی ویژگی ها و خصوصیات یک فرد نظامی شناسایی گردد و در مرحله بعد بر اساس این ویژگیها افراد را پرورش دهیم. همچنین رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله العالی)مانند قطب نمایی می ماند که راه درست را نشان می دهد لذا لازم و ضروری است که پرورش افراد نظامی بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)صورت گیرد. بنابراین بررسی خصوصیات و ویژگیهای پرورش افراد نظامی از دیدگاه مقام معظم رهبری(مدظله العالی) موضوع مورد بررسی این مقاله را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه این تحقیق از نظر اهداف در زمره تحقیقات اکتشافی قرار می گیرد. سه سوال مطرح شده است: 1)مقام معظم رهبری(مدظله العالی)بر چه ابعادی در پرورش افراد نظامی تاکید دارند؟ 2)مقام معظم رهبری(مدظله العالی)برکدام یک از ابعاد پرورش افراد نظامی تاکید بیشتری دارند؟ 3)از نظر مقام معظم رهبری(مدظله العالی)اولویت های پرورش افراد نظامی کدام است؟ برای یافتن پاسخ به این مسئله روش تحلیل محتوای تمام سخنرانی ها و فرمایشات مقام معظم رهبری در دانشگاههای آجا تا سال 1389 مورد استفاده قرار گرفته است. با تحلیل اسناد به این نتیجه رسیدیم از میان شاخص ها، ایمان، امید به آینده، دانش، عزم و اراده، شجاعت و نظم و انضباط تاکید بیشتری شده است. لذا می توان نتیجه گرفت که در پرورش افراد نظامی بایستی به این شاخص ها توجه نمود.

اهمیت علم و فناوری چنان است که بنظر نمی رسد امروزه کسی قائل به آن نباشد. امّا در عین حال ذکر این مهم لازم است که همه کس از یک منظر این اهمیت را لمس نمی کنند. گروهی علم را ابزار اقتدار و تسلّط دنیوی می پندارند، برخی آن را عامل رفاه می دانند، بعضی علم را برای علم می خواهند و لذت کسب آن را بر همه چیز ترجیح می دهند. تعداد این دیدگاهها کم نیست و البته تجمیع آنها در یک فرد، گروه و یا حرکت نیز ممکن می باشد. در عین حال ممکن است درگذر زمان و در شرایط مختلف اهمیت یک یا چند عامل به دلایل مختلف تقویت و یا کاهش یابد. در زمان حاضر که نظامهای ظالم بعلت تسلط بر علم و فناوری بر جهان مسلط شده اند، توجه به این معنا بخصوص در دنیای محرومین و مستضعفین وجهه خاصی در حدّ جهاد یافته است. در این مقاله ضمن توجه به اهمیت علم و فناوری از دیدگاههای مختلف، با توجه به شرایط زمانی و مکانی حاضر براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری نگاهی دوباره به این موضوع مهم و حیاتی انداخته و اهمیت آن از منظر دفاعی و حفظ عزت و صیانت ملی مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.

امروزه اقتدارملی کشورها، به عنوان یک مؤلفه اصلی، نقش مهمی در عرصه روابط بین الملل و تعاملاتحوزه های سیاسی ودفاعی دارد. باعنایت پروردگارمتعال، نظام جمهوری اسلامی ایران بابیش ازسه دهه تجربه مواجهه با انواع تهدیدات سخت ونرم ازسوی استکبار جهانی، همچنان با حفظ اقتدارملی به مسیر خود ادامه داده و بر اصول، ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی، تاکید می ورزد. هدف اصلی این نوشتار، تبیین عناصر و مؤلفه های تشکیل دهنده اقتدار ملی به منظور فرهنگ سازی وکاربردی شدن رهنمودها و اندیشه های دفاعی رهبرمعظم انقلاب اسلامی، درعرصه مطالعات فرهنگی حوزه های مدیریت دفاعی وامنیتی می باشد. لذا پرسش اساسی این است که اقتدارملی دراندیشه دفاعی امام خامنه ای ازچه عناصری تشکیل شده است؟ این مقاله درصدد است به منظور ارائه پاسخ مناسب به این سؤال، مبانی و عناصراصلی اقتدارملیرا در اندیشه های دفاعی حضرت امام خامنه ای (مدّ ظلّه العالی) مورد بررسی وتحلیل قراردهد. بر اساس هدف مذکور، ضمن تبیین مفهوم اقتدار ملی، مؤلفه های اصلی آن در دو بخش قدرت معنوی و قدرت مادی از مجموعه بیانات، پیام ها ورهنمود های رهبر معظم انقلاب، استخراج، دسته بندی وتحلیل شده است. عناصر اصلی قدرت معنوی عبارتند از: ایمان به خدا، توکل به خدا، حسن ظنّ به خدا بصیرت وآگاهی، ایثار و فداکاری، عزم و اراده ملی، وحدت ملی و کارآمدی نظام. همچنین در خصوص عناصر شکل دهنده قدرت مادی می توان به عواملی از قبیل: علم و فناوری، نیروی انسانی کارآمد، تولید ملی، دستگاه اطلاعاتی مقتدر، نیروهای مسلح مقتدر و مدیریت قوی و کارآمد اشاره نمود. قدرت واقعى ، در اندیشه دفاعی امام خامنه ای، عبارت است از: « قدرت ملتى که اولًا آگاه باشد پیرامون او چه مى گذرد، ثانیاً به حق و راه خود ایمان داشته باشد، ثالثاً تصمیم بگیرد که این راه را ادامه دهد. » روش تحقیق این مقاله، اسناد و مدارک علمی و تحلیل محتوا با تکنیک استنباطی بوده است و چهارچوب نظری تحلیل داده ها، رویکرد هستی شناختی منشاء قدرت در مکتب اسلام می باشد.

تدوین روش شناسی و احصاء اندیشه های دفاعی حضرت امام خامنه ای به صورت مستقیم و غیر مستقیم ما را در درک تفکر ها و تدوین دکترین و راهبردهای دفاعی هدایت و راهنمایی می نماید بر این اساس مهمترین دغدغه های ما در این مقاله این است که تلاش کنیم تا با مطالعه دقیق درک کاملتری از بیانات معظم له را شناسایی، تدوین و برای استفاده در شیوه های دفاعی و حفظ امنیت کشور و دفاع از انقلاب اسلامی استفاده نماییم که در این راستا سعی شده مطالبی به طور مختصر ارائه گردد.

تهدیدات امنیتی به عنوان بخشی از واقعیت های ژئوپلیتیکی کشورهای مختلف محسوب می شود. ایران به عنوان کشوری محسوب می شود که از نقش موثری در ایفای نقش بازیگری منطقه ای برخوردار است. طبیعی است که چنین بازیگرانی همواره با تهدیدات سخت افزاری و نرم افزاری روبه رو می شوند. شناخت تهدیدات یکی از ضرورت های امنیت سازی در نظام سیاسی ایران می-باشد. تهدیدات نرم دارای این ویژگی می باشد که نشانه هایی از اغوا و تردید را در ذهنیت بازیگران به وجود می آورد، به همین دلیل است که جمهوری اسلامی ایران با پدیده های جدیدی از تهدید روبه رو می باشد. تهدیداتی که زمینه های لازم برای شکل گیری جنگ نرم را به وجود می آورد. مقابله با تهدیدات نرم افزاری نیازمند سیاستگذاری راهبردی می باشد. رویکرد مقام معظم رهبری در ارتباط با تهدیدات نرم افزاری بخشی از ضرورت های سیاستگذاری امنیتی در ایران محسوب می شود. ایشان به مناسب های مختلف بر ضرورت تهدیدات و جنگ نرم تاکید داشته اند. به عبارت دیگر، می توان یکی از ضرورت های سیاستگذاری دفاعی و امنیتی ایران را مقابله با تهدیدات دانست. تهدیداتی از اهمیت بیشتری در شکل بندی های امنیتی و راهبردی برخوردار است که اثربخشی نرم افزاری داشته باشد. در این مقاله تلاش می شود تا رویکردهای دفاعی مقام معظم رهبری در ارتباط با تهدیدات نرم افزاری مورد بررسی قرار گیرد.

امروزه، نوآوری نقش برجسته و بارزی در پیشرفت جوامع بشری ایفا می کند. در نیروهای مسلح نیز نوآوری امری حیاتی برای پیروزی و جلوگیری از شکست محسوب شده و ضامن پیشرفت توانمندی های دفاعی است. در سال های اخیر شاهدیم که امام خامنه ای(مد ظله) در مقاطع مختلف ضمن تاکید بر اهمیت و ضرورت توجه به توسعه علم، فناوری و نوآوری در کشور؛ تاکیدات و تدابیر ویژه ای نیز در این زمینه به نیروهای مسلح داشته اند. یکی از فرازهای تدابیر ایشان، توجه دادن نیروهای مسلح و صنایع دفاعی به پرهیز از تقلید و دنباله روی، و بها دادن به نوآوری های دست اول و اصیل بوده است. با در نظر گرفتن این موضوع، در این مقاله، پس از مرور ادبیات نوآوری و مباحث مرتبط، با استفاده از روش تحلیل محتوا، محورهای کلیدی فرمایشات و تدابیر معظم له را در خصوص تولید علم و نوآوری استخراج و طبقه بندی کرده ایم. براساس یافته های این تحقیق، در تبیین نوآوری های دست اول، باید به سه مولفه کلیدی توجه داشت: "میزان جدید بودن، تاثیرگذاری نوآوری، و تفاوت در پایه دانشی". همچنین حسب بررسی و تحلیل محتوای فرمایشات رهبری، هفت محور اصلی در رابطه با علم، فناوری و نوآوری قابل شناسایی است که عبارتند از: "1. چشم انداز علم و نوآوری، 2. ارزش ها، 3. اهمیت و اهداف علم و نوآوری، 4. استقلال علمی و بومی سازی، 5. ویژگی های علم مطلوب از نظر اسلام، 6. سیاستگذاری و برنامه ریزی، 7. منابع انسانی محقق و نخبگان".

این تحقیق حاضر با نام «نقش و جایگاه معنویت در دفاع از دیدگاه امام خامنه ای(مدظله)» است. اولاً متأثر از پیچیدگی شرایط، فراوانی متغیرها، تنوع تهدیدات، وجود چالشها(فرا منطقه ای، منطقه ای و داخلی) و تعدد بازیگران بین المللی و منطقه ای؛ ثانیاً متأثر از نقش این عامل در ارتقاء توان دفاعی نیروهای مسلح؛ ثالثاً متأثر از ضربه ای است که نظام سیاسی اسلام در ادوار گذشته به دلیل عدم توجه به این عامل متحمل شده؛ رابعاً متأثر از دستاوردی است که این عامل در جنگهای گذشته برای جنود الهی فراهم نموده؛ می باشد. این نوشتارکه نتیجه یک طرح پژوهشی است. از حیث هدف، تحقیقی کاربردی؛ از حیث سطح تحلیل، برخوردار از ماهیتی توصیفی-استنباطی و از حیث رویکرد و طبقه بندی روش متکی به روش کتابخانه ای و اسنادی است. داده های مورد نیاز از راه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و با استفاده از ابزار فیش برداری گردآوری شده است. در فرایند تحقیق در نظر است به سؤال اصلی تحقیق که عبارتند از: در اندیشه دفاعی امام خامنه ای(مدظله) معنویت چه نقش و جایگاهی دارد؟ پاسخی مستدل ارائه شود. در راستای جمع آوری اطلاعات پیرامون موضوع با توجه به سؤال اصلی و فرضیات تحقیق سه سؤال فرعی زیر طرح گردید: 1-معنویت در نگاه فرماندهی معظم کل قوا برخوردار از چه شاخصهای است؟ 2-با توجه به شاخصهای معنویت این عامل در نگاه فرماندهی معظم کل قوا چه نقشی در دفاع دارد؟ 3-راهکارهای نهادینه شدن شاخصها معنویت در دفاع در نگاه فرماندهی معظم کل قوا چیست؟ در نهایت نظر به پاسخهای ارائه شده به سؤالات از فرمایشات فرماندهی کل قوا پنج ظرفیت به عنوان نتایج ارائه گردید.

بشر از ابتدای خلقت خود تا کنون، در میان تهدیدات رشد کرده و برای مقابله با آن ها تمهیدات مختلفی اندیشیده است. در دهه های اخیر روند مقابله با این تهدیدات، شکل عملی تری به خود گرفته و به طور مشخص میزان احتمال وقوع، خسارت وارده و چگونگی مقابله با آن ها تعیین شده است. پایداری کشور در مقابل این تهدیدات، صرفاً با اتکاء به جنگ افزار و نیروی نظامی مقدور نخواهد بود و دفاع همه جانبه در مقابل هرگونه تجاوز، راهکار مقابله با استفاده ازدفاع عامل وغیر عامل است. در این مقاله؛ هدف آشنایی با دفاع غیرعامل و اهمیت آن ولزوم سرلوحه قراردادن رهنمودها و بیانات مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) در این زمینه است.

انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری و حوادث بعد از آن بستر شناخت مناسب ویژگی ها و ظرفیت های علمی، راهبردی و مدیریتی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) را مهیا ساخت و قدرت، ظرفیت، کارآمدی و روزآمدی اندیشه ولایت فقیه را در مواجهه با چالش های پیچیده و چند وجهی و قدرت پاسخگویی نظام مردم سالاری دینی به نیاز ها و مسایل مبتلابه را نشان داد. به دلیل پیچیدگی و تازگی برخی حوادث بعد از انتخابات و مشابهت های محتوایی بین چالش های پدید آمده در این حوادث با چالش های آینده در حوزه جنگ نرم، نوع مدیریت مقام معظم رهبری (مدظله العالی) می تواند به صورت یک مانیفست مدیریتی مطرح گردیده و سطوح گوناگون مدیریتی نظام از آن بهره مند شوند. این تحقیق که از نوع کاربردی است با روش «موردی زمینه ای» موضوع را مورد مطالعه قرار داده و به این نتیجه منتهی شده که مقام معظم رهبری(مدظله العالی) با درک صحیح و به موقع خطرات و تهدیدات دارای ماهیت جنگ نرم در قبال نظام جمهوری اسلامی بویژه عنوان خاص مورد مطالعه، توانستند ضمن فهم عمیق خطرات، برای مقابله با آنها به موقع وارد عمل شده و با تبیین و تحلیل آنها برای مردم و نخبگان، آگاهی و هوشیاری قبلی را ایجاد و در مرحله مقابله نیز به خوبی از پس مدیریت آنها بر آیند.

در این مقاله اندیشه های مقام معظم رهبری در حوزه نظریه های مدیریت و سازمان مورد تطبیق قرار گرفته است. نظریه های کلاسیک، نئوکلاسیک و اقتضایی با دیدگاههای معظم له بررسی شده که ایشان وظایف و فعالیتهای مدیریت اداری را در پنج مورد خلاصه کرده اند از جمله: 1-نوآوری و ابتکار 2-برنامه ریزی 3-استحکام تشکیلات و سازماندهی 4-آموزش 5-آماده نگهداشتن افراد و تجهیزات. همچنین ایشان اصول مدیریت اداری را (1-سلسله مراتب فرماندهی 2-انضباط 3-نظم و ترتیب 4-قانون و رعایت ضوابط 5-تقوا 6-اختیارات فرماندهی 7-امنیت شغلی افراد 8-آیین نامه انضباطی 9-منطق نظم 10-منطق نظامی 11-حیطه بندی نظامی 12-قائم به شخص نبودن فرماندهی ) دانسته اند. البته معظم له بوروکراسی را یک دستگاه اجتناب ناپذیر می داند و برای کارآمدترنمودن آن موارد زیر را توصیه می نمایند: 1-نظارت و مراقبت 2-اجرای عدالت و احقاق حق و ابطال باطل 3-کاستن از حجم 4-افزودن بر تحرک و کارآیی 5-بکارگیری مدیران لایق 6-امین و متعهد 7-تنظیم قوانین مورد نیاز 8-پیراستن از عیوب اخلاقی مانند کم کاری، رشوه خواری، بی تفاوتی در انجام وظائف و کاغذ بازی. در رابطه با نظریه نئوکلاسیکها ایشان پیروزی و شکست در جنگ، انقلاب و امور دیگر را ناشی از بالا بودن روحیه انقلابی، تقویت توان معنوی و مادی، ایمان و توکل به خداوند میداند. همچنین سرپرستی در هر موقعیتی را اقتضایی می دانند. تمامی بیانات و اندیشه های مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای(مد ظله العالی) از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده است.

امروزه نظریه غالب و قابل اعتبار در حوزه دفاع و امنیت برای استراتژی بازدارندگی (Deterrence) نقش مفیدتر و مؤثرتری نسبت به دو روش و شیوه مقابله با تهدید یعنی استراتژی تهاجمی و استراتژی تدافعی قائل است. در ادبیات امنیتی بین الملل کامیابی در بازدارندگی در گرو تعدیل طرف مقابل از طریق توسل به زور امکان پذیر بوده و در چارچوب «نظام موازنه قدرت» و «نظام امنیت دسته جمعی» تجلی می یابد که به دلیل تعارض آشکار با هنجارهای بین المللی و ارزش های مورد ادعای جهان دموکراتیک و نگاه واحد و تبعیض آلود به تمامی معادلات امنیتی، منجر به ناامنی، بی ثباتی و آشوب در جهان می گردد. اما در گفتمان اسلامی بر مبنای استنباط فقهی از آموزه های دینی منبعث از اندیشه های والای رهبر معظم انقلاب اسلامی، بازدارندگی بر اساس «موازنه تهدید» شکل می گیرد. در این رویکرد قدرت بازدارنده در گرو قدرت نرمی است که از درون آموزه ها و ارزشهای والای دینی، معنوی و هنجارهای پذیرفته شده جهانی تولید می شود، و اساس آن دو عامل «آمادگی دفاعی» و «دیپلماسی» است. در این نگاه آمادگی دفاعی مبتنی بر ایمان به خداوند و توانمندی دفاعی و از طرفی توسعه روابط با ملل جهان و سازمان های بین المللی مبتنی بر نفی سلطه گر-سلطه پذیر و منطق دو انگاره رحمت و شدت خواهد بود. این مقاله در پی آن است تا نخست با طرح چارچوب مفهومی به طرح نظریات موجود و تبیین رویکرد منابع اسلامی به ویژه نظریات حضرت امام (ره) در عرصه بازدارندگی به بازشناسی این مفهوم در قالب بازدارندگی فعال در آراء و اندیشه های رهبر معظم انقلاب اسلامی پرداخته و بر این مبنا نقشه راه تحقق بازدارندگی را تبیین نماید.

مهم ترین حلقه ارتباط معنویت و ولایت در مفهوم ولایت پذیری مصداق پیدا می کند: در باب ولایت پذیری، دو قلمرو اساسی هست: یکی قلمرو نفس انسانی است که انسان بتواند اراده ی الهی را بر نفس خودش ولایت بدهد و نفس خود را داخل ولایت الله کند. این، آن قدم اول و اساسی است و تا این نشود، قدم دوم هم تحقق پیدا نخواهد کرد. جانب و مرحله دوم این است که محیط زندگی را در ولایت الله داخل کند. در این تحقیق ضمن ارائه تعریفی از معنویت و ولایت، به ذکر اهمیت آن پرداخته شده است و با تشریح ارکان و شاخص های کاربردی معنویت و ولایت، به تبیین اخلاق اسلامی به عنوان اصلی ترین عامل کاربردی در معنویت، پرداخته ایم. در ادامه آثار معنویت و ولایت بر رفتار انسان به ویژه در پرسنل ارتش جمهوری اسلامی ایران، تشریح گردیده و تأثیر فزایندة نمودهای معنویت و ولایت در رفتار فردی و سازمانی ارتش مورد تحلیل قرار گرفته است.

در این مقاله فرازهایی از اندیشه های مقام معظم رهبری در خصوص مفهوم فرماندهی و مدیریت، رفتار علوی، الگوی فرماندهی، رسالت ها و وظایف کلی فرماندهی و مدیریت و ویژگی های فرماندهی، مورد بررسی قرار خواهند گرفت تا کارکنان نیروهای مسلح با بهره گیری از این آموزه های درخشان، به نحو شایسته ای یگان های تحت امر خود را فرماندهی نمایند.

از مؤلفه های قدرت معنوی در حوزه نیروی انسانی، قدرت بازدارندگی معنویت و ولایت است. مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا، تقویت این مؤلفه ها و توجه به معنویت در بین کارکنان نیروهای مسلح را تأکید می نمایند و آن را رکن رکین نظام می دانند. بنابراین، در این مقاله بررسی شاخص های معنویت و ولایت در اندیشه های نظامی-دفاعی مقام معظم رهبری وفرماندهی کل قواحضرت آیت الله العظمی خامنه ای عزیز(مدظله العالی) در جهت تقویت قدرت بازدارندگی نیروهای مسلح ج. ا. ا در منطقه بر شمرده شده و به کارکرد هر یک پرداخته شده است.

انقلاب اسلامی به عنوان یک اندیشه و مدل سیاسی نوین، ضربه سنگینی بر استیلای جهان غرب واردکرد. نظام سلطه تمامی اشکال براندازی سخت از جمله شورش، کودتا و جنگ نظامی را در یک دهه علیه انقلاب تجربه کرد. لیکن ایستادگی و مقاومت ملت ایران تحت رهبری حضرت امام رضوان الله علیه، قدرت های مستکبر را بر این واقعیت رهنمون ساخت که استفاده از گزینه سخت و نظامی نمی تواند در برابر ایمان و اعتقاد مردم ایران کارآمد باشد، بلکه برعکس موجبات برانگیختن، وحدت و همبستگی هر چه بیشتر ملت ایران را فراهم می کند. چنین شد که این قدرت ها لاجرم بر شکست خود در راهبرد مقابله سخت با نظام جمهوری اسلامی اعتراف کردند و مقابله ای پیچیده تر از پیش، تقریبا از دهه ی دوم آغاز شد. که از آن با رویکرد جدید و در چارچوب بهره گیری از روش های نرم، یاد می شود. تقابلی که رهبری معظم انقلاب از همان آغاز دهه هفتاد با ادبیات و تعابیر مختلف نظیر: تهاجم فرهنگی، ناتوی فرهنگی و شبیخون فرهنگی و اخیراً جنگ نرم خطر آن را گوشزد کرده، مسئولین نظام را به چاره اندیشی در برابر آن فراخواندند. از این رو ضروری است با تدبیر از پیش اندیشیده شده، دامنه و سطح این نوع جنگ، و نیز مبانی و ابعاد آن، باز شناخته شود. این مقاله تلاشی است در جهت شناخت چیستی و چگونگی شکل گیری، اهداف و ویژگی های جنگ نرم از دیدگاه مقام معظم رهبری. بدیهی است، شناخت بیشتر جنگ نرم می تواند به مفهوم سازی و شناخت بیشتر این پدیده، همچنین بهبود مدیریت امنیت ملی کشور در خصوص تهدیدات نرم علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران کمک نماید.

امروزه، نوآوری نقش برجسته و بارزی در پیشرفت جوامع بشری ایفا می کند. در نیروهای استقلال و خودکفائی موضوعی است که به صورت کاملاً بدیهی تمامی افراد و جوامع به دنبال آن هستند و برای نیل به آن (هرچند به طور نسبی) تلاش می کنند. اهمیت این مسأله به حدی است که صرف تصّور آن، موجب تصدیق می شود. اما رژیم سابق همین مسأله بدیهی را فدای مطامع خود و بیگانگان کرده و باعث خسارات جبران ناپذیر به این مرز و بوم شد. به برکت پیروزی انقلاب اسلامی، از همان ابتدا رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی(ره) و به پیروی از ایشان سایر مسئولین، شعار استقلال و قطع وابستگی را سرلوحه برنامه های خود قرار دادندکه یکی از مصادیق بارز آن مقام معظم فرماندهی کل قوا، حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله) است. معظم له که از همان اوایل پیروزی انقلاب در نقاط حساس وکلیدی نیروهای مسلح حضور یافتند، راهبرد استقلال وخودکفائی در حوزة صنعت دفاعی را با قاطعیت پی ریزی و پی گیری کردند به طوریکه امروز شاهد نتایج شگرفی در این حوزه هستیم. این مقاله با یک بررسی اجمالی در رهنمودها و تدابیر معظم له، به تبیین نقش اساسی آن بزرگوار در هدایت و ساماندهی صنعت دفاعی در جهت نیل به خودکفائی خواهد پرداخت.

دفاع در برابر دشمن امری فطری و طبیعی است و ریشه در درون فطرت انسان دارد. انسان به طور غریزی به هنگام خطر واکنش نشان می دهد، دفاع مشروع در مکتب اسلام که کامل ترین دین الهی است پذیرفته شده است و قواعد و قوانینی برای آن در فقه اهل بیت (علیهم السلام) بیان شده است این نوع دفاع در حقوق بین الملل برای خود جایگاهی دارد و در قوانین تمام کشورها جایگاه ویژه دارد. اصل اول از نگاه فقه اهل بیت (علیهم السلام) و حقوق بین الملل صلح و زندگی مسالمت آمیز همه انسانها در کنار یکدیگر است. توسل به زور از دیدگاه دین مبین اسلام محکوم است جز در مواردی که قانون آن را پذیرفته و عنوان دفاع را دارد. انسانها حق دارند با رعایت شرایط دفاع مشروع از هر وسیله برای دفاع استفاده کنند و هرگز بر این عمل عنوان « ترور» صادق نیست. حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی): در زمانهای مختلف(قبل و بعد از مسئولیت ولایت فقیه) در خصوص دفاع از منظر اسلام و حقوق بین الملل مطالب راهبردی و ارزنده ای فرموده اند که لازم است، آن نظرات را از خلال بیانات و مکتوبات استخراج گردد، چون منبع قابل توجه و جامع خواهد بود. نگارندگان در این مقاله پس از تبین دفاع مشروع و شرایط آن از دیدگاه فقه اهل بیت (علیهم السلام) و حقوق بین الملل نظرات امام خامنه ای را در خصوص دفاع بررسی و تبیین می نمایند.

هدف این نوشتار تبیین فرمایشات امام خامنه ای (مدظله) درخصوص علم، فناوری وصنعت می باشد. در این پژوهش پس از جستجوی کلید واژهای مرتبط با علم وفناوری در سخنرانی ها، پیام ها، احکام، خطبه ها، مصاحبه هاو یادداشتهای فرماندهی معظم کل قوا، مطالب استخراج، عنوان گذاری و دسته بندی شده ودر چهار بخشِ: اهمیت علم وفناوری، سیاست ها و راهبردها، غایات و اهداف علم و فناوری وچرخه علم وفناوری تبیین شده و در نهایت با توجه به مبانی مذکور، مدل مفهومی فناوری از تدابیر معظم له استنتاج شده است.

جنگ نرم مرحله تکامل یافته و پیشرفته ای از تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی و ناتوی فرهنگی است که مقام معظم رهبری)مدظله العالی) در سالیان گذشته مکرراً درباره هوشیاری نسبت به پیامدهای آن هشدار داده وبا ارائه رهنمودهای گوناگون ضرورت دفاع ومقابله با آن را مطرح می نمودند. مقاله حاضر در صدد است تا با بررسی دیدگاه امام خامنه ای)مدظله العالی) به این سوال اصلی پاسخ دهد که از دیدگاه معظم له برای مقابله با تهدیدات نرم دشمن چه باید کرد؟ بدین منظور وباابتناء به نظرات ایشان در پاسخ به مسأله پژوهش این فرضیه مطرح می گردد. " از آنجا که تهدیدات نرم به معنای استفاده دشمن از قدرت نرم به منظور تصویرسازی برای القای اندیشه های مطلوب در ذهن مخاطب بوده به گونه ای که ترجیحات و اولویت های خود را مطابق خواسته های عامل تهدید فهم و درک نماید، شناخت اهداف و اقدامات نرم دشمن و باز تولید قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران برای مقابله باآن ضروری می باشد. " براساس فرضیه پژوهش مقابله با تهدیدات نرم دشمن از طریق بازتولید قدرت نرم امکان پذیراست که این خود مستلزم، شناخت و درک صحیح از اهداف و اقدامات نرم دشمن می باشد. از این منظر و مبتنی برچارچوب تئوریک مقاله، دیدگاه مقام معظم رهبری در خصوص اهداف واقدامات دشمن درجنگ نرم وهمچنین شاخصه های بازتولید قدرت نرم بر اساس نظریه سه بعدی قدرت نرم در سه محور فرهنگ، سیاست و اقتصاد مورد واکاوی و تحلیل قرار می گیرد.

جنگ نرم به مثابه راهبرد و استراتژی انتخابی نظام سلطه برای تسلط بر افکار و اراده ملت ها تدوین و طراحی شده است. جنگ رسانه ای و عملیات روانی در جهان کنونی از برجسته ترین مؤلفه های جنگ نرم و جنگ های مدرن محسوب می شود و نظریه پردازان این حوزه با تکیه بر ویژگی های خاص رسانه، حیاتی ترین سلاح جهت متقاعد ساختن یک نفر برای پیوستن به خودی را بسیار ارزان تر از کشتن او می دانند و کلمات را کم هزینه تر از گلوله می پندارند و در این راستا، از ابزار های متنوع و مدرن رسانه ای در گروه های مختلف دیداری، شنیداری و نوشتاری بهره می برند حال ابعاد و ویژگی های این جنگ چیست؟ در جنگ رسانه ای، از چه ابزارها و شیوههایی استفاده می شود؟ از چه منطقه و توسط کدام بازیگر و کارگزار این جنگ(رسانه) تحمیل میگردد؟ و. . . سوالات مهمی هستند که پاسخ آنها برای مقابله با این جنگ بسیار ضروری میباشد اما سوال مهمتر به راهکارهای مقابله، چگونگی پدافند و وظیفه خواص و نخبگان در این عرصه کارزار باز میگردد که کشور ما تجربه مقابله در جنگ سخت را در کارنامه خویش دارد. در این مقاله سعی شده است با روش تحلیل محتوا ضمن آسیب شناسی جنگ نرم و عملیات روانی سوالات مطروحه را پاسخ داده و با توجه به دوسویه یا دو لبه بودن رسانه ها نقش این ابزار را به عنوان یکی از مولفه های جنگ نرم شناسانده و در نهایت با آسیب شناسی از ساختار رسانه ای ایران، پیشنهاداتی را در راستای ارتقاء توان و کسب آمادگی لازم برای مقابله با عملیات روانی و رسانه ای که از اشکال جنگ نرم می باشند ارائه نمود.

شرایط پیچیده و متلاطم، محیط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و افزایش تهدیدهای خارجی سبب افزایش توجه به موضوع دفاع شده است. از طرفی پیشرفت و ادامه حیات هر جامعه ای مرهون نوآوری افراد آن جامعه و شکوفایی در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و. . . می باشد. نگاهی به دستاوردهای بشر و سیر زندگی او، درک این واقعیت را به راحتی امکان پذیر می سازد و مشخص می شود جوامعی که در این زمینه تلاش و کوشش بیشتری داشته اند نسبت به سایر جوامع از پیشرفت و تکامل فرهنگی و تمدنی بهتری برخوردار بوده اند. مقام معظم رهبری نیز بارها در سخنان خود به این نکته تاکید داشته-اند و اهمیت نوآوری را در سخنان خود متذکر شده اند. در این مقاله نوآوری، توسعه علم و فناوری، دفاع نرم افزاری و سخت افزاری از دیدگاه رهبر معظم انقلاب و با استفاده از روش تحقیق کیفی رویش نظریه بررسی شده و چارچوبی مفهومی در این زمینه ارائه گردیده است. در این چارچوب ابعاد، عوامل داخلی، عوامل خارجی و عناصر ساختاری نوآوری مشخص شده است، از مشخصه های این چارچوب چگونگی تاثیر آن بر انواع دفاع می باشداین چارچوب می تواند به عنوان راهنمایی جهت افزایش دفاع سخت افزاری و نرم افزاری از مسیر نوآوری قلمداد گردد.

جوامع و نظامات همیشه دوستان و دشمنانی دارد که لازم است در هر جامعه ای رصد شود تا نسبت به تقویت همبستگی دوستان اقدام و از اقدامات دشمنان جلوگیری نماید. هر مقدار دشمن قدارتر و عنادش نسبت به جامعه و نظامی عمیق تر باشد ضرورت شناخت عمیق تر وهمه جانبه تر از آن اهمیت پیدا می کند. انقلاب اسلامی درعصری در ایران حاصل شد که قدرت های استکباری مسلط بر دنیا نسبت به تقسیم جهان و منافع آن با تفاهم اقدام نموده بودند و ایران جزیره ثبات و آرامش قلمداد شده بود. از زمان به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، استکبار به سرکردگی امریکا و برنامه ریزی صهیونیزم بین المللی دشمنی و عناد خود را به واسطه از دست دادن منافع خود در ایران بصورت بارزتری بروز داد. شناخت دشمن، اهداف، روش ها می تواند جامعه را از وقایع و پیشامدهای رو به رو آگاه سازد و او را در برنامه ریزی برای مقابله با تهدیدات دشمن قادر و توانمند سازد. آگاهی از دیدگاه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان دیده بان اصلی انقلاب از دشمن و دشمنی ها می تواند راه سهل تری برای شناخت دشمن، اهداف و تاکتیک ها و چگونگی مقابله با دشمن باشد.

حضرت آیت ا. . . خامنه ای(مدظله العالی) به عنوان رهبر انقلاب اسلامی اندیشه خاصی نسبت به ماهیت دیپلماسی دفاعی دارد که متفاوت از دو جریان نظریه پردازی در دیپلماسی دفاعی یعنی رئالیسم و لیبرالیسم می باشد. مکاتب موجود در دیپلماسی دفاعی دارای مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی وروش شناسی متفاوتی از هم می باشند، که این مبانی رویکرد آن ها را نسبت به نظام دیپلماسی بیان می دارد و در نتیجه دیدگاه آن ها نسبت به ماهیت دیپلماسی دفاعی متفاوت از هم می باشد. این پژوهش به دنبال بررسی تطبیقی مبانی هستی شناسی اندیشه رهبری نسبت به دیپلماسی دفاعی با دو رویکرد رئالیسم و لیبرالیسم بوده و به این دو سوال پاسخ می دهد: مبانی هستی شناسی اندیشه رهبری نسبت به دفاع چیست؟ ، وجه تمایز نظریه دفاعی رهبر انقلاب با دو رویکرد لیبرالیسم و رئالیسم چیست؟ درپاسخ به پرسش های فوق دو فرضیه به موازات هم، مطرح شده است که به شرح ذیل می باشد: اول. مبانی هستی شناسی نظریه امام خامنه ای در خصوص دیپلماسی دفاعی، از بعد انسان شناسانه نه مثل رئالیسم بدبینانه و نه مثل لیبرالیسم خوش بینانه است؛ بلکه از نظر وی ماهیت انسان ترکیبی از فطرت و غریزه، سیاست شناسی شرع محور، نظریه دولت خدامحور، می باشد و لذا اصل حاکم بر دیپلماسی دفاعی اصالت صلح است. دوم. مهمترین وجه تمایز اندیشه رهبری نسبت به دیپلماسی دفاعی با دوجریان رئالیسم و لیبرالیسم در مبانی هستی شناسی این نظریه می باشد که با توجه به این مبانی توانسته تفسیری از ماهیت دفاع و جنگ ارائه دهد که نسبت به تفسیر دو رویکرد دیگر با واقعیت نظام دیپلماسی تطابق بیشتری دارد. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی و ابزار گردآوری از نوع اسنادی می باشد. دفاع ملی جمهوری اسلامی به یمن تدابیر دفاعی رهبر عظیم مان به بالاترین حوزه نفوذ امنیتی دراقصی نقاط جهان و حتی درکشورهای حیاط خلوت کشورهای بلوک غرب توسعه یافته و قدرت تدافعی جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت دفاعی موفق در میان کشورهای اسلامی و حتی غیر اسلامی شایستگی کامل و معرفی بیشتری را دارد. و این به برکت اندیشه ها و راهبردهای کلان مقام عظمای رهبری است، اندیشه هایی که خالی از هرگونه تعارف و تمجید بیهوده ای، ملت ایران مفتخر به داشتن چنین رهبری است.

دفاع از امور فطری بشر است و قاعدتاً هر فردی که مورد تجاوز قرار بگیرد به حکم فطرت، حق دفاع از خود را دارد. علاوه بر فطرت، از نظر عقلی نیز زمانی که هر فردی مورد تجاوز قرار بگیرد، به حکم عقل حق دفاع دارد. بنابراین، اگر متجاوزی، عمل تجاوزگرانه ای علیه دولتی انجام داد، بر آن دولت است که اقدام به دفاع نماید. زیرا « دفاع مشروع» حقی است که به موجب آن هر دولتی حق دارد، برای صیانت از تمامیت ارضی و استقلال سیاسی، از آن استفاده نماید. پژوهش حاضر دفاع مشروع را با روش توصیفی-تحلیلی از منظر امام خامنه ای(مدظله العالی) و حقوق بین الملل مورد بررسی قرار داده، و این نتیجه را به دست آورده که حق دفاع مشروع در اسلام که دیدگاه های امام خامنه ای الهام گرفته از آن می باشد، از جامعیت برخوردار است.