قدرت ملی، قابلیت یک کشور برای استفاده بهینه از سر چشمه های قدرت خویش برای اعمال اراده و تحصیل منافع ملی است. افزایش قدرت رقابت و حوزه نفوذ هر کشور در عرصه جهانی حاصل ارتقای مولفه های قدرت ملی است. مشاهده می شود رویکرد هوشمندانه به سرچشمه های قدرت از جمله فناوری هسته ای به تولید قدرت ملی، وزن ژیوپلیتیکی، گسترش حوزه نفوذ و ارتقای جایگاه جهانی ایران بینجامد و سبب جهشی در حل چالش های ژیوپلیتیکی و سیاسی ایران شود. رده بندی قدرت ملی دولت های مختلف یک کشور، شناخت آنها را تسهیل و تعاملات ملی را شفاف تر می سازد و مردم را در راه تحقق اهداف ملی و صیانت از منافع ملی یاری خواهد رساند. پژوهش حاضر با نگرشی تحلیلی-تبیینی و استفاده از روش های محاسبه قدرت ملی و تصمیم گیری چندشاخصه جبرانی در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیا دستیابی به فناوری هسته ای در ادوار مورد پژوهش به بهبود مولفه سیاسی قدرت ملی ایران منجر شده است؟ نتایج موید این رهیافت مدبرانه است.

صنعت هسته ای از مهم ترین صنایع هر کشور است. پیشرفت آن، پیشرفت صنایع دیگر را به همراه دارد. اکتساب برون مدار فناوری هسته ای به دلیل تحریم های کشورهای دارنده، همواره با چالش روبه رو بوده است. لذا هدف از این تحقیق دست یابی به الگویی از اکتساب درون زای فناوری در صنعت هسته ای کشور می باشد. این مطالعه با رویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسی انجام گردید. جامعه مورد مطالعه، افراد خبره و صاحب نظر در یکی از صنایع تابعه سازمان انرژی اتمی بوده و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در جمع آوری داده ها از روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته و عمیق استفاده شده است. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای استقرایی و با کمک نرم افزار ATLAS. ti انجام گردید. برای حصول اطمینان از روایی داده های پژوهش، از دو روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان در پژوهش و بازبینی توسط همکاران استفاده شد. یافته ها نشان داد که الگوی اکتساب درون زای فناوری در صنعت هسته ای را می توان در 6 مقوله اصلی تعریف کرد: مدیریت آینده نگاری راهبردی هسته ای، ساختار منعطف و سازمان دهی تیم های خلاق، ترویج فرهنگ مدیریت جهادی، فضای برانگیزاننده نیروی متخصص، پیوند عمیق دانشگاه و صنعت، همچنین بین المللی سازی صنعت بومی هسته ای.

استفاده صلح آمیز از فناوری هسته ای توسط اصول بنیادینی که ناشی از ترتیبات دوجانبه، منطقه ای و بین المللی بوده، از سوی حقوق بین الملل مورد حمایت و شناسایی قرار گرفته است. اما در همین راستا، مباحث قابل توجهی نیز در خصوص وسعت و نوع فعالیت های هسته ای، از جمله در حوزه امنیت هسته ای و نیز محافظت بین المللی برای ممانعت از تکثیر سلاح های هسته ای مطرح و مورد توجه جامعه بین المللی قرار گرفته است. از این رو، هنجارهای بین المللی همه انواع کاربردهای صلح آمیز انرژی هسته ای از جمله غنی سازی اورانیم، بازفرآوری و سایر فعالیت های حساس تولید سوخت هسته ای را مورد توجه قرار می دهد. این موضوع را می توان در قالب حق حاکمیت دولت ها در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای نیز مورد توجه قرار داد. دو دیدگاه و نظریه در بین حقوقدانان مطرح می باشد. برخی بر این باورند که این رویکرد برخلاف حقوق بین الملل و نیز مانع از حقوق کشورهای ندار در دستیابی به فناوری های نوین و به ویژه فناوری صلح آمیز هسته ای است. در مقابل نیز عده ای دستیابی به آن را ضرورت حیات و بقاء زندگی در جامعه بین المللی امروز قلمداد می نمایند. در این مقاله سعی شده است تا با بیان دیدگاه های مختلف مرتبط با ترتیبات دوجانبه، چندجانبه و بین المللی در انتقال و بهره مندی از فناوری هسته ای، آخرین رویکرد دولت ها با تمرکز بر رویه قانونگذاری ایالات متحده امریکا و رژیم های پیشرو در صحنه دیپلماسی چندجانبه در این خصوص مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

عصر کنونی را قبل از اینکه عصر تکنولوژی و تحولات بدانیم، می بایستی دوره بروز مفاهیم جدید در حقوق بین الملل دانست. تغییر مقتضیات جامعه بین المللی منجر به ایجاد و یا اصلاح مفاهیمی در این عرصه شده است. از جمله می توان به تحول در موضوع امنیت، تامین و یا تهدید آن از طریق فناوری های جدیدی همانند هسته ای اشاره نمود. حق توسعه در این مفهوم بخشی ای «حق تصمیم گیری فردی» است، به این معنا که همه مردم آزادند که وضعیت سیاسی خود را تعیین کنند و پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود را دنبال کنند، و اختبار کامل تمام منابع و ثروت های طبیعی خود را داشته باشند. در این پژوهش سعی بر این بوده تا بتوان از لابلای اسناد و منابع حقوق بین الملل به نحوی صحیح و واقع بینانه حقوق کشورهای در حال توسعه در بهره مندی از فناوری صلح آمیز هسته ای بررسی و بتوان در جهت بالابردن ظرفیت های موجود در ادبیات حقوق بین الملل در این حوزه گام برداشت.

این مقاله با این هدف نوشته شده است که تصویری از نقش پراهمیت عوامل داخلی برای تسهیل دیپلماسی علم و فناوری هسته ای در ایران و تحقق برنامه اقدام جامع مشترک (برجام) ارائه دهد. برای رسیدن به این هدف، مقاله بر دو عامل داخلی متمرکز شده است که تاکنون به آن کمتر پرداخته شده است: اول تشکیل اجماع در بین نخبگان دو گروه مرجع یعنی جامعه امنیتی و جامعه کسب و کار بر سر مفهوم امنیت جامع در ایران است. دوم ظهور یک ائتلاف تکنوکرات و دیوانسالار که در نقش واسطه سیاستی موفق شد مواضع گروههای رقیب را در مورد سیاست های علم و فنآوری در ایران بهم نزدیک کند. اطلاعات پروژه از طریق جمع آوری داده به صورت کمی-کیفی بدست آمده و بر اساس یک مدل مفهومی تلفیقی، تجزیه و تحلیل شده است.متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید

فناوری هسته ای، در کنار کاربردهای نظامی و بازدارنده خود، دارای قابلیت استفاده صلح آمیز است و این امکان در سال های متمادی، کانون توجه بسیاری از حقوق دانان بوده است. با رو به پایان بودن انرژی های فسیلی، بسیاری از کشورها در پی انرژی های جایگزین برای آن هستند که انرژی هسته ای یکی از جایگزین های مطرح در این زمینه است. افزایش تقاضا برای استفاده از انرژی هسته ای و احتمال گسترش سلاح های هسته ای، نوعی تناقض را برای انتقال فناوری هسته ای به کشورهای درحال توسعه به وجود آورده و موجب طرح بحث های مختلفی در حقوق بین الملل شده است. مقاله پیش رو می کوشد با طرح این مسئله که انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای در حقوق بین الملل براساس کدام مبانی حقوقی اتفاق می افتد، به بررسی مقررات ان پی تی و مقررات آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه ی انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای بپردازد. افزون براین، در این مقاله، انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای از منظر حق توسعه نیز بررسی شده است. این مقاله، جایگاه انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای را در حقوق بین الملل نشان می دهد و نیز برمبنای مباحث مطرح شده در حوزه ی حقوق بین الملل توسعه، استدلال های حقوقی انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای را تبیین، و پیشنهاد می کند که با پیگیری حرکت متوقف شده ی پیش نویس راهنمای بین الملل انتقال فناوری، یک سند بین المللی الزام آور در زمینه ی انتقال فناوری صلح آمیز هسته ای به دست آید.

بدون شک با افزایش جمعیت جهان، تأمین امنیت غذایی به یکی از جدیترین چالشهای جوامع بشری تبدیل شده است. بنابراین ضرورت بازنگری دقیق این موضوع و رفع تنگناها جز با اتکاء به مبانی علمی و بومی سازی فناوریهای نوین امکانپذیر نخواهد بود. ارائه راهکارهای مدیریتی نظیر استفاده از فناوری هسته ای از جمله مواردی هستند که توجه به آن ها در جهت تأمین امنیت غذایی در آینده ضروری می باشد. این مطالعه کاربردی، یک مطالعه کیفی از نوع پدیدارشناسی بوده و با هدف شناسایی روش های مناسب فناوری هسته ای در بهبود امنیت غذایی و موانع بکارگیری حاصل از آن، انجام گردید. در این پژوهش 11 نفر از اعضای هیأت علمی دانشکده ها و پژوهشکده های کشاورزی با استفاده از تکنیک گلوله برفی شناسائی و و مورد پرسش قرارگرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات تکنیک بحث متمرکز گروهی بود. تجزیه و تحلیل داده های کیفی با استفاده از نرم افزار MAXQDA انجام گرفت. نتایج نشان داد که از دیدگاه اعضای هیأت علمی و کارشناسان کشاورزی از لحاظ روش کار، روش پرتوتابی و از لحاظ موانع، موانع آموزشی از ضریب اهمیت بیشتری برخوردار بود. بر اساس این نتایج، ضروری است تحقیقات کاربردی و برنامه های اجرایی در درازمدت در راستای این ابعاد از فناوری هسته ای صورت گیرد.

زمینه و هدف کاربردهای فناوری صنعت هسته ای، علاوه بر تامین انرژی پاک، در سایر حوزه ها نظیر پزشکی، صنعتی و کشاورزی درحال توسعه است. در فرآیند تشخیص و درمان بیماری ها و انجام تحقیقات پزشکی استفاده از سیستم های تصویربرداری تشخیصی پزشکی، پرتودرمانی، رادیوداروها، استریلیزاسیون و پزشکی هسته ای بسیار اهمیت دارد و رعایت اصول پدافند غیرعامل می تواند موجب حفظ ایمنی، امنیت و توان پدافندی دارایی ها و زیرساخت ها باشد. روش این پژوهش از نوع کاربردی است که با روشی بومی تدوین شده است، بنابراین تحقیق کاربردی-توسعه ای است. روش تحقیق، ترکیبی از روش های توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است. مرسوم ترین روش و ابزار برای تحلیل راهبردی و تدوین راهبردها، ماتریس قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها (SWOT) است که در تحقیق حاضر به کار برده شد. یافته ها نتایج حاصل از ماتریس SWOT، راهبردهای پدافند غیرعامل در توسعه کاربردهای فناوری صنعت هسته ای در شاخه سلامت شامل 11 نقطه قوت، 14 نقطه ضعف، 9 فرصت و 8 تهدید تحلیل شد. در نهایت، اهداف کلان و راهبردهای پدافند غیر عامل در حوزه کاربردهای فناوری صنعت هسته ای در شاخه سلامت، تدوین و پیشنهاد شد. نتیجه گیری با توجه به اهمیت و توسعه ی کاربردهای فناوری صنعت هسته ای در شاخه سلامت، همواره تامین، تجهیز و تولید داخلی الزامات، ابزارها و سیستم های مربوطه در داخل کشور می تواند اقتدار ملی را در این زمینه فراهم کند. توجه به اصول پدافند غیرعامل موجب مصون سازی، تضمین تداوم عملکرد، افزایش پایداری، کاهش خسارات و آسیب پذیری و ارتقای آمادگی سرمایه های صنعت پرتوی و هسته ای در نظام سلامت و بهداشت در مواجهه با بحران های طبیعی و تهاجم دشمن می شود.

با توسل به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، بیش از هفت سال است که فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران تحت مکانیزم های شدید راستی آزمایی آژانس قرار دارد. سیستم راستی آزمایی مزبور در قالب قرارداد پادمان جامع، بر بررسی صحت فعالیت های اعلام شده کشورها متمرکز است. نظارت و بازرسی از مواد هسته ای، کانون سیستم مزبور است. مکانیزم های پیچیده راستی آزمایی در زمینه حسابرسی از مواد هسته ای، ایجاد نظام نگهداری سوابق مواد هسته ای، سیستم گزارش دهی دقیق کشورهای عضو در مورد میزان صادرات و واردات مواد هسته ای، ارایه اطلاعات طراحی ها و بررسی صحت اطلاعات ارایه شده توسط آژانس، در قالب بازرسی ها و بازدیدها در حال اجراست. کارایی موثر هر یک از این مکانیزم ها مستلزم استفاده بهینه از تکنیک ها، ابزارها و تجهیزات خاص خود است. این مقاله آثار مستقیم و غیرمستقیم رشد فناوری را بر ابزارها و تجهیزات مورد استفاده در سیستم راستی آزمایی در بازرسی و نظارت از ایران مورد بررسی قرار می دهد و به این نتیجه می رسد که رشد علم و فناوری هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم سبب تحول در مکانیزم های سیستم راستی آزمایی شده و با فراهم آوردن زمینه ها و ابزارهای نوین سبب تحول در اجرای موثر قرارداد پادمان شده به طوری که این کشور را در وضعیتی قرار داده که فارغ از تعهدات حقوقی، اقدامات نظارتی و بازرسی شدیدتری را بپذیرد.