اس‌جی‌آر[1]

در سال (2009) توسط بوته[2] و دیگران ارائه شد و در سای‌مگو به منظور ارزیابی نشریات به کار میرود. شاخص SJR برای یک شبکه استنادی مجلات که در آن گره‌ها، مجلات علمی موجود در پایگاه‌داده هستند و ارتباط مستقیم میان گره‌ها ارتباط استنادی میان این مجلات است، محاسبه‌شده‌است. در این روش، ارتباطی مستقیم میان دو مجله یک مقدار نرمال‌شده از تعداد استناداتی است که مجله استناددهنده به مجله استنادشده، کرده‌است. عامل نرمال‌سازی، مجموع استنادات مجله استناددهنده در سال مورد مطالعه است. محدوده زمانی استناد سه سال‌ تعیین‌شده‌است، یعنی اعتبار مجله میان استنادات انجام‌شده در سال مطالعه به اسناد منتشره در سه سال گذشته توزیع‌شده‌است. محدوده زمانی سه ساله از آن‌رو که دربرگیرنده بیشینه استناد در تمام حوزه‌های موضوعی‌ است، برگزیده‌شده‌است. در ادامه به منظور جلوگیری از خوداستنادی مفرط، حداکثر تعداد خوداستنادی‌ها 33 درصد از مجموع استنادات تعیین‌شد.

برای دریافت آخرین‌های بلاگ و کارگاه‌های مرکز اطلاعات علمی در خبرنامه عضو شوید.

محاسبه با استفاده از یک روش تکرار که مقادیر اعتبار را در میان مجلات تا رسیدن به یک حالت ثابت تقسیم‌می‌کند، انجام‌می‌شود. الگوریتم SJR با تعیین یک مقدار برابر اعتبار، برای هر مجله آغازمی‌شود. سپس در یک فرایند تکرار مجلات اعتبار منصوب را از طریق ارتباطاتی که توصیف‌شد، به دیگر مجلات انتقال‌می‌دهند. این فرایند هنگامی که تفاوت بین مقادیر اعتبار مجله در تکرارهای متوالی کم‌تر از یک آستانه از پیش‌تعیین‌شده بشود، پایان‌می‌یابد.

شاخص SJR در دو فاز محاسبه‌شده‌است: محاسبه اعتبار SJR (PSJR)، یک شاخص برمبنای اندازه که اعتبار کل مجله را بیان‌می‌کند و نرمال‌سازی این اندازه‌گیری برای بدست‌آوردن یک سنجش مستقل از اندازه، شاخص SJR، که قابل استفاده برای مقایسه مجلات است.

آشنایی با شاخص‌های کتابسنجی (قسمت اول):استنادات و خود استنادی

فاز 1

نخست به هر مجله یک مقدار مشابه ابتدایی (1/N) تخصیص‌داده‌می‌شود، که در آن N تعداد مجلات پایگاه‌داده است. پس از آن فرایند تکرار آغازمی‌شود. هر تکرار مقدار اعتبار جدیدی مطابق سه معیار برای هر مجله تعیین‌می‌کند:

1. یک  مقدار اعتبار حداقل که در پایگاه‌داده قرارداده‌شده
2. یک اعتبار نشریه که بوسیله تعداد مقالات موجود در پایگاه‌داده تعیین‌می‌شود.
3. یک اعتبار استنادی که بوسیله تعداد و اهمیت استنادات جذب‌شده از دیگر مجلات تعیین‌می‌شود.

فرمول زیر برای محاسبه استفاده‌شده‌است:

PSJR: رتبه سای‌مگو مجله i.

C_ji: استنادات مجله j  به i.

C_j: تعداد استنادات مجله j.

d: ثابت 9/0. .

e: ثابت 0999/. .

N: تعداد مجلات موجود در پایگاه‌داده.

Art_j: تعداد اقلام اولیه (مقالات، مرورها و مقالات کنفرانس‌ها) مجله j .

در فرمول فوق، ثابت‌های e و d برای وزن‌دادن به مقدار اعتباری که به ترتیب بوسیله انتشار و استناد حاصل‌می‌شود، افزوده‌شده‌اند. اجزای 1 و 2، که بوسیله دو عبارت اول فرمول ارائه‌می‌شوند، ثابت تکرار هستند و روی هم 10% از مقدار اعتبار مجله را تشکیل‌می‌دهند. به دلیل پیچیدگی جز سوم، آن‌را با جزئیات بیش‌تری شرح‌می‌دهیم.

عامل:

بیانگر اعتبار منتقل‌شده به مجله i از طریق استنادات دریافتی از دیگر مجلات است. هر استناد بوسیله اعتبار تکرار قبل  مجله استناددهنده تقسیم بر تعداد مراجع تمام سال‌های آن مجله، وزن‌دهی شده‌است. از آن‌جا که استنادات به محدوده سه ساله که برای توزیع اعتبار مجلات به‌کاررفته‌، محدودشده‌اند، به منظور پرهیز از هدررفت مقدار اعتبار متناظر با استنادات باقی‌مانده در هر تکرار باید فرایندی تعریف می‌شد. بدین منظور، یک عامل همگرایی (CF) واردشد که اعتبار توزیع‌نشده را بین تمام مجلات به نسبت اعتبار کسب‌شده توزیع‌کند.

فرمول CF است:

مخرج مقدار اعتبار توزیع‌شده از طریق استنادات انجام‌شده در محدوده سه ساله و صورت مقدار قابل توزیع است، یعنی تفاضل 1 از اعتبار جمع‌شده بوسیله «گره‌های آویزان»[3] که در پاراگراف بعد توصیف‌خواهندشد.

در پایان،

اعتبار متراکم بوسیله مجلاتی که به دیگر مجلات استناد نکرده‌اند (که گره‌های آویزان نامیده‌می‌شوند چرا که آن‌ها به هیچ‌گره دیگری در شبکه متصل‌نیستند) به نسبت مجموع اقلام اولیه (مقالات، مرورها و مقالات کنفرانس) پایگاه‌داده توزیع‌می‌شود.

مجموع مقادیر اعتبار تمام مجلات در پایگاه در هر تکرار با واحد نرمال‌می‌شود.

فرایند تکراری زمانی‌که  تفاوت بین مقادیر اعتبار متناظر تمام مجلات در دو تکرار متوالی دیگر معنادار نباشد، خاتمه می‌یابد.

آشنایی با شاخص‌های کتابسنجی(قسمت دوم): شاخص هرش

فاز 2

اعتبار SJR در فاز 1 یک سنجه وابسته به اندازه است که اعتبار کل مجلات را نشان‌می‌دهد. این سنجه برای مقایسه مجلات با هم مناسب نیست زیرا مجلات بزرگتر مقدار اعتبار بیش‌تری جذب‌خواهندکرد. نیاز به تعریف سنجه‌ای برای فرایندهای ارزیابی وجودداشت. بدین منظور، اعتبارکسب‌شده هر مجله، PSJR، با تعداد اقلام اولیه (مقالات، مرورها و مقالات کنفرانس) که منتشرکرده نرمال‌شده‌ است.  در پایان، مقادیر نرمال‌شده PSJR، به منظور حصول مقدار شاخص SJR که به سادگی قابل استفاده‌باشد، به نسبت افزایش‌داده‌شده‌اند. فرایند صورت‌گرفته در فاز 2 بوسیله فرمول زیر صورت گرفته‌است:

به منظور نمایش روش‌شناسی به‌کاررفته در محاسبه شاخص SJR، جدول 1 تفاوت‌های اصلی میان شاخص SJR و ضریب‌نفوذ آیجن‌وکتور[4] و ضریب‌تاثیر علمی تامسون را نشان‌می‌دهد. دلیل انتخاب این دو شاخص استفاده گسترده آن‌ها در ارزیابی مجلات است(بوته و دیگران، 2009).

جدول 4 تفاوت‌های روش‌شناختی میان شاخص SJR، ضریب‌نفوذ و ضریب‌تاثیر

منبع:

1.            کرامت‌فر ع, نورمحمدی حع. کتابسنجی: مباحث نظری و عملی. تهران: کتابدار; 1394.