بوتاکس دارویی تزریقی است که از سم بوتولینوم نوع A ساخته شده است. باکتری کلستریدیوم بوتولینوم این سم را تولید می‌کند. گرچه این سم همان عامل بوتولیسم (نوعی مسمومیت غذایی کشنده) است، اما تأثیرات آن، با توجه به میزان و نحوه استفاده، متفاوت خواهد بود؛ مثلاً بوتاکس، فقط در دوز کم و هدفمند تزریق می‌شود.
آیا بوتاکس ایمن است؟
با وجود اینکه سم بوتولینوم کشنده است، دوز کم آن (مانند آنچه در تزریق بوتاکس استفاده می‌شود) ایمن است. در واقع در عرض سال های 1989 تا 2003 تنها 36 مورد عوارض جانبی مربوط به استفاده از این سم در درمان‌های زیبایی به سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) گزارش شد؛ 13 مورد آن، ظاهراً بیشتر دلایل زمینه‌ای داشته تا اینکه به دلیل استفاده از این دارو باشد.
در ایران، بوتاکس مسپورت (مصپورت) (یک نام تجاری ایرانی) توسط سازمان وزارت بهداشت تست شده و تأیید شده است و امروزه یکی از محبوب‌ترین برندها در ایران است. تحقیقات نشان داده این برند شباهت‌هایی با برند انگلیسی بوتاکس دیسپورت دارد. با در نظر داشتن این موضوع، برخی محققان، فرضیه‌ای ارائه داده‌اند که کاربرد زیبایی بوتاکس ایمن‌تر از کاربرد درمانی آن است؛ زیرا برای کاربرد زیبایی دوز کمتری لازم است.
تحقیق کاملی در سال 2005 نشان داد که در کاربرد درمانی بوتاکس، عوارض جانبی بیشتری مشاهده شده است. این امر ممکن است دلایل زمینه‌ای داشته باشد یا اینکه به دلیل این باشد که برای درمان، دوز بیشتری لازم است.
یک بررسی در سال 2021 نشان داد برخی از افرادی که تزریق بوتاکس انجام داده‌اند، موارد زیر را تجربه کرده‌اند:
- قرمزی سطحی پوست
- تورم
- افتادگی پلک یا ابرو
- درد در ناحیه‌ی تزریق
- تغییر رنگ‌های پوستی دیگر
اکثر این عوارض جانبی خفیف و موقتی بوده؛ و در کل بوتاکس ایمن است. برای تزریق بوتاکس، باید همیشه به یک متخصص پوست یا جراح زیبایی دارای و یا کلینیک زیبایی دارای مجوز مراجعه کنید. اگر تزریق مطابق با استانداردهای سازمان وزارت بهداشت انجام نشود یا توسط فرد بی‌تجربه انجام شود، احتمال عوارض جانبی بیشتر خواهد بود.
بوتاکس چگونه استفاده می‌شود؟
بوتاکس به دلیل توانایی‌اش در از بین بردن چین و چروک شناخته شده است. برای مثال، تزریق بوتاکس میتواند عضلاتی که باعث موارد زیر می‌شود را فلج کند.
- چین و چروک پنجه کلاغی (چروک‌هایی که در گوشه‌های بیرونی چشم‌ها به وجود می‌آید)
- خط اخم بین دو ابرو
- چین پیشانی
همچنین برای درمان مشکلات عضلانی زمینه‌ای نیز استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:
- تنبلی چشم
- لرزش چشم
- میگرن مزمن
- گرفتگی گردن (دیستونیای گردنی)
- تکرر ادرار
- تعریق بیش از حد (هایپر هیدروزیس)
- مشکلات عصبی خاص مانند فلج مغزی (سربرال پالسی)
خطرات و عوارض جانبی بوتاکس
تزریق بوتاکس زمانی که توسط پزشک ماهر انجام شود، ایمن خواهد بود. عوارض جانبی و مشکلات احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد، تورم یا کبودی در محل تزریق
- سردرد یا علائمی مانند سرماخوردگی
- افتادگی پلک یا مشکل در ابروها
- لبخند نامتقارن یا آبریزش دهان (Drooling)
- خشکی چشم یا آبریزش بیش از حد چشم
گرچه خیلی غیر محتمل است اما امکان دارد سم تزریق شده، در بدن شما پخش شود. اگر هر یک از موارد زیر را چند ساعت تا چند هفته بعد از تزریق بوتاکس مشاهده کردید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- ضعف عضلانی
- مشکلات بینایی
- مشکل در صحبت کردن یا بلع
- مشکلات تنفسی
- از دست دادن کنترل ادرار
معمولاً اگر در دوران بارداری یا شیردهی باشید، پزشکان تزریق بوتاکس را منع می‌کنند و همچنین افرادی که به پروتئین شیر گاو حساسیت داردند، نباید از بوتاکس استفاده کنند.
دوز مورد نیاز بوتاکس
بوتاکس تزریقی است و دوز مورد استفاده بستگی به شرایطی دارد که برای آن استفاده می‌شود.
چه داروها، مواد و محصولاتی با بوتاکس تداخل دارند؟
استفاده از سم بوتولینوم همراه با سایر عوامل (مانند آمینوگلیکوزیدها و درمان‌ها) که عملکرد عصبی-عضلانی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تأثیر سم بوتولینوم را افزایش می‌دهد.
بوتاکس در دوران بارداری و شیردهی
مطالعات کافی در زمینه بوتاکس در زنان باردار وجود ندارد و درباره زنان شیرده هم بررسی نشده است.
پزشکتان را با دقت انتخاب کنید
بوتاکس فقط باید تحت نظر پزشک استفاده شود. تزریق باید ظریف و دقیق انجام شود تا عوارض جانبی به همراه نداشته باشد. درمان با بوتاکس اگر دقیق انجام نشود، ممکن است خطراتی به دنبال داشته باشد. از پزشک عمومی خود درخواست ارجاع کنید یا به دنبال پزشکی بگردید که درباره شرایط شما تخصص دارد و در تزریق بوتاکس ماهر است.
یک دکتر ماهر و دارای مجوز، میتواند شما را راهنمایی کند و بسنجد که آیا این کار متناسب نیاز شما و سلامت شما هست یا خیر.
قبل از فرایند، چه انتظاراتی از تزریق داشته باشید
اکثر افراد، احساس درد در حین تزریق ندارند؛ اما بعضی ممکن است بخواهند قبل از تزریق، ناحیه را بی‌حس کنند؛ به خصوص اگر درمان برای تعریق بیش از حد دست یا پا باشد. متخصصین پوست ممکن است از یک یا چند روش موجود برای این کار (مانند: بی حس کننده‌های معمولی، بی‌حسی با سرد کردن و یا لرزش که با استفاده از ماساژ موضع تزریق، باعث کاهش درد آن می‌شود) استفاده کنند.
در طول تزریق
تزریق بوتاکس، معمولاً در مطب پزشک انجام می‌شود. دکتر از سوزن بسیار ظریفی برای تزریق سم بوتولینوم به پوست یا عضله بیمار استفاده می‌کند. تعداد تزریق‌های مورد نیاز، به عوامل بسیاری بستگی دارد که شامل وسعت ناحیه تحت درمان نیز می‌شود.
بعد از تزریق
به مدت 24 ساعت ناحیه تحت درمان را لمس نکنید و ماساژ ندهید؛ این امر از انتشار سم به جاهای دیگر خودداری می‌کند. بلافاصله بعد از تزریق، می‌توانید به فعالیت عادی خود ادامه دهید.