اپیدمیولوژی ایران
سال:1396 | دوره:13 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

در راستای پاس داشت بزرگان علمی که در اعتلای دانش و خدمت بی دریغ به میهن نقش آفرینی نموده اند، لازم است زندگی نامه و شخصیت ایشان به صورت مستند منتشر شود تا در تاریخ کشور ثبت و الگویی جاودان برای نسل های بعد باشند.استاد دکتر ابوالحسن ندیم، استاد اپیدمیولوژی و پایه گذار اپیدمیولوژی نوین در ایران، با داشتن سه تخصص انگل شناسی، اپیدمیولوژی و علوم آزمایشگاهی، فعالیت های درخشانی در حوزه بهداشت در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی انجام داده اند.فعالیت های ایشان در حوزه های مختلف اپیدمیولوژی و بهداشت صورت گرفته و تلاش ها و دستاوردهای چشم گیر ایشان در جنبه های مختلف لیشمانیوز و بررسی گسترش انواع فلبوتوموس ها در ایران دارای اهمیت فراوانی است. با بیش از 45 سال سابقه خدمت، بخش عمده دانش آموختگان اپیدمیولوژی در کشور به طور مستقیم یا غیرمستقیم، شاگرد ایشان بوده اند.مروری اجمالی بر زندگی بزرگمرد بهداشت کشور، آقای دکتر ابوالحسن ندیم، که در این مقاله به تحریر در آمده است نشان می دهد که دانش وافر، تلاش مستمر و عشق و علاقه به خدمت صادقانه در زندگی ایشان روشنایی بخش افرادی است که در این وادی گام بر می دارند.

مقدمه و اهداف: رضایت مندی گیرندگان خدمات سلامت به عنوان یکی از شاخص های سنجش کیفیت و تعیین میزان اثربخشی خدمات همواره مورد توجه سیاست گذاران و مجریان قرار دارد. این مطالعه به منظور تعیین رضایت مندی مادران از خدمات واحدهای سطح اول نظام شبکه ایران و عوامل وابسته به آن انجام گرفت.روش کار: این مطالعه مقطعی بر اساس میزان بروز مرگ مادر در 6 استان ایران در سال 1394 انجام گرفت. در هر استان 24 مرکز بهداشتی دولتی به طور طبقه ای و تصادفی انتخاب شدند. در هر مرکز منتخب 20-15 مادری که حداقل با یک بار مراقبت دوره بارداری زیر پوشش بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت، به طور هم زمان از پرونده بهداشتی و مصاحبه با مادران جمع آوری و در نرم افزار SPSS نسخه 18 تحلیل شد.یافته ها: از بین 2722 مادر شرکت کننده در مطالعه، 2187 نفر (80.3 درصد) از شرایط، تسهیلات و ارایه دهنده خدمات راضی و 535 نفر (19.7 درصد) ناراضی بودند. بالاترین سطح رضایت مندی مادران در خصوص چگونگی برخورد، کامل بودن خدمات، آموزش های کارکنان بهداشتی، کافی بودن مکمل های دارویی و پایین ترین سطح رضایت مندی در خصوص میزان آموزش پزشک و فاصله بین منزل تا واحد بهداشتی بود. بین 16 متغیر دموگرافیک و رضایت مندی مادران ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد (P<0.05).نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که حدود یک پنجم مادران از واحدهای سطح اول نظام شبکه ایران ناراضی و عوامل زیادی در رضایت مندی آن ها تاثیرگذار بود. پیشنهاد می شود نسبت به افزایش رضایت مندی برنامه های مداخله ای طراحی اقدام و اجرا گردد.

مقدمه و اهداف: به دنبال طغیان گاستروانتریت در دانشجویان ساکن خوابگاه، این مطالعه با هدف بررسی طغیان و شناسایی عوامل موثر بر ابتلای دانشجویان انجام پذیرفت.روش کار: مطالعه مورد– شاهدی با بررسی دانشجویان ساکن خوابگاه یکی از دانشگاه های علوم پزشکی کشور در خردادماه 1393 انجام شد. تعداد 70 نفر در هر گروه مورد و شاهد، به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. از نسبت شانس با حدود اطمینان 95 درصد برای ارزیابی ارتباط بین بیماری و مواجهه (مصرف مواد غذایی مختلف) استفاده شد. آنالیزها توسط نرم افزار STATA نسخه 11 انجام شد.یافته ها: منحنی طغیان، نشان دهنده یک طغیان تک منبعی بود. نسبت شانس ابتلا به گاستروانتریت در مصرف کنندگان بستنی، شربت خانگی و سبزیجات تازه به ترتیب (0.16-0.79) 0.36، (0.2-0.97) 0.45، و (0.13-0.83) 0.34 محاسبه شد. مصرف ناهار در روز 27 خردادماه 1393 نیز به عنوان عامل خطر برای ابتلا نشان داده شد، به طوری که نسبت شانس خام برای لوبیاپلو (15.52-612.81) 69.47 و برای آش رشته (10.19-136.53) 33.2 به دست آمد.نتایج مدل نهایی چند متغیره نشان داد شانس ابتلا گاستروانتریت در مصرف کنندگان ناهار روز 27 خرداد با تطبیق سایر متغیرها 178.48 بار بیش تر برای لوبیا پلو (26.0-1177.15)، 61.81 بار بیش تر برای آش رشته (13.8-276.9) و 74 درصد کم تر در مصرف کنندگان بستنی با نسبت شانس (0.10-0.66) 0.26 گزارش شده است.نتیجه گیری: به نظر می رسد مصرف ناهار سلف دانشگاه در تاریخ 27 خرداد با ابتلا گاستروانتریت ارتباط داشته است. معاینه های سالیانه کارکنان مسوول در تهیه و پخت غذا، رعایت نکات بهداشتی در پختن و نگهداری مواد غذایی به ویژه در مکان های تجمعی مانند مدرسه ها و دانشگاه ها در پیش گیری از رخداد طغیان های ناشی از غذا اهمیت دارد.

مقدمه و اهداف: سرطان پستان نخستین دلیل مرگ ومیر ناشی از سرطان در بین زنان است. بقای بیماران در کشورهای در حال توسعه کم تر از کشورهای پیشرفته است. متاستاز به عنوان یک پیشامد میانی بر بقای بیماران سرطان پستان تاثیر دارد. این مطالعه با هدف بررسی بقای بیماران پس از جراحی با در نظر گرفتن متاستاز به عنوان پیشامد میانی با استفاده از مدل بیماری- مرگ اجرا شد.روش کار: در این مطالعه داده های مربوط به 165 خانم مبتلا به سرطان پستان که طی سال های 93-1385 تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، استفاده شده است. داده ها شامل اطلاعات بالینی و وضعیت میانی و نهایی بیماران است. مدل بیماری- مرگ برای تعیین عوامل پیش آگهی بر مراحل مختلف بیماری و زمان بقا به کار گرفته شده است.یافته ها: خطر بروز متاستاز در بیمارانی که اندازه تومور بزرگ تر از 5 سانتی متر داشته اند، 3.8 برابر بیمارانی است که اندازه تومور کم تر از 2 سانتی متر داشته اند (P=0.009). بیمارانی که بیش تر از 7 گره لنفی آن ها درگیر بود، 3.1 برابر کسانی که کم تر از دو گره لنفی داشتند دچار متاستاز شده اند (P=0.003). هم چنین عامل گیرنده اپیدرمی رشد انسانی (HER2) در بروز متاستاز اثر آماری معنی داری نشان داد (P=0.04).نتیجه گیری: با استفاده از مدل بیماری- مرگ مشخص شدکه عواملی چون تعداد گره های لنفی درگیر و اندازه تومور در رخداد متاستاز معنی دار شدند. بنابراین لزوم تشخیص زودهنگام بیماری برای جلوگیری از رخداد متاستاز و مرگ احساس می شود.

مقدمه و اهداف: با توجه به اهمیت بیماری های قلبی و عروقی در کشور و شهرهای آن و هم چنین اهمیت تصمیم های سیاست گذاران سلامت در پیش گیری از آن، این مطالعه با هدف تعیین سهم دیابت بر بار بیماری های قلبی و عروقی در شهر یزد انجام شد.روش کار: برای برآورد بار بیماری های قلبی- عروقی ناشی از دیابت، از فرمول سهم تاثیر بالقوه استفاده شد. بدین منظور داده های شیوع دیابت از مطالعه یاس که در طی سال های 94-1393 در شهر یزد انجام گرفته، استخراج و شاخص اندازه اثر دیابت بر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی نیز از مطالعه قند و لیپید تهران برگرفته شد.یافته ها: سهم بیماری دیابت در کاهش بار قابل انتساب بیماری قلبی و عروقی در زنان در صورتی که شیوع دیابت به صفر برسد شود، برابر 23.6 درصد و هنگامی که شیوع دیابت در زنان به متوسط کشوری سال 1388 معادل 20.3 درصدرسانیده شود، برابر 0.3 درصد است. سهم بیماری دیابت در کاهش بار قابل انتساب بیماری قلبی و عروقی در مردان شهرستان یزد اگر شیوع دیابت به صفر برسد برابر 10.6 درصد و در صورتی شیوع دیابت به متوسط کشوری معادل 17.7 درصد رسانیده شود، برابر -1.2 درصد است.نتیجه گیری: با توجه به شیوع بالای دیابت در شهر یزد و از طرفی سهم قابل توجه آن در بار منتسب به بیماری های قلبی- عروقی، لازم است این عامل خطرساز در اولویت مداخله های پیشگیرانه توسط نظام سلامت قرار گیرد.

مقدمه و اهداف: حضور آئروسل های بیولوژیک در هوای مراکز ارایه خدمات درمانی به نسبت سایر فضاهای بسته بیش تر است. تعیین نقش و اهمیت چنین عواملی همواره ذهن پژوهشگران بخش های بهداشتی و درمانی را معطوف کرده است. این مطالعه با هدف بررسی دانسیته باکتریایی هوای بخش های جراحی و عفونی دو بیمارستان مهم شهر کرمانشاه و عوامل محیطی موثر بر آن ها انجام شد.روش کار: دراین مطالعه ددر مجموع 160 نمونه برداشت شد که 128 نمونه مربوط به هوای بخش های جراحی و عفونی بیمارستان ها در دو مرحله، پیش و پس از گندزدایی بخش ها و 32 نمونه مربوط به هوای بیرون بیمارستان به عنوان نمونه شاهد بود. پمپ نمونه برداری هوا (MCS Flite (SKC مجهز به یک کاست نمونه برداری میکروبی SKC) Biostage 225) ساخت امریکا بود. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 19 انجام شد.یافته ها: بیش ترین مقدار دانسیته کل باکتری های هوا در بخش جراحی بیمارستان امام خمینی (402.7±200.3 CFU/m3) و کم ترین مقدار در بخش جراحی بیمارستان امام رضا (258.6±90.5 CFU/m3) اندازه گیری شد. ارتباط بین درجه حرارت هوا با دانسیته کل باکتری ها معنی دار و معکوس، ارتباط بین کل جمعیت با دانسیته باکتری ها معنی دار و مستقیم بود.نتیجه گیری: به نظر می رسد کاهش دانسیته باکتریایی هوای بخش ها با افزایش درجه حرارت، به دلیل افزایش حجم هوا و جابه جایی هوای بخش ها اتفاق می افتد. حضور جمعیت در بخش ها نقش مهمی در افزایش دانسیته باکتریایی هوا نشان داد.

مقدمه و اهداف: نوبت کاری به عنوان یک پدیده فراگیر در بخش های مختلف صنعت، یکی از عوامل مهم تنش زا در محیط کار است. با توجه به وجود مطالعه های ضد و نقیض در مورد رابطه بین نوبت کاری و پرفشاری خون، این مطالعه به منظور بررسی رابطه بین برنامه نوبت کاری و پرفشاری خون در کارکنان صنعت پتروشیمی ماهشهر انجام شد.روش کار: این مطالعه، یک پژوهش طولی بود که روی 3254 نفر از کارکنان شاغل در شرکت های پتروشیمی ماهشهر طی سال های 89-1386 انجام شد. از نظر برنامه زمان بندی کاری، کارکنان به 2 گروه روزکار و نوبت کار (1872 نفر روزکار و 1382 نفر نوبت کار) دسته بندی شدند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر متغیر نوبت کاری بر پرفشاری خون با تعدیل اثر متغیرهای جنس، سن، شاخص توده بدنی و وضعیت سیگار کشیدن بود. داده ها با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک با اثرات تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: از مجموع 3254 نفر (3142 مرد و 112 زن)، 37.85 درصد (860 فرد) مبتلا به پرفشاری خون بودند. برازش مدل اثرات تصادفی با کنترل عوامل مخدوشگر نشان داد که رابطه آماری معنی داری بین نوبت کاری و پرفشاری خون وجود ندارد (نسبت شانس= 1.04 و فاصله اطمینان 95 درصد: 1.10-0.98). از طرفی واریانس مربوط به اثرات تصادفی در مدل معنی دار بود.نتیجه گیری: به طور کلی بر اساس یافته های این مطالعه، برنامه زمان بندی نوبت کاری یک عامل خطر معنی دار برای ابتلا به پرفشاری خون نبود.

مقدمه و اهداف: خشونت خانگی متداول ترین نوع خشونت علیه زنان است که اثر منفی بر سلامت روان مادران، کودکان، خانواده و اجتماع دارد و به طور مستقیم و غیر مستقیم بر نسل آینده تاثیر می گذارد. بنابراین مطالعه کنونی با هدف تعیین میزان خشونت های خانگی و برخی علت های مرتبط در زنان متاهل انجام شد.روش کار: این پژوهش توصیفی- مقطعی با مشارکت 623 نفر از زنان متاهل مراجعه کننده به مراکز بهداشتی- درمانی شهرستان آبادان طی نمونه گیری تصادفی خوشه ای در سال 1394 در شهرستان آبادان انجام شده است. گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و چک لیست مقیاس سوء رفتار با زنان انجام شد. آمار توصیفی و تحلیلی (آزمون t-student، ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس یک طرفه و مربع کای و آزمون دقیق فیشر) برای آنالیز داده ها مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: شیوع کلی خشونت 72.3 درصد و انواع خشونت روان شناختی، فیزیکی، تهدید کننده حیات و جنسی به ترتیب 71.7، 17.8، 8.3 و 7.1درصد بود. به علاوه، ارتباط آماری معنی داری بین خشونت و سن، رضایت زناشویی، رفتار خانواده ها، تامین مالی، مصرف سیگار، مصرف الکل، بیماری، نوع مسکن، شغل، محل تولد و سوابق کیفری وجود داشت.نتیجه گیری: مواجهه با خشونت در شهرستان آبادان به ویژه در حیطه خشونت روان شناختی از شیوع بالایی برخوردار بود. بنابراین پیشنهاد می شود با راه کارهایی هم چون آموزش مهارت های زندگی از سال های پیش از ازدواج مانند کنترل خشم، ارتباط مناسب و حل مساله از خشونت خانگی علیه زنان پیشگیری نمود.

مقدمه و اهداف: بروسلوز از مهم ترین بیماری های مشترک است. هدف، بررسی شیوع سرمی بروسلوز در گوسفند، بز و گاو روستایی استان بوشهر بود.روش کار: مطالعه مقطعی در سال های 93-1391 انجام گرفت. در جمعیت گاوی، از 118 روستا و 891 راس گاو و در جمعیت گوسفندی، از 202 روستا، 526 گله و 10246 راس گوسفند و بز (3064 راس گوسفند و 7182 راس بز) نمونه برداری شد. نمونه ها با آزمون رزبنگال، رایت و 2 مرکاپتواتانول آزمایش شدند.یافته ها: در جمعیت گاو روستایی، 24 روستا از 118 روستا، 20.34 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 13.49-28.73) و 30 راس گاو از 891 راس گاو، 3.36 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 2.28-4.77) و در جمعیت گوسفند و بز، 89 روستا از 202 روستا، 44.06 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 37.10-51.20)، 142 گله از 526 گله، 27 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 31-23.25) و 335 راس گوسفند و بز (119 راس گوسفند و 216 راس بز) از 10246 راس گوسفند و بز، 3.27 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 2.93-3.63)، سرم مثبت بودند. شیوع بروسلوز در سطح فردی مجموع دام ها در سال 1391 (3.53 درصد) به طور معنی داری بیش تر از سال 1392 (2.59 درصد) بود (P=0.02). در مجموع 3 سال، شیوع بروسلوز در گوسفندان (3.88 درصد) به طور معنی داری بالاتر از شیوع در بزها(3 درصد) (P=0.02) و شیوع در جنس ماده (3.52 درصد) به طور معنی داری بالاتر از جنس نر (1.58 درصد) بود (P<0.001). نتیجه گیری: با کاهش میزان شیوع، واکسیناسیون و تست و کشتار دام های آلوده می تواند موجب کنترل بیماری در جمعیت دامی شود.

مقدمه و اهداف: امروزه نوبت کاری در طولانی مدت می تواند عامل تهدیدی در محیط کاری برای سلامت و ایمنی افراد محسوب شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر برنامه نوبت کاری بر شاخص توده بدنی در طول دوره زمانی مشخصی با استفاده از مدل چند سطحی بود.روش کار: داده های این مطالعه طولی مربوط به اطلاعات سالیانه نمونه ای از کارکنان است، که در طول سال های 89- 1386 در دو شرکت فولاد مبارکه و پلی اکریل اصفهان مورد پیگیری قرار گرفتند. برنامه نوبت کاری شامل دو گروه روزکار و نوبت کار چرخشی بود. برای تحلیل داده ها و بررسی اثر متغیر نوبت کاری بر شاخص توده بدنی با تعدیل اثر متغیرهای وضعیت تاهل، سابقه کار، سن، شرکت و سطح تحصیلات از مدل رگرسیون چند سطحی استفاده شد.یافته ها: در این مطالعه از میان 1368 کارکنان شرکت کننده، 42.3 درصد (578 نفر) روزکار و 57.7 درصد (790 نفر) نوبت کار چرخشی بودند. میانگین (± انحراف معیار) سن افراد به ترتیب در دو گروه روزکار و نوبت کار چرخشی 33.07±8.66 و 33.31±8.70 سال بود. پس از کنترل عوامل مخدوشگر در مدل سلسله مراتبی دو سطحی، برنامه نوبت کاری تاثیر آماری معنی داری بر شاخص توده بدنی نداشت (P=0.837). حدود 90 درصد از تغییرات کل، مربوط به کارکنان بود.نتیجه گیری: با توجه به این که در این پژوهش، رابطه آماری معنی داری بین برنامه نوبت کاری و شاخص توده بدنی مشاهده نشد، بنابراین انجام یک مطالعه مشابه دیگر در دوره زمانی طولانی تر (بیش از 4 سال) و با در نظر گرفتن متغیرهای مخدوشگر بیش تر برای بررسی دقیق تر این ارتباط پیشنهاد می شود.

از جمله روش های سنتی مورد استفاده در آنالیز داده های بقا، روش رگرسیون کاکس است که این روش شاخص نسبت مخاطره شرطی (Conditional Hazard ratio) را محاسبه می کند. زمانی که هدف مطالعه، برآورد اثر مواجهه روی پیامد در سطح کلی جامعه (Total population) باشد، استفاده از این روش های شرطی مناسب نیستند. ضمنا شاخص نسبت مخاطره دارای معایبی از جمله non-collapsible بودن، تورش انتخاب ساختاری (Structural selection bias) و متغیر بودن در زمان است. با توجه به این محدودیت ها استفاده از نسبت خطر حاشیه ای که متوسط اثر علیتی مواجهه را در سطح جامعه محاسبه می کند، توصیه می شود.در این تحقیق به معرفی روش «وزن دهی عکس احتمال درمان» به عنوان یکی از روش های برآورد اثر حاشیه ای علیتی پرداخته می شود و با استفاده از آن نسبت خطر علیتی حاشیه ای برآورد می گردد. در انتها نیز با استفاده از این روش در داده های مطالعه کوهورت گلستان به برآورد اثر علیتی حاشیه ای بین مصرف سیگار و زمان تا مرگ افراد در اثر سرطان دستگاه گوارش فوقانی (مری و معده) پرداخته می شود.