سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی از ضروریات توسعه تحقیق است. در این زمینه یکی از ابزارهای ارزیابی بروندادهای علمی پایگاه سای‌مگو است. پایگاه رتبه‌بندی کشورها و مجلات علمی سای‌مگو، از سال 2008 توسط گروه تحقیقاتی با همین نام وابسته به دانشگاه گرانادا اسپانیا راه اندازی شده و حاوی شاخص‌های علمی کشورها و مجلات از سال 1996 است و اطلاعات آن از نمایه استنادی اسکوپوس  استخراج می‌شود. مطلب حاضر، به بررسی وضعیت ایران در رتبه‌بندی سای‌مگو سال 2018 که اخیرا منتشر شده می‌پردازد . در این مطلب، تعداد مدارک علمی و کیفیت مدارک علمی ایران (شامل شاخص هرش) و جایگاه ایران بر اساس حوزه‌های موضوعی در منطقه خاورمیانه و جهان پرداخته می‌شود.
ایران در سال 2018، با انتشار 60268 مدرک علمی، در جایگاه 16ام جهان و اول خاورمیانه (همانند سال گذشته) قرار گرفته است. تعداد مدارک علمی ایران نسبت به سال گذشته 7/56 درصد رشد داشته است. جدول 1، وضعیت ایران در میان کشورهای خاورمیانه بر اساس تعداد مدارک علمی را نشان می‌دهد. اختلاف تعداد مدارک علمی ایران نسبت به ترکیه 14868 است که به نظر می‌رسد این اختلاف به دلیل وجود دانشگاه‌های بیش‌تر  در ایران است. بر اساس رتبه‌بندی تایمز از ایران 29 دانشگاه در این رتبه‌بندی حضور دارند در حالی که این مقدار برای دانشگاه ترکیه برابر با 23 است.

برای ملاحظه گزارش رتبه‌بندی تایمز کلیک کنید.

جدول 1. وضعیت ایران در میان کشورهای خاورمیانه بر اساس تعداد مدارک علمی

علاوه بر تعداد مدارک علمی، کیفیت آن‌ها نیز حائز اهمیت است. در این زمینه شاخص‌های دیگری نظیر تعداد استنادات و شاخص هرش وجود دارد. در واقع تعداد استنادات شاخصی از اثرگذاری مدارک علمی به شمار می‌رود. شاخص هرش نیز در سال 2005 توسط جرج هرش ارائه شد که تعداد انتشارات واحد مورد مطالعه (h) است که طی دوره تحلیل حداقل به همان تعداد (h) استناد دریافت‌کرده‌باشند. شاخص هرش به عنوان شاخصی که هم کیفیت و هم کمیت را مورد سنجش قرار می‌دهد، شناخته می‌شود.

 شکل 1، وضعیت ایران در میان کشورهای خاورمیانه بر اساس شاخص هرش را نشان می‌دهد. بر این اساس، ایران در شاخص هرش، با رنگ سبز کمرنگ در رتبه چهارم بعد از رژیم صهیونیستی، ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفته است. شاخص هرش ایران برابر با 292 است؛ به این معنی که محققان ایرانی، تاکنون 292 مقاله منتشر کرده‌اند که هریک حداقل 292 استناد دریافت کرده است. با توجه به میانگین استناد به هر مدرک علمی کشور ایران (با مقدار 0/71) و کشور ترکیه (با مقدار 0/48) چنین به نظر می‌رسد که با توجه به این‌که مدارک علمی منتشر شده توسط محققان  ترکیه از قدمت بیش‌تری نسبت به ایران برخوردار است، مدارک علمی قبلی آن‌ها بیش‌تر استناد دریافت کرده‌اند و همین امر موجب شده تا شاخص هرش این کشور بالاتر از ایران باشد.

شکل 1 . وضعیت ایران در میان کشورهای خاورمیانه بر اساس شاخص هرش (اعداد در شکل، نشان دهنده تعداد خود استنادی است.)

شکل 2، نقشه کشورهای جهان بر اساس شاخص هرش را نشان می‌دهد. بر این اساس، ایران با شاخص هرش 292 در جایگاه 41ام جهان، پایین‌تر از کشورهای شیلی، تایلند و عربستان سعودی قرار گرفته است.

شکل 2. نقشه کشورهای جهان بر اساس شاخص هرش

شکل 3، رتبه ایران بر اساس علوم مختلف در میان کشورهای خاورمیانه را نشان می‌دهد. بر این اساس، ایران در 20 حوزه موضوعی در جایگاه اول قرار گرفته است. در چهار حوزه موضوعی اقتصاد، اقتصاد سنجی و مالی، هنر و علوم انسانی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی در رتبه سوم قرار گرفته است. (نکته قابل ذکر در این خصوص این است که اکثر مدارک علمی در حوزه علوم انسانی در نشریات ملی منتشر می‌شوند.)

شکل 3. رتبه ایران در حوزه‌های مختلف موضوعی در خاورمیانه

شکل 4، رتبه ایران در حوزه‌های مختلف موضوعی در جهان را نشان می‌دهد. بر این اساس، بهترین رتبه مربوط به حوزه موضوعی فارماکولوژی، سم‌شناسی و داروسازی با رتبه هشتم و پایین‌ترین رتبه مربوط به حوزه موضوعی اقتصاد، اقتصاد سنجی و مالی با رتبه 37 است.

شکل 4. رتبه ایران در حوزه‌های مختلف موضوعی در جهان

بررسی مجلات ایرانی

174 مجله ایرانی در پایگاه سای‌مگو حضور دارند که نسبت به سال 2017، شش واحد افزایش داشته است. جدول  2، مجلات ایرانی که در سال 2018 به پایگاه سای‌مگو اضافه شده‌اند را نشان می‌دهد.

جدول  2.مجلات ایرانی که در سال 2018 به سای‌مگو اضافه شدند

مجله 'Journal of Cardiovascular and Thoracic Research' تنها موردی است که از لیست مجلات ایرانی حاضر در سای‌مگو حذف شده است. 

نمودار 1، مقایسه منابع ایران و ترکیه در میانگین شاخص هرش و تعداد کل مدارک علمی منتشر شده در سال‌های 2017 و 2018 را نشان می‌دهد. بر این اساس، تعداد مدارک علمی منتشر شده ایران و همچنین شاخص هرش منابع ایرانی بالاتر از منابع کشور ترکیه است.

نمودار 1. مقایسه منابع ایران و ترکیه در میانگین شاخص هرش و تعداد کل مدارک علمی منتشر شده در سال‌های 2017 و 2018

مقایسه میانگین شاخص SJR منابع ایران و ترکیه در سال 2017 و 2018 نشان داد این مقدار برای هر دو کشور برابر با صفر است، فقط در سال 2017 این مقدار برای کشور ترکیه برابر با  0.06 است.
در ادامه به معرفی برترین مجلات ایرانی در سال 2018 بر اساس پایگاه سای‌مگو پرداخته خواهد شد.

جدول 3. 3 مجله برتر بر اساس SJR

جدول 4. مجلات برتر بر اساس شاخص هرش

جدول 5. مجلاتی که بیش‌ترین تعداد مدارک علمی را در سال 2018 منتشر کرده‌اند

جدول 6. مجلات برتر در چارک رتبه‌بندی[1]

جدول 7. مجلات ایرانی که بالاترین مقدار شاخص تاثیر را داشته‌اند

بررسی مجلات جهاد دانشگاهی

هشت مجله از جهاد دانشگاهی در پایگاه سای‌مگو حضور دارند که جدول 8 آن را نشان می‌دهد. بر این اساس، بیش‌ترین مقدار SJR متعلق به Cell Journal با مقدار 0.699 و کم‌ترین برای Journal of Information Systems and Telecommunication با مقدار 0.12 است. Cell Journal بیش‌ترین بهبود مقدار SJR را داشته، و بیش‌ترین افت برایIranian Journal of Mathematical Sciences and Informatics با مقدار 0.04- است.بالاترین مقدار شاخص هرش نیز برای Cell Journal با مقدار 21 است. در این شاخص تغییری نسبت به سال گذشته مجلات وجود ندارد.

بهترین چارک رتبه و بهبود آن نسبت به سال 2017برای International Journal of Fertility and Sterility و Journal of Reproduction and Infertility با مقدار Q2 است.

جدول 8. هشت مجله جهاد دانشگاهی به همراه اطلاعات آنها

برای دریافت لیست مجلات ایرانی در پایگاه سای‌مگو کلیک کنید.