در تعریف پرچم می‌توان گفت که یک تکه پارچه، کاغذ و یا مواد مشابه است که نشان‌های یک کشور مستقل، یک جامعه، یک سازمان، یک نیروی مسلح، یک دفتر یا یک فرد را نشان می‌دهد. پرچم‌ها معمولاً به صورت مستطیل تولید و از یک لبه به یک عصا یا تخته سنگ متصل می‌شوند. از آنجاکه سودمندی یک پرچم برای اهداف شناسایی به دمیدن آزادانه آن در باد بستگی دارد، کشورهای تولید کننده پرچم از موادی استفاده می‌کنند که معمولاً سبُک بوده و دارای یک دستگاه یا الگوی یکسان در هر دو طرف هستند.
در ابتدا پرچم عمدتاً در جنگ به کار می‌رفته که برای شناسایی دوست یا دشمن و همچنین به عنوان نقاط تجمع و تا حدی هم نشان رهبریِ باقی بوده است. اما امروزه بیشتر برای علامت‌گذاری، تزئین، مراسم‌ها و نمایش استفاده می‌شود.
جایگاه پرچم در گذشته
پرچم اختراع مردمان باستان شبه قاره هند یا همان چین فعلی است و گفته می‌شود بنیانگذاران سلسله ژو در چین (1046-256 پیش از میلاد) همیشه پرچمی سفید پیش از خود حمل می‌کردند؛ به طوریکه در سال 660 میلادی یک شاهزاده خردسال به دلیل عدم احترام در برابر پرچم کشور خود مجازات شد. در پرچم‌های چین وسایلی مانند پرنده قرمز، ببر سفید یا اژدهای آبی وجود داشته که آنها را با ارابه حمل می‌کردند و بر دیوار شهرهای فتح شده می‌کاشتند.
پرچم سلطنتی همه صفات پادشاهی را داشته که با شخص حاکم شناخته می‌شده بنابراین با احترام مشابه با آن رفتار شده و در نتیجه دست زدن به پرچمدار نیز جرم بوده است. از آنجا که سقوط پرچم به معنای شکست بوده، به طور معمول به یک ژنرال سپرده می‌شده، بنابراین به ندرت پرچم و شخص پادشاه در یک مکان قرار می‌گرفتند.
خرید پرچم در ایران نیز به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. در کاوش‌‌های1350 شمسی در منطقة شهداد (نزدیکی کرمان) پرچمی فلزی از میله و صفحه مربع شکل فلزی که بر سر میله مجسمه عقاب و روی صفحه فلزی آن، نقش الهه‌‌ای نشسته بر تخت و چند تصویر دیگر کنده‌کاری شده بود، یافت شد.
پرچم‌ها در هند باستان از اهمیت یکسانی برخوردار بودند و بر روی ارابه‌ها و فیل‌ها حمل می‌شدند. پرچم اولین هدف حمله در نبرد بود و اگر شکستی هم رخ نمی‌داد، سقوط آن به معنای آشفتگی بود. پرچم‌های هند اغلب به صورت مثلثی با رنگ مایل به قرمز یا سبز بودند که به شکل دَر و حاشیه‌ای طلایی ساخته می‌شدند.
پرچم ایران
قدیمی ترین پرچم ایران درفش کاویانی در دوره ساسانیان بوده که در اساطیر ایران اشاره به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژی‌دهاک (ضحاک) دارد. پس از آن در طول تاریخ براساس نظر حاکمان هر دوره، تغییراتی در نشان و طرح پرچم بوجود آمد تا آنجاکه برای اولین بار نشان شیر و خورشید در سال 826 هجری قمری (حدود 1423 میلادی) همزمان با دوره تیموریان روی پرچم ایران ظاهر شد. این نشان با اعمال تغییراتی پرچم رسمی ایران تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. در 15اُم تیر ماه سال 1359 پرچم امروزی با نشان "الله" در وسط آن که عبارت "لا اله الا الله" است به تصویب شورای انقلاب رسید. همچنین شعار "اللّه‌اکبر" به نشانه 22 بهمن (بهمن ماه، 11اُم سال شمسی است)، یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سبز با رنگ سفید و یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سرخ با رنگ سفید (در مجموع بالا و پایین،22 بار) و به خطّ بنّایی (همان خطی‌ست که شعار اللّه‌اکبر بر بالای مناره‌های مساجد با آن نوشته می‌شود) تکرار می‌گردد.
انواع پرچم
پرچم‌ها به طور کلی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
ریسه پرچم رنگی ، پرچم مذهبی، برج پرچم، پرچم اهتزاز، پرچم تشریفات، پرچم رومیزی، پرچم تبلیغاتی، پرچم ملل و پایه پرچم
از میان موارد فوق خرید پرچم مذهبی به دلیل عقاید و باورهای مردم ایران، امروزه بیشترین سهم را در میان پرچم‌های دیگر دارد که در مراسم‌های مختلف مذهبی مانند مراسم عزاداری ماه‌های محرم و صفر و دهه فاطمیه و همچنین مراسم شادی میلاد امامان، استفاده می‌شود.
منبع : پرچم درفش
برای ملاحظه مقالات مرتبط با این موضوع در پایگاه مرکز اطلاعات علمی کلیک کنید.
تأملی بر کارکردشناسی درفش های دوره صفوی
تقدیس درفش کاویان در شاه نامه