امروزه عوامل متعددی نظیر کم تحرکی، مشاغل پشت میزی و تغذیه نامناسب و به طور کلی سبک زندگی نه چندان پرتحرک، اغلب افراد را درگیر بیماریها و مشکلات متعدد، من‌جمله بیماریهای اسکلتی - عضلانی و ستون فقرات کرده است.
یکی از شایع‌ترین این بیماریها، فتق دیسک بوده که از آن با نام‌های دیگری نظیر سرخوردگی دیسک یا پارگی دیسک نیز یاد میشود. دیسک‌ها بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و ضمن تسهیل حرکت مهره‌ها از آنها حمایت می‌کنند. دیسک‌ها متشکل از یک ساختار داخلی نرم و ژلاتین مانند هستند که بوسیله پوشش غضروفی و سفت‌تری احاطه شده‌اند. فتق، سرخوردگی یا پارگی دیسک زمانی رخ میدهد که بافت نرم‌تر از داخل بافت سخت و بعضاً از بین مهره‌ها خارج شده و یا به علت پارگی بافت سخت‌تر به طور کلی بیرون بریزد.
به علت نزدیکی سیستم اعصاب مرکزی یا همان نخاع، در اغلب مواقع، بیرون زدگی دیسک همراه با فشار بر روی نخاع بوده که این امر موجب بروز درد، ضعف یا بی حسی، در بازوها یا پاها شده و به مرور دیگر اعضای بدن را نیز درگیر می‌کند که این مسئله بستگی به محل بیرون زدگی دیسک و عصب درگیر با دیسک دارد.
علائم فتق دیسک
اگرچه ممکن است در برخی موارد بیرون زدگی یا همان فتق دیسک هیچ علامتی نداشته باشد و به مرور زمان و خود به خودی مرتفع گردد اما در اغلب موارد این عارضه همراه با مشکلات متعددی خواهد بود. علائم مربوط به فتق دیسک مهره‌های کمر اغلب در پایین کمر و پاها رخ می‌هد و فتق دیسک مهره‌های گردن موجب بروز مشکلاتی در ناحیه سر و گردن و دست‌ها خواهد شد.
روش‌های درمان فتق دیسک
امروزه روش‌های متعدد جراحی و غیر جراحی برای درمان بیرون زدگی دیسک، وجود دارد. انتخاب روش درمان به شدت بیرون‌زدگی دیسک، مشکل به وجود آمده، شرایط بیمار و البته شدت درد در بیمار بستگی دارد.
به طور کلی درمان مشکل فتق دیسک توسط پزشک معالج به دو روش درمان با استفاده از جراحی و درمان بدون استفاده از جراحی صورت می‌پذیرد.
روش‌های درمانی بدون استفاده از جراحی
چهار تا شش هفته طول می‌کشد تا از روش‌های درمان بدون جراحی فتق دیسک، بهترین نتیجه حاصل گردد. این روش‌ها از طرفی برای کاهش درد و ناراحتی هستند و از طرفی دیگر به عنوان آزمایش‌های تشخیصی برای مشخص کردن ماهیت دقیق آسیب دیسک عمل می‌کنند.
علاوه بر استفاده از روش‌های درمانی غیرجراحی، نحوه صحیح بلند کردن، کشیدن اجسام و البته تمرین‌هایی جهت انعطاف‌پذیری بیشتر و جلوگیری از ساییدگی و پارگی دیسک به بیماران آموزش داده خواهد شد که به پیشرفت پروسه درمان کمک بسزایی خواهد‌کرد.
در ادامه به توضیح برخی از متداول‌ترین روش‌های درمانی بدون جراحی پرداخته شده است.
استراحت:
ساده‌ترین و اغلب مؤثرترین راه برای کاهش درد و ناراحتی ناشی از فتق دیسک، استراحت کردن است. از آنجایی که بیشتر بیماریهای مرتبط با دیسک بدون درد هستند، استراحت کردن، کمک شایانی به حذف احتمال فتق دیسک به عنوان منبع درد کمر یا گردن خواهد کرد.
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی روشی بسیار کاربردی در درمان دردهای اسکلتی - عضلانی است. در موارد مربوط به فتق دیسک، ورزش و کشش تحت نظر فیزیوتراپ میتواند منجر به کاهش فشار روی عصب گردد. در مقاله « فیزیوتراپی و توانبخشی در طب فیزیکی» که در سایت https://drpourghasemian.ir انتشار یافته به طور کامل در مورد انواع متدهای مورد استفاده در فیزیوتراپی و تأثیر آنها توضیح داده شده‌است.
گرم و سرد کردن:
استفاده از کیسه‌های یخ موجب از بین رفتن تورم و التهاب در ناحیه درد خواهد شد و کیسه آب گرم موجب از بین رفتن کوفتگی، گرفتگی و درد در ناحیه درد میشود.
داروها:
در استفاده از داروها، رعایت توصیه‌های پزشکی و همچنین رعایت رژیم دارویی مدنظر پزشک متخصص در پروسه درمان بسیار حائز اهمیت است.
- مؤثرترین داروهای بدون نسخه (OTC) برای تسکین درد، NSAIDs (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) نامیده می‌شوند. در درمان دردهای اسکلتی - عضلانی ایبوپروفن و ناپروکسن به طور کلی مؤثرتر از آسپرین و استامینوفن هستند.
- برای دردهای شدیدتر، به داروهای مسکن تجویزی مانند کدئین، مورفین و غیره نیاز خواهد بود.
- استروئیدها ممکن است توسط پزشک برای تسکین التهاب و درد تجویز شوند.
- برای موارد شدید درد و التهاب ممکن است تزریق اپیدورال ( تزریق مستقیم داروی استروئیدی به فضای اپیدورال) استفاده شود.
طب مکمل:
درمان‌هایی نظیر کایروپراکتیک، طب سوزنی و دیگر انواع طب مکمل که در صورت عدم نیاز بیمار به درمان فوری در طولانی مدت مؤثر خواهند بود.
روش‌های درمانی با استفاده از جراحی
در درمان بیرون زدگی یا فتق دیسک به طور معمول چهار روش وجود دارد.
دیسکتومی
این روش، رایج‌ترین نوع جراحی فتق دیسک می‌باشد که در آن قسمتی از دیسک آسیب دیده یا تمام آن برداشته میشود. شکل کم تهاجمی‌تر این روش، به نام میکرودیسکتومی، ممکن است در برخی موارد امکان پذیر باشد.
لامینکتومی
لامینکتومی روشی کم تهاجم برای درمان فتق دیسک با استفاده از جراحی به حساب می‌آید و در آن با ایجاد یک سوراخ در لامینا و مهره مربوطه جهت کاهش فشار روی عصب آسیب دیده یک قوس ایجاد میشود.
همجوشی ستون فقرات
همجوشی ستون فقرات، دو یا چند مهره را با پیچ و مهره به یکدیگر پیوند می‌دهند و آنها را به طور دائم به یکدیگر متصل می‌کند. این نوع جراحی تهاجمی بوده و به زمان ریکاوری طولانی‌تری نیاز دارد.
جایگذاری (تعویض) دیسک مصنوعی
در صورت بروز مشکلاتی در قسمت پایینی کمر، وقتی تنها یک دیسک آسیب دیده باشد و هیچ نشانه‌ای از آرتروز یا سایر آسیب‌های استخوانی وجود نداشته باشد، تعویض دیسک مصنوعی ممکن است مفید باشد.
جراحی با لیزر
در روش جراحی دیسک کمر با لیزر، حفره‌ای به قطر یک میلی‌متر در درون دیسک آزرده ایجاد میشود که به این وسیله فشار ناشی از بیرون زدگی دیسک بعضا تا نصف مقدار اولیه کاهش میابد.