سلول بنیادی چیست ؟
سلول بنیادی، به سلول گفته می شود که دارای دو ویژگی است : اول ، سلول قابلیت تکثیر داشته باشد ، به این معنی که قادر به انجام تقسیمات میتوز به منظور حفظ جمعیت خود باشند و دوم اینکه بتواند به سلول های مختلف تمایز پیدا کند . در پستانداران دو نوع سلول بنیادی وجود دارد. سلول های بنیادی جنینی که از توده ی داخلی بلاستوسیت جدا می شوند و سلول های بنیادی بالغ که در بافت های بالغ وجود دارند و به نوعی ترمیمی بدن محسوب می شوند .
در جنین سلول های بنیادی شامل لایه زایای اصلی ( اکتودرم ، اندودرم و مزودرمی ) هستند و این سلول ها می توانند در تجدید و جایگزینی ارگان های تجدیدپذیر مثل خون ، پوست و بافت های گوارشی حضور داشته باشند . اما سلول بنیادی بالغ بیشتر مورد استفاده هستند . مثل مغز استخوان که دارای سلول بنیادی با قابلیت تکثیر و تمایز به انواع سلول های خاص مشابه با بافت های مختلف بدن، مثل عضله و عصب است .
تاریخچه سلول بنیادی
پیوند سلول بنیادی از سال 1960 آغاز شد . استفاده از سلول بنیادی بدون هیچ انگیزه خاص در ذهن محققان بود تا اینکه خبر رشد عروق خونی جدید در تومورها در سال 1990 آغاز شد . دانشمندان تصور می کردند عروق خونی جدید فقط در فاز جنینی ساخته می شوند که آنها را به سمت کشف سلول های رگساز سوق داد و تحولی عظیم در پیشرفت سلول درمانی در انسان ایجاد کرد . پژوهشگران دریافتند که نوع خاصی از سلول در مغز استخوان وجود ندارد که می تواند به برخی از بافت های بدن تبدیل شود .
موارد استفاده از سلول بنیادی
با شیوع بیماری های مزمن مثل بیماری های قلبی عروقی ، دیابت و بیماری های عصبی و چالشی استفاده از سلول های بنیادی اهمیت یافت . از موارد استفاده از سلول بنیادی برای درمان می توان به بیماری هایی که منشا فشار خون دارند مثل تالاسمی سرطان خون ، کم خونی مادرزادی ، بیماری ها با نقص خون ، آرتوروز ، سکته مغزی و قلبی و آرتوروز .
طرح پویش همدلی برای دریافت سلول بنیادی
دکتر مرتضی ضرابی مدیرعامل بانک خون بندناف رویان به مناسبت 24 آبان روز ملی طرح پویش همدلی برای کمک به بیماران نیازمند و مراکز پیوند اعلام کرد که بیش از 170 هزار خون بند ناف در پزوهشگاه رویان وجود دارد .
راه های دریافت ذخیره سازی سلول های بنیادی
دکتر مرتضی ضرابی گفت امکان ذخیره سازی سلول بنیادی از خون بند ناف وجود دارد . همچنین یکی از منابع برای ذخیره سلول بنیادی دندان شیری و دندان عقل است . همچنین خون محیطی ، زباله بیولوژیکی مثل جفت و غیره از منابع ذخیره سازی سلول های بنیادی به شمار می آید . علاوه بر این مغز استخوان ، نیز از منابع ذخیره سازی سلول های بنیادی است . دکتر ضرابی گفت برای ذخیره سازی سلول بنیادی یکی از راه های این است که فرد داوطلب به آزمایشگاه مراجعه کند و در آنجا اطلاعات مربوط به سلول بنیادی او استخراج و ذخیره شود و در صورتی که فرد بیماری با ویژگی های فرد داوطلب اهدا سلول بنیادی یافت شد با او تماس گرفته می شود.
تا کنون بیش از 591 مدرک علمی با موضوع سلول بنیادی در بانک نشریات فارسی مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی منتشر شده است. مقالات مسایل اخلاقی در همانندسازی و پژوهش های سلول های بنیادی و سلول های بنیادی جنینی: مفاهیم و پتانسیل ها ، پر استنادترین مقالات علمی مرتبط با سلول بنیادی در مرکز اطلاعات علمی هستند.
فیلم مربوط به طرح پویش همدلی برای کمک به بیماران نیازمند
منابع
حجت، م. (1388). نقش سلول های بنیادی در درمان بیماری های قلبی. پرستاری مراقبت ویژه IRANIAN JOURNAL OF CRITICAL CARE NURSING (IJCCN), 2(4), 161-166. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=102146
ظهیری، م.، و شفی خدایی، ش.، و کشاورز، ح. (1393). مروری بر سلول های بنیادی. طب جنوب, 17(4), 733-747. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=229531