مصاحبه‌ای داریم با مهندس داود کامرانی، فعال حوزه قانون در مهندسی عمران در رابطه با نقش قانون و آموزش قوانین در رابطه با کاهش دعاوی اجتماعی حوزه ساختمان و ساخت و ساز که به طور مثال با آموزش قرارداد مشارکت در ساخت چطور میتوان اختلافات موجود در پروژه‌های مشارکت ساخت را تا حد زیادی کاهش داد و در نتیجه شاهد خلوت‌تر شدن هرچه بیشتر محاکم قضایی شد.
به عنوان سؤال اول لطفاً خودتان را معرفی کنید
سلام، بنده داود کامرانی هستم، فعال حوزه قانون در مهندسی عمران، فارغ التحصیل رشته مهندسی عمران، گرایش ژئوتکنیک از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو سازمان نظام مهندسی در گرایشات طراحی، نظارت و اجرای ساختمان.
حوزه قانون در مهندسی عمران
حوزه قوانین در مهندسی عمران اساساً وجود دارد یا به صورت ابتکاری از طرف شما بیان شده؟
خیر چنین حوزه‌ای به صورت مرزبندی شده و مشخص وجود ندارد اما پیرامون تمامی مسائلی که در حوزه مهندسی عمران وجود دارد می‌تواند این موضوع را مشاهده نمود. به طور مثال در قراردادهای فروش و اجاره ملک‌ها، مسائل حقوقی مهندسی عضو نظام مهندسی، بحث مثائل مشارکت در ساخت، قراردادهای پیمانکاری خرد، قراردادهای مدیریت پیمان و مسائل مربوط به حوزه جهاد کشاورزی در رابطه با زمین‌ها همچون تغییر کاربری زمین و تفکیک آنها و یا فنس‌کشی پیرامون زمین‌های کشاورزی و باغات و مواردی از این قبیل.
بعد از شروع به فعالیت در حوزه‌هایی که بیان شد و همچنین مشاهده خلا بسیار بزرگی که در این حوزه وجود داشت بنده با تشریح این حوزه این مرزبندی را تعیین کردم و مطمئن هستم که در آینده بیشتر و بیشتر از این حوزه خواهید شنید.
دلیل اهیمت این حوزه‌هایی که فرمودید در چیست؟
اجازه بدهید با یک مثال تشریح کنم. این درست است که حوزه مهندسی عمران شامل مسائل مختلفی همچون سد و پل و راه و ... است اما عمران به نوعی ساختمان تعبیر می‌گردد. حتی در سالیان گذشته مهندسی ساختمان نام داشت. عموم ساختمان‌هایی که در کشور ساخته می‌شوند دو حالت دارند. یا به صورت بتنی بوده و یا به صورت فولادی. اگر دسته کمی از سازه‌های فولادی که به صورت پیچ و مهره هستند را کنار بگذاریم قسمت اعظمی از سازه‌های ساختمانی با استفاده از جوش ساخته می‌شوند. این موضوع پر اهمیت در وضعیتی است که در کل مقطع کارشناسی مهندسی عمران در دانشگاه‌ها هیچ واحد درسی در رابطه با جوش وجود ندارد و عملاً مهندسی عمران مجبور به شرکت در دوره‌های آموزش بازرسی جوش به شیوه‌هایی همچون بازرسی چشمی، بازرسی اولتراسونیک، بازرسی جوش با مایع نافذ و سایر روش‌های بازرسی جوش هستند و این یک خلا بسیار بزرگ است.
در رابطه با بحث قوانین نیز همین موضوع صادق است. شما برای شروع به کار نظارت بایستی قرارداد شروع به کار خود را امضا کنید. به عنوان مهندس ناظر باید برگه‌های بسیار زیادی را امضا کنید. بحث ارسال اظهارنامه‌های قضایی را داریم. پس از آن در جامعه افراد زیادی در حال خرید و فروش ملک و یا انجام فرآیند مشارکت در ساخت هستند. عدم وجود سیستم آموزشی درست و قدرتمندی که این بحث مهم را بتواند پوشش دهد متأسفانه باعث شده تا شاهد وجود چنین اختلافات زیادی در دادگاه‌ها و محاکم کیفری و از بین رفتن سرمایه‌های بسیار زیادی باشیم. موضوع قوانین هم مشابه جوش جایی در آموزش دانشگاهی ما ندارد.
نقش حقوق دادان در قوانین مهندسی عمران
جناب مهندس پس حقوق دانان و وکلا در این میان چه نقشی دارند؟
مطمئناً به نقش پراهمیت حقوقدان و متخصص حوزه قوانین نمی‌توان انکاری داشت. اما وضعیت جامعه ما در حال حاضر این است. آیا اختلافات در محاکم قضایی کم شده یا به صورت روز افزون در حال افزایش است؟ از طرفی بسیاری از حقوقدانان در حوزه‌هایی جدای از حوزه ساخت و ساز حضور دارند و آن دسته از نفراتی که در حوزه مهندسی عمران مشغول به فعالیت هستند تنها در بخش تنظیم قراردادها و یا حل دعاوی حضور دارند. این در حالی است که ساخت یک ساختمان از مرحله اخذ جواز تا پایان کار شامل پیچ و خم‌های بسیار زیادی است که بدون شک باید در تنظیم قراردادها دیده شود و مطمئناً علم به این موضوع از حوزه کاری حقوق دادان به دور است و کسانی در این حوزه راه و چاه را می‌دانند که ساختمانی را ساخته و با کارگر و شهرداری و استادکار سر و کله زده باشند.
باز هم من مثالی میزنم. فرض کنید در حوزه نظارت و اجرای ساختمان شما قصد دارید قراردادی را تنظیم کنید، انتخاب می‌کنید که این قرارداد توسط یک وکیل انجام شود یا فردی که خود در حوزه نظارت و اجرای ساختمان فعالیت دارد و اطلاعات حقوقی هم کسب کرده است؟ بدون شک انتخاب شما نفر دوم خواهد بود چون علاوه بر پیچ و خم‌های قانونی که بسیار مهم است، پیخ و خم‌های خود کار را نیز می‌داند.
مسیر حرکت شناخت قوانین حوزه عمران و مشارکت در ساخت
کاملاً درست است. برای کسب اطلاعاتی که شما گفتید باید از کجا شروع کرد؟
اجازه بدهید به شما بگویم که مسیر بسیار سخت و بزرگ است. شما برای شروع به کار باید الزامات و تعاریف حقوقی اولیه را بدانید چون بحث نگارش بسیار پر اهمیت است. باید پرونده‌های مشابه زیادی را هم مطالعه کرده باشید تا تجربه دیگران را تجربه نکنید. پس از آنها من به شخصه تمامی کتاب‌هایی که در سطح بازار وجود داشت را مطالعه کردم که زمان بر بود و بسیاری از آنها هم واقعا نکته خاص و قدرتمند را برای گفتن نداشت و صرفاً برخی مطالب ساده که همه جا وجود داشت را ذکر کرده بودند. مصاحبه با کارشناسان رسمی دادگستری و وکلایی که تجربه چنین پرونده‌هایی را داشتند در این مسیر بسیار راهگشا بود. همچنین صحبت با مسئولینی که هر یک در جایگاه خود اطلاعات مفیدی داشتند همچون مسئولین جهاد کشاورزی، شهرداری‌ها و یا بنیاد مسکن و ...
پس از طی این مسیر میتوان گفت راه و روش شناخت قوانین مشخص می‌گردد و با توجه به تجربه کسب شده در مطالعه پرونده‌های گذشته میتوان به یک جمع‌بندی رسید و مسیر را برای سایرین مشخص نمود.
راه کوتاه‌تری برای این مسیر وجود ندارد؟
مطمئنا که وجود دارد. مسیر شناخت قانون بسیار پیچیده است. به طور مثال قانون حفظ کاربری اراضی سال 74 تصویب شده ، در سال 85 اصلاح شده، دستورالعمل‌های مختلفی در حدود 5 دستورالعمل اگر اشتباه نکنم برای تعیین مصادیق آن مصوب شده، رای‌های وحدت رویه و همچنین رای‌های دیوان عالی بسیاری در این زمینه صادر شده که با مطالعه همه آنها میتوان تنها در حوزه حفظ کاربری اراضی به شناخت قانون رسید. حال اینکه چطور میتوان تمام این موارد را مشخص کرد خود جای سؤال دارد. اما ببینید برای یک قانون نسبت کوچک با تعداد بندهای ماده قانونی کم چه مسیری را باید طی کرد.
برای سامان بخشیدن به این مسیر برای اولین بار در سطح کشور و پس از اخذ مجوزهای لازم از سازمان فنی و حرفه‌ای کشور اقدام به طراحی دوره‌های آموزشی تشریح قوانین نمودیم. دوره‌هایی که تمام موارد ذکر شده در آنها بیان شده و دیگر نیازی به جست و جو در منبع بی‌کران اسناد کشور نیست. بسته به حوزه‌های انتخابی افراد می‌توانند در حوزه‌های مشارکت در ساخت، قوانین پیش‌فروش ساختمان، قوانین تفکیک اراضی، قوانین نظام مهندسی، قوائد و قوانین قرارداد نویسی املاک، قوانین تغییر کاربری و فنس‌کشی و مواردی از این قبیل که در حوزه شناخت قوانین حوزه مهندسی عمران هستند شرکت کنند.
آموزش قوانین مهندسی عمران
مهندس یعنی چنین دوره‌های در سازمان فنی و حرفه‌ای وجود دارد؟
بدون شک خیر !!! این دوره‌ها برای اولین بار در ایران توسط بنده به سازمان فنی و حرفه‌ای معرفی شده و در مرحله تنظیم سرفصل برای این دوره‌ها در سازمان فنی و حرفه‌ای هستیم که بدون شک این سرفصل‌ها به صورت تخصصی و براساس تجربیات ارائه خواهد شد تا یک دوره دقیق، کامل و بی‌نظیر را بتوان ارائه کرد.
آموزش قرارداد مشارکت در ساخت
در میان صحبت‌ها اشاره خاصی به قراردادهای مشارکت در ساخت داشتید، دلیل خاصی دارد؟
بله، بسیاری از پروژه‌هایی که در حال ساخت هستند در کشور حجم و هزینه مالی خیلی بالایی دارند و در این میان معمولاً چند نفر وارد کار شده و به نوعی مشارکت در ساخت ایجاد می‌شود. این موضوع گستردگی بسیار بسیار بزرگتر از آن چیزی که در ذهن عموم است دارد و بدون تبحر در آموزش قرارداد مشارکت در ساخت و تنظیم آن احتمال از بین رفتن زمان و سرمایه طرفین وجود دارد. تنظیم قراردادهایی که در این حوزه انجام شده و تجربه مسائل پیرامون مشارکت ساخت به ما آموخته چگونه بتوانیم از سرمایه افراد در قراردادها محافظت کنیم.
مهندس کامرانی دلیل علاقه شما به این حوزه چه بوده؟
در زمان شروع به کار در حوزه نظارت و اجرا متوجه شدم مهندسین عزیز ناظر با وجود اینکه مسئولیت بسیار بالایی را پذیرفته‌اند دارای جایگاه درستی در این صنعت نیستند. از طرفی با وجود یک حادثه در کارگاه امکان بروز جریمه‌های بسیار سنگین برای مهندسین عمران وجود دارد که این اتفاق برای یکی از دوستان بنده افتاد. از طرفی دیگر افراد بسیار زیادی هستند که در خرید املاک و یا بحث ساخت و ساز به دلیل عدم آگاهی تمام سرمایه زندگی خود را به یک باره با نابودی کشیده‌اند. تمام این موارد در صورتی که شناخت دقیق از قوانین وجود داشت و یا آموزش درست نظارت و اجرا بر ساختمان انجام می‌شد، رخ نمیداد. سعی در از بین بردن این مشکل بسیار بزرگ تصمیم من را بری ورود به این حوزه مصمم‌تر کرد.
سخن آخر
بسیار عالی، جناب مهندس علاقمندان چطور می‌توانند از این آموزش‌ها استفاده کنند؟
مهندسین و فعالین حوزه ساختمان می‌توانند برای استفاده از این دوره‌ها به وب سایت ما به آدرس davoodkamrani.ir (داود کامرانی) مراجعه کرده و هم از مطالب رایگان استفاده کنند و هم هر یک از دوره‌هایی که مورد نیاز آنهاست تهیه کنند.
نکته بسیار مهم: این دوره‌ها شامل دریافت به روز رسانی رایگان هستند. یعنی علاقه‌مندان با تهیه این دوره‌ها تمام به روزرسانی‌هایی که در آینده اضافه خواهد شد را به صورت رایگان دریافت خواهند نمود.