قسمتهای پایینی پاها و زانوها بیشترین فشار فعالیتهای روزمره را تحمل میکنند با این وجود دردهای همیشگی در پاها امری طبیعی نیست. شدت درد یا ناراحتی در هر قسمت از ساق پا میتواند از یک حالت ملایم تا شدید متغیر باشد. درد پا بیشتر از همه به دلیل استفاده بیش از حد پاها و آسیبهای جزیی رخ میدهد. این مشکل اغلب بعد از مدت کوتاهی از بین میرود. اما در برخی موارد ممکن است علت درد یک مشکل جدی باشد. اگر درد پا، شدید یا مداوم باشد باید به پزشک مراجعه شود. اگر پزشک تشخیص دهد که بیمار دچار گرفتگی عضلات پا، لخته شدن خون یا مشکلات عصبی است برای هر یک از علل بروز پا درد، درمانهای پزشکی متعددی وجود دارد. اگر یک بیماری زمینه‌ای مسبب درد پا باشد و به سرعت تشخیص داده و درمان شود میتواند از بدتر شدن درد جلوگیری کند و شرایط بیمار را در آینده بهبود بخشد.
علل شایع درد پا
برخی از شایعترین دلایل درد پا، عوارض جزئی و یا موقتی هستند که با مراجعه به پزشک متخصص به طور مؤثری درمان میشوند. برخی از این علل شایع عبارتند از:
گرفتگی عضلات
علت اصلی درد پا، گرفتگی یا اسپاسم عضلانی است. انقباض عضلات پا یا همان گرفتگی عضلات پا باعث بروز درد ناگهانی و شدید می‌شود. ماهیچههای منقبض اغلب باعث تشکیل یک توده قابل مشاهده و سخت در زیر پوست میشوند و ممکن است علائمی مثل کمی قرمزی و تورم اطراف آن ایجاد شود.
خستگی عضلانی و کم آبی ممکن است باعث گرفتگی پا به ویژه در ساق پا شود. برخی داروها از جمله دیورتیکها و استاتینها هم ممکن است در برخی از افراد باعث گرفتگی عضلات پا شوند.
آسیبها
درد پا اغلب میتواند به دلیل آسیبهای زیر باشد:
فشار عضلانی
کشیدگی عضلانی یک آسیب شایع است و زمانی اتفاق میافتد که فیبرهای عضلانی به دلیل کشش بیش از حد پاره شوند. این مشکل اغلب در عضلات بزرگتر مانند: همسترینگ، ساق پا یا چهار سر ران رخ دهد.
تاندونیت
درد در ناحیه انتهایی ساق پا یکی از اولین علائم هشدار دهنده التهاب تاندون آشیل (زردپی اشیل) است. این وضعیت یک آسیب شایع است که باعث تورم، کشش یا پارگی تاندون می‌شود. این مشکل میتواند در اثر کار بیش از حد ماهیچه ساق پا یا بالا رفتن از پلهها ایجاد شود و ممکن است برای مدت طولانی هم باقی بماند. بورسیت زانو زمانی اتفاق میافتد که کیسههای پر از مایع یا بورسا در اطراف زانو ملتهب شوند.
شین اسپلینت
شین اسپلینت باعث ایجاد درد در امتداد لبه داخلی استخوان ساق پا یا درشت نی می‌شود. این آسیب زمانی رخ میدهد که عضلات اطراف استخوان ساق پا در اثر استفاده بیش از حد پاره شوند. صافی کف پا میتواند احتمال بروز این عارضه را افزایش دهد.
شکستگی استخوانها یا رگ به رگ شدن
شکستگیهای تنشی، شکستگیهای کوچکی هستند که در استخوانهای پا به ویژه در استخوان ساق به وجودمیایند.
بیماری‌های زمینه‌ای
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای نیز می‌توانند باعث درد پا شوند. ازجمله:
آرترواسکلروز
آرترواسکلروز به باریک شدن وسفت شدن رگها به دلیل تجمع چربی و کلسترول گفتهمیشود. شریانها، رگهای خونی هستند که خون حاوی اکسیژن را در سراسر بدن حمل میکنند. مسدود شدن این شریانها باعث کاهش انتقال خون به قسمتهای مختلف بدن می‌شود. اگر بافتهای پا، اکسیژن کافی دریافت نکنند ممکن است شما دچار درد پا به ویژه در ساق پا شوید.
لخته شدن خون
اگر خون در رگ غلیظتر شود و به هم بچسبد میتواند به لخته تبدیل شود. به لختهای که در سیاهرگ عمقی بدن ایجاد می‌شود، ترومبوز سیاهرگ عمقی میگویند. اکثراً لختههای خونی سیاهرگ عمقی در قسمت ران یا ساق پا تشکیل میشوند. احتمال تشکیل این لختهها زمانی بیشتر می‌شود که شما برای مدت طولانی فعالیت نداشته باشید. مانند: یک پرواز طولانی یا ماشین سواری. همچنین اضافه وزن، مصرف سیگار یا داروهای خاص ممکن است شما را در معرض خطر لخته خون قرار دهد.
آرتروز
آرتروز به التهاب مفاصل گفته می‌شود. این بیماری ممکن است باعث تورم، درد و قرمزی در ناحیه آسیب دیده شود. آرتروز اغلب مفاصل زانو و باسن را تحت تأثیر قرار میدهد. نقصهای ظاهری ساق پا مثل پاهای پرانتزی، آسیبهای قدیمی و افزایش سن برخی از عواملی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.
سایر دلایل درد پا
شرایط و آسیبهای زیر هم می‌توانند باعث درد شدید پا شوند. اما کمتر شایع هستند:
- لغزش دیسک و فتق دیسک زمانی رخ میدهد که یکی از دیسکها بین مهرههای ستون فقرات از جای خود خارج شود. این دیسک میتواند اعصاب ستون فقرات را فشرده کند. این شرایط ممکن است باعث دردی شود که از ستون فقرات به بازوها و پاها سرایت میکند.
- بیماری ازگوداشلاتر زمانی رخ میدهد که تاندونی که کاسه زانو را به استخوان ساق پا وصل میکند دچار کشیدگی شود. این وضعیت غضروف درشت نی را از جایی که به استخوان میچسبد، دچار کشش میکند و به دلیل حساسیت و تورم اطراف زانو باعث ایجاد یک توده دردناک در زیر زانو می‌شود. این مشکل بیشتر در نوجوانانی که در دوران بلوغ دچار جهش رشد میشوند رخ میدهد.
- بیماری لگ کالوپرتس به دلیل خونرسانی به مفصل ران رخ میدهد. کمبود خون به استخوان آسیب جدی میزند و میتواند باعث تغییر شکل آن می‌شود. این ناهنجاریها اغلب باعث درد به ویژه در اطراف لگن، ران یا زانو میشوند.
درمان در خانه
بسیاری از موارد درد پا را میتوان در خانه و بدون مراجعه به پزشک برطرف کرد. اگر گرفتگی عضلات دلیل جدی نداشته باشد خود فرد میتواند مشکل را برطرف کند. مصرف مسکنها باعث کاهش گرفتگی عضلات پا نمیشود. اما حرکات کششی و ماساژ می‌توانند به رفع کشیدگی کمک کنند.
برای تسکین درد گرفتگی عضلات:
- انگشت پا صاف و کشیده باشد در حالی که پا را صاف نگه داشته‌اید آن را به سمت بدن به عقب فشار بدهید.
- راه رفتن روی پاشنه پا تا زمانی که گرفتگی از بین برود.
درمان آسیبهای ناشی از ورزش
آسیبهای ورزشی جزئی مانند: رگ به رگ شدن پا و کشدیدگی پا را میتوان با روشهای زیر درمان کرد:
- استراحت: برای جلوگیری از آسیب بیشتر و کمک به کاهش تورم در دوران درمان.
- کمپرس یخ: برای کاهش تورم، درد، و التهاب، یخ را به مدت بیست دقیقه در یک کیسه بپیچید و در ناحیه آسیب دیده قرار دهید.
- فشردهسازی: برای کاهش تورم و درد با یک باند کشی محل آسیب دیده را محکم، اما نه خیلی سفت ببندید.
- ارتفاع: پا را تا بالاتر از سطح قلب بلند کنید تا کشش نیروی جاذبه به کاهش درد و تورم کمک کند.
مشکلات گردش خون
مراجعه به پزشک برای لنگیدن پا و سایر علائم بیمارهای قلبی عروقی به دلیل خطر حمله قلبی یا سکته ضروری است. موراد زیر برای کاهش خطر قلبی عروقی به افراد توصیه می‌شود:
- دوری کردن یا ترک سیگار
- مدیریت میزان قند خون، کلسترول و لیپیدها
- کنترل فشار خون
- درمان ضد پلاکتی برای کاهش لخته خون
- ورزش و رژیم غذایی سالم
کسانی که به دلیل بیماری قلبی عروقی یا سایر بیماریها برنامه درمانی خاصی دارند باید با دقت آن را دنبال کنند.
چه زمانی باید برای درد پا به پزشک مراجعه شود
گاهی اوقات تخشیص اینکه چه زمانی باید برای درد پا به پزشک مراجعه کنید دشوار است.
در صورت بروز این علائم به پزشک مراجعه شود:
- اگر درد پا بدتر شود یا بیشتر از چند روز ادامه پیدا کند
- تورم در هر دو پا
- رگهای واریسی که فرد را اذیت میکنند
- درد هنگام راه رفتن
منبع: کلینیک ارتوپدی فنی امید