یکی از ابزارهای کار پزشکان در تشخیص بیماری‌ها، آزمایش است. پس از معاینه‌ی بالینی و گرفتن شرح حال دقیق از بیمار، بیماری‌های مختلفی مطرح می‌شوند. راه تشخیص این بیماری‌ها از یکدیگر، انجام آزمایش‌های مختلف است که گاهی هم از آنها به نام آزمایش چکاپ کامل بدن نام برده می‌شود.
آزمایش‌های تشخیصی که در جریان چکاپ بدن انجام می‌شوند، می‌توانند به روش‌های مختلفی به پزشک و بیمار کمک کنند. از جمله تشخیص بیماری، بررسی سیر بیماری، ارزیابی وضعیت سلامتی یا غربالگری. آزمایشات تشخیصی مختلف، با استفاده از نمونه‌گیری از بافت‌های بدن انجام می‌شوند مانند: خون، ادرار، مدفوع، مغز استخوان، مایع نخاعی، پوست، کبد، مخاط‌ها، دستگاه گوارش و … .
آزمایش تیروئید
آنچه واضح است این است که از آزمایش تیروئید ، برای بررسی عملکرد غده تیروئید استفاده می‌شود.برای بررسی شرایط سلامت غده تیروئید، همانند دیگر اعضای بدن، آزمایش‌های زیادی وجود دارند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
آزمایش TSH:
TSH، هورمون تحریک کننده تیروئید است که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود. . TSH مسئول تنظیم میزان هورمون‌های تیروئیدی، سنتز و انتشار آن به داخل بدن است. این هورمون با تحریک غده تیروئید سبب تولید و انتشار هورمون‌های T4 و T3 می‌شود.
در صورتی که میزان این هورمون بالاتر از سطح طبیعی باشد فرد مبتلا به کم کاری تیروئید است و غده تیروئید کمتر از حد طبیعی هورمون‌هایی نظیر T4 و T3 تولید می‌کند. در حالت عکس میزان بالای TSH نشان دهنده پرکاری غده تیروئید است و این غده کمتر از حد طبیعی هورمون‌هایی نظیر T4 و T3 تولید می‌کند.
آزمایش T4
هورمون تیروکسین که یا همان T4 به طور مستقیم به وسیله غده تیروئید تولید می‌شود. این هورمون در تنظیم عملکردهای مختلف بدن مانند رشد و متابولیسم نقش مؤثری دارد. همانطور که بیان شد، اگر مقدار T4 بالاتر از رنج طبیعی باشد نشان دهنده‌ی پرکاری تیروئید است و درصورتیکه مقدار T4 پایین‌تر از میزان طبیعی باشد، این موضوع نشان دهنده کم کاری تیروئید خواهد بود.
آزمایش 3T
هورمون تری یدوتیرونین یا T3 نیز به طور مستقیم به وسیله غده تیروئید تولید می‌شود. این آزمایش نیز مانند آزمایش T4 است و نتایج تفاوت میزان این هورمون از حد طبیعی، نشان دهنده مواردی مانند هورمون T4 دارد.
هدف آزمایش تیروئید
آزمایش تیروئید، یکی از بخش‌های آزمایش خون است که به منظور ارزیابی عملکرد غده تیروئید صورت می‌گیرد و به جهت کمک به تشخیص اختلالات تیروئیدی، انجام می‌شود. این آزمایش شامل اندازه‌گیری میزان هورمون‌های ترشج شده توسط غده تیروئید موجود در خون می‌باشد که وظیفه آنها کنترل و تنظیم متابولیسم بدن است. این آزمایش شرح حالی فوری و لحظه‌ای از آنچه در سیستم بدنی فرد رخ می‌دهد، را به ما می‌دهد.
قبل از انجام آزمایش تیروئید چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- حداقل 2 هفته قبل از انجام آزمایش تیروئید بیمار نباید اسکن رادیوایزوتوپ انجام داده باشد.
- افرادی که در معرض تماس با حیوانات قرار دارند، باید به پزشک اطلاع دهند.
- برای بررسی عملکرد غده‌ی تیروئید به نمونه‌ی خون وریدی نیاز است. در نوزادان، از پاشنه‌ی پا نمونه‌ی خون گرفته می‌شود.
- توصیه می شود قبل از نمونه‌گیری، از مصرف غذاهای چرب خودداری کنید. غذای چرب می‌تواند بر نتیجه‌ی آزمایش تأثیر بگذارد. در نتیجه، ترجیح داده می‌شود قبل از انجام این آزمایش ناشتا باشید.
- توصیه می‌شود در ساعات اولیه‌ی روز و صبح، نمونه‌گیری انجام شود.
- اگر باردار هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
آزمایش خون (cbc)
هنگامی که صحبت از آزمایش خون می‌شود، اغلب مردم تصور می‌کنند که این آزمایش فقط شامل یک مدل آزمایش است، اما اگر کمی به صورت تخصصی به این موضوع بنگریم متوجه می‌شویم که آزمایش خون انواع متعددی دارد که در ادامه سعی داریم برخی از متداولترین آنها را که ممکن است معرفی می‌کنیم:
شمارش کامل خون (CBC)
آزمایش CBC یا شمارش کامل خون است ، آزمایشی که برای شمارش و اندازه‌گیری سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و اندازه‌گیری آنها نسبت به یکدیگر است. شما از طریق انجام این آزمایش به پزشک خود در تشخیص انواع بیماری‌ها، کم خونی‌ها غلظت خون، عفونت‌ها، التهاب‌ها و سرطان‌ها کمک می‌کنید. همچنین شما می‌توانید با انجام این آزمایش سلامت کلی خود را ارزیابی نمایید.
آزمایش پنل متابولیک پایه
این آزمایش با اندازه‌گیری کلسیم، گلوکز، سدیم، پتاسیم، کربن دی اکسید، کلر، نیتروژن اوره خون و کراتنین به تعیین سطح میزان قند خون، الکترولیت و میزان تعادل مایعات و همچنین سطح عملکرد کلیه کمک کند. برای انجام این آزمایش ممکن است از شما درخواست شود قبل از خون دادن، برای مدت زمان مشخصی(حتی تا 12 ساعت) ناشتا باشید. معمولاً نتایج این آزمایش در کمتر از 24 ساعت آماده می‌شود.
آزمایش پنل متابولیک جامع
این آزمایش، علاوه بر سنجش تمامی عوامل ذکر شده در آزمایش متابولیک پایه، با دو آزمایش پروتئین شامل آلبومین و پروتئین کُل و چهار آزمایش کارکرد کبدی همراه است.معمولاً نتایج این آزمایش طی 1-3 روز آماده می‌شود.
آزمایش پنل چربی
این آزمایش برای اندازه‌گیری سطح کلسترول و تری گلیسیرید است و از نتایج آن می‌توان برای ارزیابی خطر و مشکلات قلبی استفاده شود. معمولاً نتایج این آزمایش پس از 24 ساعت آماده می‌شود.
اهداف آزمایش خون
آزمایش خون با توجه به هدف انجام آن و نتیجه بدست آمده از آن انواع مختلفی دارند، اما به صورت کلی می‌توان هدف از انجام آزمایش خون، را به موارد زیر بخش‌بندی نمود:
- بررسی و اطمینان از سلامت عمومی فرد: بسیاری از افراد (حتی در صورتی که به بیماری خاصی مبتلا نباشند) به توصیه پزشکان خود در فواصل زمانی مشخص این آزمایش را انجام می‌دهند تا از سلامت بدن خود اطمینان حاصل کنند.
- پیشگیری و یا تعیین خطر ابتلا به بیماری در آینده: به عنوان مثال با اندازه‌گیری مداوم سطح کلسترول خون می‌توان از احتمال ابتلا به قند خون در آینده فرد مطلع شد. در نتیجه در برخی موارد، اگر مستعد بیماری خاصی باشید، آزمایش خون می‌تواند به پزشک شما در پیش‌بینی و انجام اقدامات مناسب جهت پیشگیری کمک کند .
- کشف و تشخیص بیماری: بدون شک آزمایش یکی از روش‌های مؤثر برای کشف وجود بیماری در بدن شما است. در بسیاری از موارد متخصصین برای تشخیص بیماری، از شما می‌خواهند آزمایش خون انجام دهید. به عنوان مثال بسیاری از بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری قلبی یا روماتیسم مفصلی را می‌توان از طریق این آزمایش تشخیص داد.
کدام سلول‌های خونی در آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شوند؟
شمارش کامل سلول‌های خونی یا CBC، یک آزمایش خون است که بسیاری از قسمت‌ها و ویژگی‌های مختلف خون را اندازه‌گیری می‌کند. در خون، سلول‌های مختلفی وجود دارد که هرکدام وظایف مختلفی دارند:
1: گلبول‌های سفید خون (WBC)
این سلول‌ها اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن هستند و به جلوگیری از عفونت کمک می‌کنند. 5 نوع سلول گلبول سفید وجود دارد. آزمایش دیگری به نام CBC with differential وجود دارد که تعداد هر نوع از این گلبول‌های سفید را اندازه‌گیری می‌کند. تعداد WBC در خون نسبتاً پایدار است.
با این حال، ممکن است بسته به آنچه در بدن اتفاق می‌افتد، این اعداد به طور موقت بیش‌تر یا کمتر شوند.
2: گلبول‌های قرمز خون (RBC)
این سلول‌های خونی، اکسیژن را از ریه به سمت سایر بافت‌های بدن حمل می‌کنند. گلبول‌های قرمز خون، در مغز استخوان تولید می‌شوند و پس از بالغ شدن، در جریان خون آزاد می‌شوند. RBC حاوی هموگلوبین است، هموگلوبین پروتئینی که اکسیژن را حمل می‌کند.
طول عمر معمول یک RBC حدوداً 120 روز است. بنابراین، مغز استخوان باید به طور مداوم RBC جدید تولید کند تا جایگزین آن‌هایی شود که پیر و تخریب می‌شوند یا در اثر خونریزی از بین می‌روند. RBC به طور معمول از نظر اندازه و شکل یکنواخت است، اما شرایط مختلفی مانند کمبود ویتامین B12، فولات و آهن می‌توانند بر شکل ظاهری آنها تأثیر بگذارند.
3: پلاکت (PLT)
این جز از سلول‌های خونی، به لخته شدن خون کمک می‌کند. هنگامی که به دیواره‌ی عروق آسیب وارد می‌شود و خونریزی رخ می‌دهد، پلاکت‌ها با چسبیدن به محل آسیب و جمع شدن در کنار یکدیگر باعث می‌شوند تا یک پلاک موقتی ایجاد شود.
آنها همچنین سیگنال‌هایی آزاد می‌کنند که باعث جمع شدن پلاکت‌های اضافی می‌شود. در نهایت در محل آسیب، یک لخته‌ی خون پایدار ایجاد می‌شود که تا زمان بهبودی آسیب در جای خود باقی می‌ماند و از خونریزی جلوگیری می‌کند.
بیماری‌هایی که باعث کاهش پلاکت (ترومبوسیتوپنی) یا اختلال در عملکرد پلاکت می‌شوند، ممکن است شما را در معرض خطر خونریزی بیش از حد و کبودی قرار دهند. تعداد بیش از حد پلاکت (ترومبوسیتوز) می‌تواند باعث لخته شدن خون شود.
4: هموگلوبین (Hb)
پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون می‌باشد که حاوی اکسیژن است.
آزمایش ایدز
شما می‌توانید از پزشکان عمومی، داخلی یا متخصص عفونی برای تشخیص آزمایش ایدز استفاده کنید.
با مراجعه یا مشاوره با پزشک عفونی، او برای شما آزمایش ایدز می‌نویسد.
در بسیاری از درمانگاه‌ها نیز این آزمایش دردسترس است. پس از آزمایش، لازم است آزمایش توسط پزشک تفسیر شود.
انواع آزمایش‌های ایدز
آزمایش اسید نوکلئیک (NAT)
این آزمایش به عنوان آزمایش RNA هم شناخته می شود. این نوع از آزمایش ایدز به دنبال پیدا کردن خود ویروس در خون است.
این تست بسیار گران است و به طور معمول برای غربالگری اچ آی وی مورد استفاده قرار نمی گیرد. مگر اینکه فرد به تازگی در معرض خطر بالای ابتلا به HIV قرار گرفته باشد و علائم اولیه ابتلا به اچ آی وی را داشته باشد.
تست آنتی بادی HIV
آزمایش آنتی بادی HIV به دنبال آنتی بادی تولید شده علیه ویروس HIV در نمونه‌های خونی یا دهانی می گردد.
تست های آنتی بادی تشخیص ایدز بعد از 23 تا 90 روز بعد از ورود ویروس به بدن می‌توانند آن را تشخیص دهند.
به این تست‌ها، تست آرایه ایمنی یا الایزا هم گفته می‌شود. این تست‌ها عموماً بسیار دقیق هستند.
اغلب تست‌های رپید HIV و تنها تست خانگی تأیید شده توسط FDA، از نوع تست آنتی بادی هستند.
به طور کلی، آزمایش های آنتی بادی که از خون سیاهرگی استفاده می‌کنند، نسبت به خون سر انگشت یا نمونه دهانی، وجود عفونت در بدن را سریع‌تر می‌توانند تشخیص دهند.
نمونه‌های رپید یا سریع این تست‌ها که از نمونه خون یا نمونه دهانی استفاده می‌کنند، می‌توانند در عرض 30 دقیقه یا کمتر جواب بدهند. اما امکان جواب کاذب منفی در این تست‌ها نسبت به دیگر انواع تست‌های ایدز بالاتر است.
براساس دستورالعمل‌های کشوری، در صورت مثبت شدن تست الایزا یا همان تست آنتی بادی، این تست باید مجدداً و ترجیحاً با یک کیت آزمایشگاهی دیگر تکرار شود. و اگر باز هم نتیجه مثبت بود، تست وسترن بلات انجام می شود. اگر وسترن بلات هم مثبت بود، به معنای ابتلا به HIV است.
NAT معمولاً می تواند عفونت HIV را 10 تا 33 روز پس از ورود ویروس به بدن تشخیص دهد.
جمع‌بندی
سه آزمایش که در بالا شرح داده شد (آزمایش تیروئید، آزمایش خون و آزمایش ایدز) از مهم‌ترین آزمایشات پزشکی است که نیاز است هر چند وقت یک بار برای بررسی سلامتی خود آنها را انجام بدهید و در صورتی که نیار دارید اطلاعات بیشتری در مورد انواع آزمایشات کسب کنید پیشنهاد می‌کنیم به وبلاگ دکتر تو به آدرس زیر مراجعه کنید.
وبلاگ پزشکی دکتر تو : https://doctoreto.com/blog/topics/check-up/