نقد و بررسی کتاب شازده کوچولو

شازده کوچولو (دوسنت اگزوپری، 1943)

حتماً نگاه‌تان به جلد کتاب افتاده و از خودتان می‌پرسید چرا باید شازده کوچولو که شبیه کتاب کودکان است را بخوانید؟ همه هر از گاهی دوست دارند در خیالات غرق شوند و از بزرگسالی فرار کنند. اگر شما هم یکی از این آدم‌ها هستید حتماً شازده کوچولو را بخوانید چون داستانی جاودانه است که شما را به دوران کودکی می‌برد.

شازده کوچولو یا شاهزاده کوچولو داستانی اثر آنتوآن دوسنت اگزوپری است که نخستین بار در سپتامبر سال 1943 در نیویورک منتشر شد. شازده کوچولو به بیش از 280 زبان و گویش زندۀ دنیا ترجمه شده است و یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخ محسوب می‌شود. اصل این کتاب به زبان فرانسوی‌ست و به عنوان بهترین کتاب قرن 20 در فرانسه انتخاب شده است.

می‌خواهید بدانید چطور با این کتاب می‌توانید به دنیای کودکی برگردید؟ با ما همراه باشید.

معرفی کتاب شازده کوچولو اثر دوسنت اگزوپری

در کتاب شازده کوچولو نویسنده به شیوه‌ای سورئالیستی به بیان فلسفۀ خود از دوست داشتن و عشق و هستی می‌پردازد. شازده کوچولو پرتره‌های ناخوشایند بزرگسالانی را به تصویر کشیده است که به طرز ناامید‌کننده‌ای تنگ نظرند. در مقابل این بزرگسالان، کودکانی هستند که با نگرشی باز به دنیا می‌نگرند و تمایل دارند این دنیای اطراف‌شان را از درون خودشان کشف کنند.

ایده‌های بزرگ!

(یا در این مورد قطعات کوچک و فوق‌العاده قدرتمند حقیقت.)

• شازده کوچولو به ما یاد‌آوری می‌کند که بهترین‌های زندگی را اغلب می‌توان در میان بدترین‌ها یافت.
• آزاداندیشی و کنجکاوی سیری‌ناپذیر کودکان سنگ بنای سلامتی و خوشبختی است.
• بزرگسال شدن یک حالت ذهنی است نه یک واقعیت در زندگی.
• قهرمان داستان در گوش‌مان زمزمه می‌کند که مراقبت و احتیاط در زندگی بسیار مهم است.

موضوع اصلی افسانه در رازی نهفته است که باور کنید یا نه یک روباه به شازده کوچولو می‌گوید: «تنها با چشم دل است که می‌توان چیزی را دید که چشم عادی قادر به دیدنش نیست.»

روباه به شازده کوچولو می‌گوید که دوری از گل رز باعث شده که شازده بیشتر شیفتۀ گل بشود. و مهم‌تر از همه عشق باعث می‌شود شخص نسبت به آن شیء مورد علاقه‌اش مسئولیت بیشتری حس کند. شازده کوچولو متوجه می‌شود که حتی اگر تعداد زیادی گل رز در دنیا وجود داشته باشه اما عشق خودش به آن گل است که آن را منحصر به فرد کرده است.

شازده کوچولو با مراقبت از گلش درس ارزشمندی به ما می‌دهد. او به ما می‌آموزد که چطور از دیگران مراقبت کنیم: «در واقع زمانی که برای مراقبت از گل رز‌تان صرف کرده‌اید باعث اهمیت و ارزش آن گل می‌شود.» کافی‌ست همین مفهوم را در بخش‌های مختلف زندگی‌تان به کار ببرید به ویژه زمانی که احساس می‌کنید چیزی که برایتان مهم است را از دست داده‌اید.

نظر منتقدان چه بود؟

منتقدان مطمئن نبودند که چطور شازده کوچولو را نقد کنند و این کتاب فوراً معروف نشد. در نگاه اول با توجه به جلد، لحن و نحوۀ توضیح داستان مشخص نبود که مخاطبین این کتاب کودکان هستند یا بزرگسالان، گرچه نویسندۀ بریتانیایی پاملا لیندون تراورس می‌گوید که این کتاب مواد لازم کتاب کودکان را دارد چون که «در بیان معنای باطنی‌اش بسیار صادق است، هیچ توضیحی ارائه نمی‌دهد و نکتۀ اخلاقی دارد».

بسیاری از منتقدان شباهت‌هایی بین شخصیت‌ها و رویدادهای شازده کوچولو و زندگی نویسندۀ آن ترسیم کردند، نویسنده‌ای که این کتاب را زمانی که در شهر نیویورک زندگی می‌کرد و بعد از فرار از آشفتگی جنگ جهانی دوم در فرانسه نوشت. سنت اگزوپری نیز مانند راوی خلبانی بود که هواپیمایش یک بار در بیابان‌های لیبی سقوط کرد. گفته می‌شود که همسرش «کنسوئلو» نیز رفتاری نامتعادل شبیه به گل رز شازده کوچولو داشته است. شباهتی که بعداً در زندگی‌نامۀ «کنسوئلو» به نام «داستان گل سرخ» (نوشته شده در سال 1945 و منتشر شده در سال 2000) بیشتر بر آن تأکید شده است. بنابراین راوی و شازده کوچولو به عنوان جنبه‌های مختلف شخصیتی خود سنت اگزوپری در نظر گرفته شده‌اند. این نظریه در مستندی به نام «جوهرۀ نامرئی: شازده کوچولو» در سال 2018 نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

خلاصۀ داستان

راوی که یک خلبان است، هواپیمایش در صحرای بزرگ آفریقا سقوط می‌کند. این سقوط به شدت به هواپیمایش آسیب می‌رساند و راوی آب و غذای کمی هم برایش باقی مانده است. در حالی که نگران سقوط و گرفتاری‌های خودش است شازده کوچولو به او نزدیک می‌شود، پسر مو طلایی بسیار جدی‌ای که از راوی می‌خواهد تا برایش گوسفندی نقاشی کند. راوی مجبور می‌شود درخواستش را قبول کند و خلبان و شازده کوچولو با هم دوست می‌شوند. شازده کوچولو می‌گوید از سیاره‌ای آمده که در آن خانوادۀ سلطنتی‌ای زندگی می‌کنند و خودش هم یک شاهزادۀ واقعی است و خلبان متوجه می‌شود که شازده کوچولو از سیارک کوچک 325 آمده که مردم روی زمین آن را با نام سیارک بی-612 می‌شناسند. شازده کوچولو به شدت مراقب سیاره‌اش است و از رشد دانه‌های بد جلوگیری می‌کند و حواسش هست تا درختان بائوباب آن‌ها را از بین نبرند. تا این‌که روزی بذری می‌کارد و یک گل رز مرموز و دوست داشتنی‌ای روی سیاره‌اش جوانه می‌زند و شازده کوچولو عاشق این گل می‌شود. اما وقتی روزی گل رز به او دروغ می‌گوید شازده کوچولو به این نتیجه می‌رسد که دیگر نمی‌تواند به او اعتماد کند. چون که حس تنهایی کرده بود تصمیم می‌گیرد سیارک را ترک کند. با وجود این‌که در لحظات آخر با گل آشتی می‌کند اما تصمیم می‌گیرد به کاوش در دیگر سیارات بپردازد تا بتواند تنهایی‌اش را درمان کرده و معنای واقعی زندگی را پیدا کند. تا آن موقع شازده کوچولو از شش سیارۀ مختلف بازدید کرده و حوادث و برخوردهای مختلفش را بازگو می‌کند. در طول ماجراجویی‌اش این اولین بار است که شازده کوچولو با یک بزرگسال برخورد داشته است.

خواندن کتاب شازده کوچولو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب به معصومیت و خرد دوران کودکی می‌پردازد که با بزرگ‌تر شدن‌مان به مرور شروع به محو شدن کرده و جای خودش را به «زرنگی» و «حیله‌گری» می‌دهد. شازده کوچولو اصرار دارد که «آدم بزرگ‌ها» دنیا را پیچیده‌تر از آن‌چه واقعاً هست می‌بینند و می‌سازند. شازده کوچولوی ضعیفی که بزرگسالان را نصیحت می‌کند! در نهایت شازده کوچولو به زمین رسیده و در میان چیزهای دیگر به باغ گل رزی می‌رسد و این غافلگیر و ناراحتش می‌کند چون معتقد بود گل رزش در نوع خود بی‌نظیر است.

نکتۀ مسلم این است که این کتاب صد در صد برای بزرگسالان بیشتر از کودکان مناسب است چون‌که باید به بزرگسالان موعظه‌ها و حقایق سادۀ زندگی و مسائل مهم و غیرضروری‌اش را یادآوری کرد. کودکان در هر صورت با چنین خردی به دنیا می‌آیند. این رمان در نهایت به یک کلاسیک محبوب تبدیل شد و داستانش میان خوانندگانی در تمام سنین طنین‌انداز شد.

دربارۀ نویسنده کتاب شازده کوچولو

آنتوآن دوسنت اگزوپری (با نام کامل Antoine-Marie-Roger de Saint-Exupéry) 29 ژوئن سال 1900 در فرانسه متولد شد و در 31 جولای سال 1944 درگذشت. هوانورد و نویسندۀ فرانسوی بود که آثارش گواهی از منحصربه‌فرد بودن خلبان است. او جنگجویی پرماجرا بود که خطر را به چشم شاعری می‌نگریست. کتاب شازده کوچولیش تبدیل به کلاسیک مدرن شد. وی در یک خانوادۀ اشرافی فقیر متولد شد. او که دانش‌آموز فقیری بود در امتحان ورودی مدرسۀ اکول ناوال مردود شد اما چند ماه بعد در دانشکدۀ هنرهای زیبای معماری درس خواند.

در سال 1921 به خدمت اجباری فراخوانده شد و در نیروی هوایی فرانسه خدمت کرد. در سال 1930 به عنوان خلبان آزمایشی به شرکت لاتکوئر پیوست و برای ایجاد مسیرهای پست هوایی بر فراز شمال غربی آفریقا، اقیانوس اطلس جنوبی و آمریکای جنوبی پرواز کرد. در سال 1939 با وجود این‌که بر اثر سانحۀ هوایی شدید برای همیشه معلول شده بود اما خلبان شناسایی نظامی شد. بعد از سقوط فرانسه (1940) به آمریکا رفت. تا سال 1943 آن‌جا ماند.

سنت اگزوپری فرصت زیادی پیدا نکرد تا از موفقیتش لذت ببرد، در همان ماهی که کتاب منتشر شد به نیروی هوایی آزاد فرانسه پیوست و در جولای سال 1944 در حین پرواز در یک مأموریت شناسایی ناپدید شد. شصت سال بعد، لاشه‌ای را از بستر دریا در نزدیک شهر مارسی بیرون کشیدند. بعد از شناسایی اعلام کردند که این هواپیما متعلق به اوست. احتمالاً جنگندۀ دشمن هواپیمایش را سرنگون کرده بود اما علت سقوط در واقع هیچ وقت مشخص نشد. از آثار معروف وی می‌توان به هوانورد (1926)، پیک جنوب (1929)، پرواز شبانه (1931)، زمین انسان‌ها (1939)، خلبان جنگ (1942)، شازده کوچولو (1943) اشاره کرد. چندین اثر او مثل قلعه (1948)، نامه‌های جوانی (1953)، دفترچه‌ها (1953) نیز بعد از مرگش منتشر شدند.

دربارۀ مترجم کتاب شازده کوچولو

احمد شاملو متخلص به الف.بامداد در 21 آذر 1304 در تهران متولد شد. وی شاعر و مترجم بود و یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های حرفه‌ای زندگی‌اش روزنامه‌نگاری بوده است. عده‌ای معتقدند این شاملو بود که به نشریه‌های کم مخاطب رونق بخشید. پدرش افسر ارتش بود و به همین جهت در شهرهای زیادی زندگی کردند و به‌خاطر همین جابه‌جایی‌ها تحصیلات نامنظمی داشت و بعداْ به دلیل فعالیت‌های سیاسی بازداشت شد و ترک تحصیل کرد. بعد از آزادی به کتابفروشی مشغول شد. حاصل ازدواج اولش چهار فرزند است اما این ازدواج به جدایی انجامید و ازدواج بعدی‌اش نیز سرانجام نداشت. آشنایی شاملو با آیدا و ازدواج با او بود که ادبیات معاصر جامعه‌مان را دگرگون کرد. او در دو دفتر شعر «آیدا در آیینه» و «آیدا، درخت، خنجر و خاطره» آیدا را وصف کرده است. آشنایی شاملو با آیدا باعث دگرگونی زندگی‌اش شد.

ترجمه‌های احمد شاملو از بحث برانگیزترین فعالیت‌های ادبی‌ست. برخی معتقدند که اصلاً شاملو به زبان خارجی تسلط داشته و اغلب ترجمه‌هایش بازنویسی است. اما باز هم برخی ترجمه‌هایش را می‌ستایند و جزو پرفروش‌ترین ترجمه‌هاست.

از جمله ترجمه‌های او می‌توان به «برزخ» از ژان روورزی، «زرنگار» از هربر لوپوریه، «پابرهنه‌ها» از زاخاریا استانکو، «قصه‌های بابام» از ارسکین کالدول، «عروسی خون» از فدریکو گارسیا لورکا، «درخت سیزدهم» از آندره ژید، «دماغ» از ریونوسوکه آکوتاگاوا، «سیزیف و مرگ» از روبر مرل، «خزه» از هربر لوپوریه، «مرگ کسب و کار من است» از روبر مرل و «شهریار کوچولو» از سنت‌اگزوپری که در چاپ‌های بعدی با عنوان شازده کوچولو منتشر شد.

امتیازات

کتاب شازده کوچولو در سایت  goodreads امتیاز 4.3 از 5 و در سایت آمازون امتیاز 4.8 از 5 را کسب کرده است.

جوایز کسب شده

جایزه Retro Hugo برای بهترین رمان به این کتاب تعلق گرفت.

قبل از انحلال، یکی از اسکادران‌های نیروی هوایی فرانسه که سنت اگزوپری با‌ آن پرواز کرد تصویر شازده کوچولو را به عنوان بخشی از اسکادران و نشان، بر روی جنگده‌هایش نصب کرد و برخی از سریع‌ترین جت‌های جهان در حالی به پرواز درآمدند که شاهزاده بر شانه‌های خلبانان‌شان به بیرون خیرده شده بود. بنیاد ادبی چراغ جایزۀ ادبی‌ای را به افتخار شازده کوچولو ساخت و آن را به نویسنده‌های زیر 15 سال اهدا می‌کند. چندین جایزۀ دیگر نیز در اروپا ایجاد شده است که به منظور ارتقای موفقیت و تعالی در زمنیه‌های مختلف مثل کمک به کودکان اوتیستیک، سواد آموزی به کودکان، ادبیات کودکان (با نویسندگان بزرگسال)، تئاتر عروسی و هنرهای تئاتر اهدا می‌شود.

سخن آخر و خرید کتاب شازده کوچولو از 30بوک

این کتاب در عین غنی بودن بسیار روان است و متن شما را به آرامش می‌رساند. با سرعت معمولی تقریباً دو ساعت طول می‌کشد تا خواندن کتاب به پایان برسد.

می‌توانید این کتاب را از فروشگاه سی‌بوک با تخفیف ویژه تهیه کنید.

انتشارات مختلفی این کتاب را به صورت تک زبانه و دو زبانه همراه با متن انگلیسی به چاپ رسانده‌اند.