بره موم رزینی ساخته شده توسط زنبورها است که حاوی مخلوطی از بزاق زنبور عسل، موم زنبور عسل و موادی از گیاهان و درختان است. زنبورها از بره موم یا "چسب زنبور عسل" به عنوان درزگیر برای کندو استفاده می‌کنند. در طول تاریخ، انسان‌ها از آن به صورت موضعی یا به عنوان مکمل خوراکی استفاده می‌کرده‌اند.
بره موم سابقه‌ای طولانی در استفاده دارویی دارد که به 350 سال قبل از میلاد مسیح یعنی زمان ارسطو برمی‌گردد. یونانیان از بره موم برای درمان آبسه استفاده کرده‌اند. آشوری‌ها از آن برای التیام زخم‌ها و تومورها استفاده می‌کردند. همچنین مصریان از آن برای مومیایی کردن مردگان استفاده می‌کردند. امروزه بره موم هنوز کاربردهای دارویی زیادی دارد، اگرچه اثر بخشی آن فقط برای چند مورد از آن‌ها به اثبات رسیده است.
بره موم به طور گسترده‌ای در لوازم آرایشی و بهداشتی و در غذاها و نوشیدنی‌های بهداشتی استفاده می‌شود. به صورت تجاری به شکل کپسول، محلول‌های دهان شویه، کرم‌ها، قرص‌های پاستیل گلو، پودر و همچنین در بسیاری از محصولات تصفیه شده‌ای که موم از آن‌ها جدا شده است، موجود است.
ترکیبات بره موم
بره موم حاوی پلی فنول‌هایی مانند فلانوئیدها است که نوعی آنتی اکسیدان است که از جمله مهم‌ترین ترکیبات آن محسوب می‌شوند. فلاونوئیدها به معنای ترکیبات گیاهی است که دارای سطوح بالایی از فعالیت‌های آنتی اکسیدانی هستند. فنولیک‌ها ترکیباتی هستند که توسط گیاهان تولید می‌شوند و از گیاه در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند. هم فلاونوئیدها و هم فنولیک‌ها در بیشتر میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند و به بسیاری از مزایای سلامتی موجود در رژیم‌های غذایی گیاهی نسبت داده شده‌اند.
از دیگر ترکیبات مهم در بره موم آنزیم‌های موجود در آن هستند که ترکیبی از ترشحات بزاق و مواد آنزیمی هستند. این ترکیبات باعث تسریع واکنش‌های مختلف آنزیمی، تقویت متابولیسم سلول‌ها، بهبود جریان گردش خون و همچنین تشکیل رشته‌های کلاژن می‌شود.
بره موم دارای ماهیتی چربی طور یا سخت و شکننده است و با حرارت دادن نرم، انعطاف‌پذیر، صمغی و بسیار چسبنده می‌شود. دارای بوی معطر و مطبوع است و رنگ آن از سبز زرد تا قرمز و تا قهوه‌ای تیره بسته به منبع و سن و منشاء رزین‌ها، از زرد تا قهوه‌ای تیره نیز متغیر است. اما حتی بره موم شفاف و بی‌رنگ هم وجود دارد.
بره موم در دمای 25 تا 45 درجه سانتیگراد ماده‌ای نرم، انعطاف‌پذیر و چسبنده است. با این حال در حالت یخ زده سخت و شکننده می‌شود و حتی در دماهای بالاتر نیز شکننده خواهد بود. در دمای بالای 45 درجه سانتیگراد، به طور فزاینده‌ای چسبناک و ژله‌ای می‌شود.
خواص بره موم
بسیاری از مردم گاهی اوقات بره موم را مستقیماً روی پوست برای تمیز و ضد عفونی کردن زخم‌ها، تبخال تناسلی و تبخال لب به کار می‌برند. همچنین به عنوان دهانشویه برای تسریع بهبودی پس از جراحی‌های دهان، و برای درمان سوختگی‌های جزئی کاربرد دارد. از دیگر خواص بره موم مانند:
1- مناسب برای افراد مبتلا به سرطان
پیشنهاد شده است که بره موم در درمان برخی سرطان ها نیز نقش مؤثری داشته باشد. طبق مطالعات انجام شده در این زمینه برخی از خواص ضد سرطانی بره موم اثبات شده مانند جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی، کاهش احتمال سرطانی شدن سلول‌ها و همچنین مشخص شد که با مسدود کردن مسیرهایی که سلول‌های سرطانی را از ارسال سیگنال به یکدیگر باز می‌دارد، موجب پیشگیری از سرطان خواهد شد.
این مطالعه همچنین نشان داد که بره موم می‌تواند یک درمان مکمل قوی، اما نه تنها درمان سرطان باشد. در این زمینه مطالعه دیگری نشان داد که مصرف بره موم به دلیل خواص ضد توموری آن بر سلول‌های سرطان سینه، می‌تواند یک درمان مکمل مفید برای درمان سرطان سینه باشد.
2- تسریع در التیام زخم‌ها
مطالعات انجام شده در سال 2015 نشان داد که بره موم ممکن است به بهبود زخم در مدت زمان کوتاه‌تری کمک کند. یک مطالعه حیوانی روی موش های دیابتی نشان داد که بره موم به رشد سلول‌های جدید پوست برای ترمیم و بازسازی خود کمک می‌کند.
از آن‌جا که افراد مبتلا به دیابت معمولاً بهبود دیر هنگام و طولانی مدت در زخم‌ها را دارند، گفته می‌شود که بره موم می‌تواند برای کمک به بهبود سریع‌تر و بازسازی پوست مفید باشد. از آن جایی که بره موم برخی از انواع باکتری‌ها و میکروب را نیز از بین می‌برد، ممکن است به جلوگیری از عفونت زخم‌ها و جراحات نیز کمک کند.
3- بهداشت دهان و دندان
با توجه به تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، به نظر می‌رسد که بره موم از تشکیل فسفات کلسیم که جزء اصلی پلاک دندانی است، جلوگیری می‌کند. بره موم و عسل نیز دارای خاصیت ضد باکتری هستند که ممکن است آن‌ها به عنوان مواد تشکیل دهنده در محصولات مراقبت از دندان کاربرد داشته باشند.
براساس برخی از مطالعات در حال بررسی، بره موم به طور قابل توجهی میزان باکتری در بزاق افراد مبتلا به پریودنتیت را کاهش می‌دهد.
4- تسکین التهابات
آنتی اکسیدان‌های موجود در بره موم ممکن است برای کاهش همه انواع التهاب، بخصوص التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید، مؤثر عمل کنند.
مطالعات حیوانی انجام شده بر بره موم، این ماده را به عنوان یک عامل ضد التهابی بر موش‌های مبتلا به آرتریت آزمایش کرده‌اند. در هر دو مطالعه، بره موم تورم و التهابات را کاهش داده و مهار می‌کند و به نظر می‌رسد که بر چگونگی ایجاد و نوع التهاب تأثیر دارد.
دانشمندان بر این باورند که بره موم ممکن است مواد التهابی بدن مانند پروستاگلاندین‌ها را کاهش داده و میزان آن‌ها را تنظیم کند.
5- درمان تبخال‌های تناسلی و آفت و تبخال‌های دهانی
تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که بره موم ممکن است به عنوان یک درمان جایگزین و مؤثر برای تبخال تناسلی یا دهانی عمل کند. تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود. HSV-1 معمولاً باعث تبخال‌های دهان می‌شود که می‌تواند منجر به التهاب شود. HSV-2 از راه روابط جنسی منتقل می‌شود و باعث عفونت و تاول‌های دردناک در اندام تناسلی شود.
در این بررسی، محققان چندین آزمایش را در مورد عسل و بره موم تجزیه و تحلیل کردند و اثرات آن‌ها را با آسیکلوویر، که یک داروی رایج HSV است، مقایسه کردند. در 4 مورد از 6 کارآزمایی، بره موم مؤثرتر از آسیکلوویر برای درمان ضایعات پوستی HSV - به ویژه زخم‌های سرد، بود.
6- کاهش فشارخون
در یک مطالعه روی 35 نفر، بره موم انواع فشار خون (هم سیستولیک و هم دیاستولیک) را در کسانی که دو بار در روز به مدت 3 ماه از آن مصرف کردند، اندکی کاهش داد.
در مطالعاتی بر روی موش‌ها در این زمینه، بره موم فشار خون بالا را کاهش داد و با مسدود کردن آنزیمی (مانند تیروزین هیدروکسیلاز) که باعث فشار خون بالا می‌شود، از آسیب و حملات قلبی جلوگیری کرد.
7- خواص بره موم برای دیابت
در 4 کارآزمایی با بیش از 250 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2، مصرف منظم بره موم در روز قند خون را کاهش داد و عملکرد آنتی اکسیدانی را تقویت کرد.
15 درصد از دیابتی‌ها دچار زخم‌های باز در کف پا می‌شوند (زخم پای دیابتی). سطح بالای قند خون توانایی بدن برای بهبود این زخم‌ها را کاهش می‌دهد و باعث عفونت‌های شدید در این زخم‌ها می‌شود که حتی ممکن است نیاز به قطع اندام آسیب دیده باشد. بره موم موضعی در 2 کارآزمایی کوچک روی 64 نفر، بهبود زخم پای دیابتی را تسریع بخشید.
شواهد محدودی نشان می‌دهد که بره موم ممکن است هم به دیابت و هم به بهبود زخم‌های ناشی از این بیماری کمک کند. شما با مشورت با پزشکتان، در صورت مناسب بودن برای درمان دیابت و زخم‌های ایجاد شده به این دلیل، بره موم را مصرف کنید. هرگز به جای درمان‌های اثبات شده دیابت و بدون مشورت با پزشک مربوطه، بره موم را مصرف نکنید.
8- فواید بره موم برای استخوان‌ها و کبد
بره موم ممکن است استخوان‌ها را تقویت کرده و با افزایش تراکم استخوان‌ها، به ویژه پس از آسیب دیدن، آن‌ها را تقویت کرده و سالم نگه دارد.
در یک مطالعه و تحقیقات انجام شده بر روی موش‌ها، ترکیبات فعال موجود در بره موم باعث افزایش تراکم تشکیل استخوان جدید، پس از آسیب دیدن شد.
همچنین بره موم ممکن است از کبد در برابر آسیب‌ها ناشی از مصرف الکل محافظت کند و خطر بیماری‌های وارده بر کبد و نیز جلوگیری از زخم کبد براساس مطالعات حیوانی و سلولی کاهش دهد.
نحوه مصرف بره موم
استفاده از بره موم زنبور عسل برای تقویت سلامتی به قرن‌ها قبل برمی‌گردد. یونانیان، رومیان و مصریان باستان از خواص بره موم آگاه بودند و از آن به عنوان نوعی دارو طبیعی در زمینه‌های مختلف استفاده فراوان می‌کردند. به دلیل خواص ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی طبیعی، بره موم تهیه شده توسط زنبور عسل، برای تقویت دفاع طبیعی بدن در برابر عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت‌های پوستی، گلودرد و یا سایر عفونت‌های دهان و کمک به بهبود زخم‌های جزئی استفاده شده است.
معمولاً بره موم به صورت قطره، اسپری خوراکی و کپسول و پودر موجود است که می‌توانید از فروشگاه آنلاین رنبورستان آهوتا تهیه کنید. برای تقویت سیستم ایمنی بدن بهتر است یک بار در روز مصرف شود.
اما مقدار مصرف این ماده بنا به سن و سال و شاید جنسیت هر فرد متفاوت است. معمولاً توصیه می‌شود قبل از وعده‌های غذایی با دوز‌های متناسب مصرف شود. همچنین با ترکیب با مواد غذایی هم می‌توانید مصرف کنید. از بهترین و مناسب‌ترین خوراکی‌ها برای ترکیب با بره موم عسل بهترین گزینه است.
نکات مهم در مصرف بره موم
در ابتدا مقدار کمی از بره موم را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که به آن حساسیت ندارید. درهنگام خرید بره موم از عصاره‌گیری شدن بره موم مطمپن شوید و از مصرف بره موم خام خودداری کنید.
برای استفاده روی پوست، می‌توانید از بره موم خالص یا یک محصول پوستی حاوی بره موم به عنوان یک ماده فعال استفاده کنید.
برای استفاده بره موم در دهان، مقدار کمی از بره موم را در آب رقیق کنید. قبل از تف کردن، دهان را بشویید یا مدتی مخلوط را غرغره کنید.
بسیاری از محصولات تهیه شده از بره موم به عنوان یک ماده فعال هستند. در این موارد، محصول را طبق دستورالعمل درج شده بر روی برچسب استفاده کنید.
مضرات بره موم
اطلاعات قابل اعتماد کافی در مورد بی‌خطر بودن مصرف بره موم در صورت بارداری یا شیردهی وجود ندارد. بهتر است از مصرف آن تا حد امکان در این دوره خودداری کنید.
برخی از کارشناسان معتقدند بعضی از مواد شیمیایی موجود در بره موم ممکن است آسم را تشدید دهد یا بدتر کند. اگر آسم دارید از بره موم بهتر است استفاده نکنید.
نوعی ماده شیمیایی خاص موجود در بره موم ممکن است لخته شدن خون را به تاخیر بیندازد. مصرف بره موم ممکن است خطر خونریزی را در افراد مبتلا به اختلالات خونریزی تا حد زیادی افزایش دهد. همچنین مصرف بره موم ممکن است خطر خونریزی در حین و بعد از جراحی را افزایش دهد. 2 هفته قبل از جراحی مصرف بره موم را قطع کنید.
اگر به محصولات جانبی زنبور عسل از جمله عسل، درختان مخروطی، صنوبر، بلسان پرو و سالیسیلات‌ها حساسیت دارید، بره موم را مصرف نکنید.
منابع :
رضویان، س.، و خزاعی، ص.، و کاظمی، ش.، و سیدی، س. (1391). بره موم زنبور عسل و کاربرد آن برای سلامت دهان و دندان. مجله دانشکده دندان پزشکی اصفهان, 8(5), 1-11. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=221055
Wagh V. D. (2013). Propolis: a wonder bees product and its pharmacological potentials. Advances in pharmacological sciences, 2013, 308249. https://doi.org/10.1155/2013/308249