عوامل و عارضه‌های متعددی اعم از فاسئیت پلانتار (التهاب رباط کف پا) و تاندونیت آشیل (التهاب تاندون آشیل) منجر به درد پاشنه پا می‌شوند. درد پاشنه پا یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که پا و مچ پا را درگیر می‌کند. استراحت کردن، استفاده از ارتز پاشنه و تمرینات کششی، به مرور زمان درد پاشنه را کاهش می‌دهند. اما چنانچه درد پاشنه پا را جدی نگیرید و آنرا درمان نکنید، ممکن است در طولانی مدت مشکلات مزمنی ایجاد شوند که بهبودی از آنها دشوار و زمانبر است. درد پاشنه پا از مشکلاتی است که به ندرت نیاز به درمان با جراحی پیدا می‌کند.
چه دلایلی باعث ایجاد درد پاشنه پا می‌شود؟
عوامل و عارضه‌های متعددی می‌توانند باعث ایجاد درد در پشت پاشنه پا شوند، این موارد عبارتند از:
- تاندونیت آشیل یا التهاب تاندون آشیل: تاندون آشیل یک بافت فیبری است که عضلات پشت ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می‌کند. تاندون آشیل طولانی‌ترین و قوی‌ترین تاندون بدن است. غالباً دونده‌ها و بسکتبالیست‌ها بیشتر مستعد ابتلا به تاندونیت آشیل هستند. استفاده مکرر و تحت فشار بیش از حد گذاشتن این تاندون، منجر به آسیب دیدن و ملتهب شدن آن می‌شود. تاندونیت آشیل باعث ایجاد درد، تورم و سفتی در پشت پاشنه پا می‌شود.
- بورسیت پاشنه پا: بورسیت پاشنه پا زمانی رخ می‌دهد که بورس‌ها (کیسه‌های کوچک و پر از مایع سینوویال در اطراف مفاصل) ملتهب می‌شوند.این کیسه‌ها مفاصل را احاطه کرده و به عنوان روان کننده بین تاندون‌ها یا ماهیچه‌ها عمل می‌کند. با التهاب بورس‌ها ممکن است نوعی سفتی و ساییدگی در پشت پاشنه پای خود حس کنید. بورسیت پاشنه پا معمولاً بدلیل زیاد سرپا ایستادن ایجاد می‌شود.
- برآمدگی بالای پاشنه پا یا دفورمیتی هاگلند: التهاب مزمن و تحریک مداوم می‌تواند باعث دفورمیتی هاگلند، یا همان بزرگ شدن استخوان پشت پاشنه پا شود. پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و نامناسب می‌تواند دفورمیتی هاگلند و درد ناشی از آنرا تشدید کند.
- بیماری سیور (آپوفیزیت پاشنه پا): این عارضه شایع‌ترین علت درد پاشنه پا در کودکان پر تحرک بین 8 تا 14 ساله است. کودکانی که زیاد دویده و بالا و پایین می‌پرند مستعد ابتلا به این عارضه هستند. فعالیت ورزشی زیاد و تحرک بیش از حد باعث آسیب دیدگی صفحه رشد استخوان پشت پاشنه پا می‌شود.
علت درد زیر پاشنه پا چیست؟
عارضه‌هایی که باعث بروز درد در زیر پاشنه پا می‌شوند عبارتند از:
- کبودی و کوفتگی استخوان: پا گذاشتن بروی اشیای سفت و زاویه‌دار می‌تواند باعث کوفتگی و کبودی لایه چربی زیر پاشنه پا شود. حتی ممکن است تغییر رنگی ناشی از این کبودی نبینید اما حین راه رفتن، متوجه آسیب وارده به پاشنه پا خواهید شد. عارضه‌های دیگر مانند شکستگی فشاری و همچنین بیماری سیور هم می‌توانند باعث ایجاد درد در پشت، کناره‌ها و زیر پاشنه پا شوند.
- فاسئیت پلانتار (التهاب رباط کف پا): یکی از عمده‌ترین دلایل درد زیر پاشنه پا، فاسئیت پلانتار یا التهاب رباط کف پا می‌باشد. فاسیا، رباطی است که در امتداد کف پا قرار دارد، زمانی که این رباط کشیده یا پاره شود دچار التهاب خواهد شد. این التهاب معمولاً در محل اتصال این رباط به استخوان پاشنه پا رخ می‌دهد. افرادی که مکررا می‌دوند و می‌پرند مستعد ابتلاء به این عارضه دردناک هستند. فعالیت ورزشی بروی تردمیل یا سطوح سخت (مانند سطوح بتنی) از عوامل رایج تحریک کننده این رباط هستند.
- خار پاشنه: فاسئیت پلانتار مزمن می‌تواند باعث رشد زائده استخوانی (خار پاشنه) در استخوان پاشنه پا شود. خار پاشنه بجز در برخی از افراد، عمدتاً دردی ایجاد نمی‌کند.
چه عواملی احتمال درد پاشنه پا را افزایش می‌دهند؟
هر عاملی که باعث وارد شدن آسیب و فشار به کف پا شود، می‌تواند باعث ایجاد درد پاشنه پا شود. نحوه راه رفتن (مکانیزم پا) و فرم کف پا (ساختار کف پا) نیز از جمله این عوامل هستند.
احتمال بروز درد پاشنه پا در شما افزایش خواهد یافت در صورتی که:
- اضافه وزن داشته باشید (چاق باشید).
- به آرتروز مچ پا مبتلا باشید، دارای کف پای صاف یا گودی و قوس زیاد کف پا باشد.
- در تمرینات ورزشی زیاد بدوید یا بپرید.
- بطور طولانی مدت و بویژه روی سطوح سخت، در حالت ایستاده باشید.
- از کفش‌های نامناسب بدون قوس کف استفاده کنید.
برای درد پاشنه پا چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر چندین هفته بطور مداوم پاشنه درد مداوم داشتید و این درد برطرف نشد، حتماً به پزشک یا متخصص بیماری‌های پا مراجعه کنید.
پزشک با بررسی علائم و سابقه پزشکی شما و همچنین معاینه کردن پاشنه پای شما می‌تواند علت درد پاشنه پای شما را تشخیص دهد.
اگرچنانچه علائم دیگری داشته باشید که نشان دهند علت درد پاشنه پای شما بخاطر التهاب نیست، در اینصورت انجام سایر آزمایش‌های تشخیصی الزامی خواهد بود. این علائم عبارتند از:
- بی حسی یا گزگز پا، که می‌تواند نشانه‌ای از آسیب عصبی در پاهای شما باشد (نوروپاتی محیطی)
- پای شما دائماً داغ باشد و دمان آن بالای 38 درجه سانتیگراد باشد، که می‌تواند نشانه عفونت استخوان باشد.
- پاشنه پای شما سفت و متورم شود، که می‌تواند نشانه ابتلا به آرتروز باشد.
آزمایش‌های تشخیصی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارتند از آزمایش خون، عکسبرداری با اشعه ایکس، ام آر آی یا اسکن اولتراسوند.
درد پاشنه پا چگونه کنترل یا درمان می‌شود؟
اکثریت موارد درد پاشه پا با درمان‌های غیر جراحی به مرور زمان برطرف می‌شوند. این درمان‌ها به کاهش درد و التهاب، تقویت انعطاف‌پذیری پا و به حداقل رساندن فشار روی پا متمرکز هستند. این روش‌های درمانی عبارتند از:
- تزریق دارو: تزریق استروئید می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. برای مشکلات مرتبط با تاندون، به ندرت از تزریق استروئید استفاده می‌شود اما مطمئناً تزریق استروئید برای کاهش التهاب رباط کف پا و بورسیت پاشنه پا مؤثر خواهد بود.
- استفاده از ارتز: پزشک شما ممکن است اسکن کف پا از شما بگیرد تا ارتز سفارشی برای درمان مؤثر و کم کردن فشار از پاشنه پا برای شما ساخته شود. درد پاشنه پای برخی از افراد بخصوص اگر درد صبحگاهی پاشنه پا داشته باشند، با بستن ارتز در شب و قبل از خواب بهتر می‌شود. برای درد شدید پاشنه پا ممکن است که تعویض کفش‌هایی که برای ورزش یا پیاده روی استفاده می‌کنید نیاز باشد.
- داروهای مسکن: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) بهمراه کمپرس یخ می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند.
- فیزیوتراپی: ماساژ درمانی، فیزیوتراپی و اولتراسوند درمانی یا اولتراسوند تراپی می‌توانند چسبندگی بافت نرم را برطرف کرده و درد و التهاب را نیز کاهش دهند.
- تمرینات کششی: پزشک می‌تواند حرکات و تمرینات کششی خاصی را برای تقویت انعطاف‌پذیری تاندون‌ها و عضلات به شما آموزش دهد.
- چسب یا نوار زدن کف پا: برای کاهش فشار و کشش وارده به پاشنه پا یا قوس کف پا حین راه رفتن و دویدن، می‌توانید از نوارهای پزشکی یا چسب‌های ورزشی استفاده کنید.
برای درمان درد پاشنه پا، بسیار به ندرت به جراحی نیاز می‌شود.