کتابسنجی به بررسی تاریخ علم، از راه ردگیری جنبش‌های تاریخی و توسعه حوزه‌های موضوعی مختلف که حاصل کار پژوهشگران است، می‌پردازد.
کتابسنجی برای چه افرادی مناسب است؟
اطلاعات کتابسنجی در موارد زیادی به کار می‌رود. در یک محیط رقابتی برای موسسه بسیاری اهمیت دارد که بتواند به ارزیابی عملکرد خود با ماموریت‌هایش بپردازد. کتابسنجی برای موسسات زیر کاربرد دارد:
ارزیابی و برنامه ریزی استراتژیک
دفاتر مربوط به برنامهریزی تحقیق یک موسسه اغلب به صورت دوره‌ای نتایج ارزیابی عملکرد خود را منتشر می‌کنند. این ارزیابی‌های در سطح موسسه، گاهی در ضمیمه خود ارزیابی سطح محقق و دپارتمان را با اهداف اهدای مجوز، ترفیع و بررسی هیئت علمی نیز انجام می‌دهند. شاخص‌های اصلی عملکرد تحقیق را می‌توان در برنامهریزی استراتژیک و یا گزارش سالانه به سازمان‌های دولتی، هیئت تحریریه یا امنا، فارغ‌التحصیلان و غیره گنجاند.
مراکز تحقیقاتی
لازم است تا مراکز تحقیقاتی اعضای جدید پیدا کنند، زمینه‌های تحقیق جدید را توسعه دهند و بر سر منابع و فاند علمی رقابت کنند. ارزیابی خارجی عملکرد مراکز تحقیقاتی به تصمیم‌گیری، استرتژی توسعه و نمایش توانمندی‌ها کمک می‌کند.
ارتباطات عمومی و توسعه
تبلیغ برای دانشگاه و جذب دانشجو، محقق، اسپانسر و حامی لازم است، پس روابط عمومی و واحدهای توسعه دانشگاه می‌توانند از نمایش عملی توانایی‌های دانشگاه برای رسیدن به این هدف استفاده کنند.
کتابخانه‌ها
کتابسنجی به کتابخانه‌ها در فهم الگوهای استفاده از مجلات جامعه خود و تشخیص مجلات مهم برای اشتراک کمک می‌کند. مجموعه‌سازی می‌تواند با استفاده از داده‌های کتابسنجی هم در مجلات مهم دنیا و هم مجلات مهم در الگوهای انتشاراتی و استنادی یک موسسه هوشمند انجام گیرد(پندلیبری[1]، 2010).
شکل 1. چرخه تحقیق و گروه‌های دخیل با تاکید بر نقش کتابسنجی در آن
برای دریافت آخرین‌های بلاگ در خبرنامه عضو شوید.
آیا تحلیل کتابسنجی برای مسئله‌ای خاص قابل استفاده است؟
پیش از انجام ارزیابی کتابسنجی باید موارد زیر بررسی شود:
- باید مقدار سهم واحد انتشاراتی در پایگاه‌داده‌ای که مبنا قرار می‌گیرد تخمین زده شود، مثلا اسکوپوس یا وب آو ساینس و بررسی شود که این حجم به اندازه کافی برای تحلیل مناسب باشد. برای مثال، آیا مدارک علمی بین‌المللی انگلیسی زبان روش اصلی ارائه یافته‌های واحد مورد بررسی است؟ اگر نه، تحلیل با استفاده از پایگاه داده‌های موجود و شاخص‌های مبتنی بر آنها عملی نیست.
- آیا شناسایی خودکار یا دستی مدارک علمی متعلق به واحد مورد بررسی در پایگاه داده مبنا، امکان پذیر است؟ از دست دادن کم‌ترین تعداد انتشارات نتایج را با شک و گمان روبرو خواهد کرد.
- آیا تعداد انتشارات واحد به اندازه کافی بزرگ هستند که محاسبات بر مبنای آنها قابل اعتماد باشد؟ تعداد کم مدارک علمی منتشر شده می‌تواند مقادیر بسیار بزرگ خطا در شاخص‌ها ایجاد کند.
- چه کسی از نتایج تحلیل استفاده می‌کند؟ تفسیر شاخص‌ها می‌تواند سخت باشد و در هر مورد خاص بحث مداوم با افرادی که خواهان تحلیل هستند به منظور توافق بر بهترین شاخص‌ها و اینکه شاخص مورد استفاده چه چیزی را نشان‌می‌دهد و چه را نشان نمی‌دهد، با توجه به واحدهای ارزیابی لازم است.
منبع:
کرامت‌فر ع, نورمحمدی ح. کتابسنجی: مباحث نظری و عملی. تهران: کتابدار; 1394.