یکی از مباحثی که در مسائل حقوقی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، پدیده طلاق است. در مباحث فقهی و حقوقی، طلاق انواع مختلفی دارد که اغلب افراد اطلاعات کافی و کاملی درباره آن ندارند. بنابراین بهتر است قبل از به جریان انداختن طلاق زوجین و مباحث حقوقی مربوط به آن، اطلاعات کاملی درباره انواع طلاق و روند آن در قانون اسلامی و قانون کشور داشت. در ادامه بیشتر در رابطه با این موضوعات توضیح داده می‌شود.

طلاق چیست؟

در عرف و قانون، طلاق به معنی جدایی زن و شوهر از یکدیگر است. به طور کلی در هر آیین و دینی، زن و مرد با همان دین و مسلک خود با یکدیگر ازدواج می‌کنند و برای جدایی نیز بر طبق همین آیین دینی خود و قوانین موجود در کشورشان عمل خواهند کرد. در قانون ایران، مباحث مربوط به طلاق زوجین بر اساس قوانین و احکام اسلامی و بر طبق مذهب شیعه دوازده امامی تبیین شده‌اند. زوجین در مذاهب اسلامی دیگر نیز مانند مذهب شافعی، حنفی، زیدی، مالکی و دیگر ادیان رسمی نظیر زرتشتی، مسیحی و کلیمی بر طبق قوانین دینی خود از یکدیگر جدا می‌شوند.

به طور کلی، مطابق با قوانین مدنی کشور ایران، طلاق جزوی از اختیارات مرد است، بدین معنی که مرد هروقت اراده کند، می‌تواند زن خود را طلاق بدهد. مگر اینکه در شرایط ضمن عقد، شرط طلاق به زن واگذار شود که در این صورت مطابق با شرایط تعریف شده در قانون، زن می‌تواند از شوهر خود جدا شود و طلاق بگیرد.

انواع طلاق بر اساس نوع درخواست‌ کننده

همانطور که گفته شد، طلاق حق مرد است، اما با توجه به شرایطی، زن نیز می‌تواند در دادگاه تقاضای طلاق کند و یا هر دوی زوجین نیز می‌توانند با توافق از یکدیگر جدا شوند. لذا انواع طلاق بر اساس نوع درخواست‌ کننده به شرح زیر خواهد بود:

1. طلاق توافقی

در نوع طلاق توافقی، هر دو زن و شوهر، تقاضای طلاق دارند. زوجین در این نوع طلاق در رابطه با تمامی امور با یکدیگر توافق کرده‌اند و بعد از مراجعه شخصی به دادگاه خانواده و یا توسط وکلای خود، اعلام توافق را ارائه می‌کنند. این اعلام توافق در رابطه با اموری نظیر حضانت و ملاقات فرزند بعد از طلاق، نحوه استرداد جهیزیه، وصول یا بذل مهریه، نفقه ایام عده و دیگر حقوق دوران زوجیت انجام می‌شود و به صورت کتبی جهت درج در پرونده به دادگاه تقدیم خواهد شد. همچنین برای انجام شدن طلاق توافقی به گواهی عدم امکان سازش نیاز است. عدم بارداری زن نیز برای برای صدور این گواهی اهمیت دارد. به طور قانونی زوجه برای معاینه به پزشک معتمد معرفی شده و یا بنا بر اقرار زوجه مبنی بر باردار نبودن، گواهی صادر می‌شود.

دادگاه نیز بعد از بررسی این موضوع، پرونده را به داوری ارجاع داده و بعد از کسب نظر داوران، حکم طلاق را صادر می‌کند. داوران نیز توسط زوجین و از بین بستگان و آشنایان آن‌ها انتخاب و به دادگاه معرفی می‌شوند. این افراد در ابتدا باید سعی در ایجاد سازش بین زوجین داشته باشند و در صورت عدم موفقیت، به مراتب بالاتر و دادگاه خانواده اطلاع داده شود. دادگاه نیز گواهی عدم امکان سازش صادر کرده و زوجین می‌توانند با مراجعه به یکی از دفاتر ثبت طلاق، حکم را اجرا کرده و صیغه طلاق بین آن‌ها جاری می‌شود. ثبت در شناسنامه نیز در همین دفاتر صورت می‌گیرد.

2. طلاق از طرف مرد

مطابق با قانون ایران حق طلاق در دست مرد بوده و جزوی از اختیارات او به حساب می‌آید. به طوریکه مرد در هر زمانی که اراده کند می‌توان تقاضای طلاق داده و ملزم به ارائه دلیل خاصی نیز نخواهد بود. البته محدودیتی که در این زمینه برای مرد وجود دارد، مراجعه الزامی به دادگاه برای طلاق دادن همسر خود است. مرد بدون اجازه دادگاه نمی‌تواند به دفترخانه مراجعه کرده و همسر خود را طلاق دهد. در این حالت از انواع طلاق نیز، دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر کرده و ثبت طلاق بر استناد با این گواهی ممکن می‌شود.

ماده قانون 1133 در قانون طلاق، اختیارات نامحدودی به مرد می‌دهد که این ماده قانون در سال 81 اصلاح گردید. بر طبق قانون اصلاح شده، مرد تنها می‌تواند با شرایط مقرر شده در قانون طلاق، به دادگاه رفته و تقاضای طلاق از همسر خود را بدهد. در تبصره این ماده قانون، امکان حق طلاق برای زن نیز در نظر گرفته می‌شود. باید به این نکته نیز توجه شود که حتی اگر مرد دلیل موجهی برای طلاق داشته باشد، با این حال باید مهریه، جهزیه و نفقه زن را به طور کامل و بر طبق قانون پرداخت کند.

3. طلاق از طرف زن

همانطور که در مقاله سایت تبیان آمده، مطابق با ماده قانون 1129، تنها در صورتی که شوهر از پرداخت نفقه اجتناب کند و امکان الزام او به نفقه وجود نداشته باشد، زن قادر به تقاضای طلاق بوده و قاضی نیز می‌تواند شوهر را به طلاق مجبور کند. این قانون در زمان عجز شوهر در پرداخت نفقه نیز قابل اجرا است. همچنین مطابق با قانون 1130، در صورتی که ادامه زندگی مشترک موجب عسر و حرج زن شود، وی می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. چنانچه این عسر و حرج به دادگاه ثابت گردد، قاضی می‌تواند زوج را به طلاق مجبور کرده و در صورتی که اجبار میسر نباشد، به اجازه قاضی، حکم طلاق جاری می‌شود.

در این حالت از انواع طلاق، مطابق با قانون 1029، هرگاه مردی به مدت 4 سال، غایب و مفقودالاثر باشد، همسر او می‌تواند تقاضای طلاق داده و مطابق با ماده 1023، حکم طلاق برای او جاری می‌شود. امکان درخواست طلاق از طرف زن به موجب ماده قانون 1119 نیز وجود دارد. مطابق با این ماده قانون در صورتی که یک شرط در ضمن عقد ازدواج آورده شود و یکی از زوجین آن را رعایت نکند، می‌توان بر حسب این موضوع تقاضای طلاق داد.