مراحل اجرای ساختمان شامل چه مواردی می‌شود؟
درواقع برای درک بهتر از مراحل اجرای ساختمان، در ابتدا باید به توضیح مختصری در مورد اجرای ساختمان بپردازیم. به‌طور کلی منظور از اجرای ساختمان، ساخت و تغییر سازه است. اجرای ساختمان مراحل و عملیاتی دارد که باید پشت‌سر گذاشته شود. این مراحل از خرید زمین، دریافت مجوز ساخت، نقشه‌کشی، نقشه‌خوانی و غیره آغاز شده و به تجهیز کارگاه، خاکبرداری، گودبرداری، آرماتوربندی و بسیاری مراحل دیگر ختم می‌شود. در بخش‌های بعدی هریک از این مراحل را به‌طور کامل توضیح خواهیم داد. به‌طور کلی هر شخصی به‌جهت ساخت زمین خود، باید مراحل بسیار زیادی را طی کند. درواقع از همان ابتدای پروژه کارفرما باید به زمین ساختمان اهمیت بسیار فراوانی بدهد. در زمین ساختمان نوع دسترسی، قیمت زمین، تراکم ساخت، موقعیت زمین و میزان امکانات آن منطقه و یا محله بسیار حائز اهمیت است.
درمورد زمین ساختمان علاوه بر مواردی که بیان کردیم، تحقیقات دیگری نیز موردنیاز است. به‌طور مثال زمین موردنظر، باید از لحاظ حقوقی نیز تحقیق شود تا در اوایل ساخت پروژه مشکلی پیش نیاید. درمرحله بعد کارفرما باید جهت دریافت نقشه، مجوز ساخت و دیگر مجوزها اقدام کند. درحقیقت این مرحله از اجرا، شامل مراحل متعددی است. مراجعه به شهرداری، تسویه کردن عوارض شهرداری، مشخص شدن تعداد طبقات مجاز برای اجرای ساختمان، بررسی طرح‌های تفصیلی و شهری و مطابقت ملک با آنها، دریافت دستور تهیه نقشه‌های سازه، طراحی نقشه‌ها توسط مهندسین متخصص و درنهایت دریافت مجوز ساخت بنا از جمله کارهای اولیه در مراحل ساخت ساختمان است. به‌طور کلی منظور از تهیه نقشه در این مرحله نقشه‌های معماری، سازه، نقشه‌های تأسیساتی و چون ساخت است. درواقع نقشه کشی شامل بخش طراحی برای شروع ساخت یک ساختمان است و مراحل دیگر در بخش اجرا قرار می‌گیرند که با آنها آشنا خواهیم شد.
گودبرداری زمین و انجام آرماتوربندی فونداسیون در مراحل اجرای ساختمان
گودبرداری زمین در واقع از اساسی‌ترین و مهم‌ترین مراحل ساخت ساختمان به حساب می‌آید. برای گودبرداری، اقدامات بسیاری باید انجام شود. درابتدای کار، خاک موردنظر باید مورد آزمایش قرار بگیرد. پس از آزمایشات و بررسی‌های لازم، عمق گودبرداری مشخص خواهد شد. میزان این عمق، با توجه به محاسبات دقیق و اصولی مهندسان عمران و همچنین باتوجه به جنس زمین، تعداد طبقات مجاز و خاک موردنظر انجام می‌شود. به‌طور کلی محاسبات عمرانی جهت رسیدن به عمق مشخص، بسیار مهم است و باید در این مورد محاسبه دقیق و اصولی رعایت شود تا در آینده مشکلات جبران‌ناپذیر ایجاد نشود. این گودبرداری را درنهایت تا جایی ادامه می‌دهند که برآمدگی‌های زمین از بین برود. همچنین در ادامه زمین و خاک سفت و مناسب برای ساخت بنا ایجاد شود.
پس از گودبرداری مرحله آرماتوربندی، از دیگر مراحل ساخت ساختمان آغاز می‌شود. دراین مرحله یک لایه بتن مگر بر روی زمین مشخص شده ریخته می‌شود. این لایه بتن درواقع برای آماده کردن خاک جهت اجرای فونداسیون است. پس از یک لایه بتن‌ریزی، آرماتوربندی شروع می‌شود. در آرماتوربندی میلگردها با استفاده از جوشکاری، شبکه‌های منظم را تشکیل داده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. به‌طور کلی آرماتوربندی باید به‌صورت دقیق و با ظرافت خاصی انجام شود. زیرا این مرحله، پایداری ساختمان را تضمین می‌کند.
انجام قالب‌بندی با استفاده از قالب‌های متفاوت و عملیات بتن ریزی در اجرای ساخت بنا
یکی دیگر از مراحل ساخت ساختمان پس از انجام مرحله آرماتوربندی، قالب‌بندی درست و اصولی است. درواقع زمانی که از استحکام و پایداری ساختمان اطمینان حاصل کردیم، به مرحله قالب‌بندی می‌رسیم. قالب‌بندی برای ساختمان‌ها با استفاده از جنس‌های متفاوت انجام می‌شود. انواع این قالب‌ها در ساختمان‌سازی شامل قالب فلزی، قالب چوبی، پلاستیکی، آجر و بسیاری دیگر از قالب‌ها است. قالب‌بندی‌ها باید به‌صورت دقیق و با ظرافت خاص توسط متخصص و اوستاکار حرفه‌ای و باتجربه انجام شود تا برای مرحله بعد که بتن‌ریزی است، آماده شوند.
درواقع برای قالب‌بندی، باید قالب‌ها به صورت چرب باشند. چرب بودن قالب‌ها باعث می‌شود که در زمان بتن‌ریزی، بتن به قالب موردنظر نچسبد و به‌راحتی جدا شود. در این مرحله هر‌نوع قالبی که استفاده می‌شود باید چرب شود. پس از قالب‌بندی به مرحله بتن‌ریزی می‌رسیم. در این مرحله از اجرای ساختمان، بتن در قالب‌ها ریخته می‌شود. به‌طور کلی بتن باید تا زمانی که به‌طور کامل خشک شود، درون قالب‌ها بماند. هنگامی که بتن کاملاً خشک شود شکل موردنظر خود را می‌گیرد. درحقیقت این مرحله اگر به درستی انجام شود و بتن مستحکم شکل بگیرد، اسکلت ساختمان نیز از استحکام بالایی برخوردار می‌شود.
مرحله ساخت سازه و اسکلت ساختمان در پروژه‌های ساختمانی
پس از قالب‌بندی و بتن‌ریزی، نوبت به ساخت سازه و اسکلت بنا در مراحل ساخت ساختمان می‌رسد. این مرحله نیز باید توسط مهندسین حرفه‌ای و با تجربه‌ی سازه انجام شود، تا از اصولی بودن اسکلت اطمینان حاصل کرد. به‌طور کلی سازه و اسکلت ساختمان انواع مختلفی مانند بتنی، چوبی و یا فلزی است. نوع این سازه و اسکلت درهمان ابتدای کار در نقشه‌های طراحی و ترسیم شده معین می‌شود. درواقع هریک از این سازه‌‌ها و اسکلت‌ها دارای مزایا و ویژگی‌های خاص خود هستند. ولی به‌طور کلی از نظر هزینه و اجرای پروژه، اغلب کارفرماها و سازندگان ساختمان‌ها از اسکلت و سازه بتنی استفاده می‌کنند. در هر صورت هریک از این اسکلت‌ها اگر به‌صورت دقیق و با ایمنی بسیار بالا ساخته شوند، درنهایت ساختمان مستحکم و ایمن‌تری ایجاد خواهد شد.
در حالت کلی برای مرحله ساخت اسکلت ساختمان، درابتدا باید ستون‌های اصلی و مهم که بیشترین میزان بار را تحمل می‌کنند، ساخته شوند. سپس ستون‌های کناری و گوشه‌ای ساخته می‌شوند. درصورت اجرای اسکلت فلزی، در زمان انجام فونداسیون باید صفحه ستون روی فونداسیون گذاشته شود. در این‌صورت ستون‌ها روی آن نصب خواهند شد. ستون‌های طبقات دیگر نیز توسط جرثقیل درمکان موردنظر قرار می‌گیرند. ولی درصورت اجرای اسکلت و سازه بتنی، در زمان انجام فونداسیون باید از میلگردهای انتظار جهت ایجاد ستون استفاده کرد.
ساخت سقف یا طاق و نحوه دیوارچینی در پروژه‌های ساختمانی
از دیگر مراحل اجرای ساختمان، ساخت طاق و یا سقف و سپس دیوارچینی ساختمان است. درواقع این مرحله را با نام طاق‌زنی می‌شناسند. دراین مرحله درابتدای کار، سقف ساختمان را باید به چند مستطیل و یا مربع تقسیم کنند. سپس این مربع‌ها و یا مستطیل‌ها به وسیله تیرچه‌های فلزی به قسمت‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند. امروزه سقف‌های مورد استفاده در ساختمان‌ها اغلب از نوع کوبیاکس، یوبوت، عرشه فولادی و وافل هستند. در زمان‌های قدیم از آجر برای ساخت سقف‌ها استفاده می‌کردند. ولی امروزه آجر به‌دلیل موارد ایمنی، جزء مصالح مورد تأیید نهادهای مربوطه نیستند. پس از انجام طاق‌زنی در مراحل ساخت ساختمان، به مرحله دیوارچینی می‌رسیم. درواقع دیوارچینی به علت موضوع مهمی همچون زلزله بسیار حائز اهمیت است.
به‌طور کلی دیوارها از جنس‌های مختلفی همچون آجر، فلز، سنگ و بتن هستند. در دیوارچینی برعکس سقف‌ها از آجر نیز استفاده می‌شود. البته امروزه به دلایل عایق نبودن، عدم امنیت کافی، تولید آلودگی و بسیاری موارد دیگر از آجر برای دیوارچینی استفاده نمی‌شود. درواقع دیوارهای عایق و پیش‌ساخته جایگزین مناسبی برای آجرها هستند. برای ساخت دیوارهای خارجی نیز توصیه می‌شود کارفرماها و مهندسان مربوطه مطابق با قوانین نظام مهندسی وال پست پیش بروند. این قوانین درواقع جهت افزایش مقاومت دیوارها در برابر زلزله است. در انتهای کار و پس از دیوارچینی، بتن پاشی جهت استحکام و مقاومت بیشتر دیوارها انجام می‌شود.
اجرای تأسیسات الکتریکی و مکانیکی در ساخت بنا
درواقع پس از دیوارچینی در مراحل اجرای ساختمان، باید تأسیسات ساختمانی اجرا شود. به‌طور کلی منظور از اجرای تأسیسات، لوله‌کشی‌های آب، برق و گاز است که از مراحل بسیار مهم در پروژه‌های ساختمانی است. این مرحله نیز باید به‌صورت دقیق و اصولی انجام شود. لوله‌کشی‌ها در این مرحله با استفاده از دو روش انجام می‌شود. یکی از این روش‌ها روکار و روش دیگر توکار است. اغلب کارفرماها از روش توکار برای اجرای تأسیسات استفاده می‌کنند. در اجرای تأسیسات الکتریکی، برق‌کشی باید به گونه‌ای انجام شود که برق به تمامی فضاهای یک ساختمان و همچنین تمامی وسایل برقی با امنیت کامل برسد. تأسیسات دیگر از جمله اطفاء و اعلام حریق، تأسیسات جانبی، دوربین‌های مداربسته، آنتن مرکزی نیز دراین مرحله باید اجرا شود.
اجرای گچ و خاک دیوارها و نصب در و پنجره در پروژه ساخت بنا
درواقع در مراحل اجرای ساختمان، گچ و خاک با گچ کاری متفاوت است. گچ و خاک قبل از گچ کاری باید انجام شود تا سطح دیوار برای آن مرحله آماده شود. به‌طور کلی گچ و خاک، نوعی پوشش است که سطح دیوارها را صاف و مسطح می‌کند. این مرحله باعث می‌شود که دیوارهای ساختمان در حالت تراز قرار بگیرند. خاک مورد استفاده در این مرحله، خاک رس است و نسبت مخلوط شدن آن با گچ، نصف نصف است.
پس از انجام دادن گچ و خاک از دیگر مراحل اجرای ساختمان، نصب در و پنجره است. در این مرحله تنها انتخاب کارفرما و یا سازنده ساختمان مطرح می‌شود که از چه نوع در و پنجره‌ای استفاده می‌کند. انواع درب‌های پی‌وی‌سی، چوبی، ضدسرقت و شیشه‌ای جهت انتخاب وجود دارند که درنهایت نصب خواهند شد. برای پنجره‌ها نیز انواع مختلفی وجود دارد که شامل پی‌وی‌سی، آهنی، چوبی، آلومینیومی، یو پی‌وی‌سی، کامپوزیتی و غیره است. البته امروزه براساس قوانین مهندسی باید از پنجره‌های دو جداره در ساختمان‌ها استفاده شود.
نحوه پوشش دهی کف یا کف‌سازی و گچ‌کاری در پروژه‌های ساختمانی
درواقع در این مرحله از ساخت بنا، کف ساختمان را باید با متریال مناسب کف‌سازی کرد. انواع متریال جهت پوشش‌دهی کف‌سنگ، سرامیک، کاشی، پارکت، موکت، لمینت، موزاییک و غیره است. پس از اجرای کف‌سازی، برای استحکام بیشتر کف ساختمان، آن را آب‌بندی می‌کنند. یکی دیگر از مراحل اجرای ساختمان، گچ‌کاری ساختمان است که باید تمامی دیوارها و سقف ساختمان با استفاده از گچ پوشانده شود. خشک شدن گچ در این مرحله، 2 تا 5 روز زمان نیاز دارد. رنگ‌کاری ساختمان نیز دراین مرحله انجام می‌شود.
نحوه انجام نما و دکوراسیون داخلی در مراحل اجرای ساختمان
انجام درست و اصولی نما نیز مانند تمامی مراحل اجرای ساختمان که بیان کردیم، حائز اهمیت است. در این مرحله نیز انواع مختلفی از نماها برای ساختمان‌ها وجود دارد. این نماها شامل سنگ، شیشه، کامپوزیت، آجر، سیمان، چوب، سرامیک، کلاسیک، مینرال، بایرامیکس، نمای رومی، اتیکس، کنیتکس و نانو است. البته انتخاب هر نوع نما باید براساس شرایط محیطی و سبک ساختمان باشد. درواقع برای انتخاب نما، باید به داشتن استحکام آن توجه خاصی کرد. پس از انجام نما به‌صورت استاندارد و اصولی، مرحله اجرای دکوراسیون داخلی آغاز می‌شود.
این مرحله در حقیقت آخرین کاری است که برای ساخت یک بنا باید انجام شود. دکوراسیون داخلی به‌طور کلی شامل نصب کابینت، سرویس‌های بهداشتی، کمد دیواری و غیره است که توسط طراحان و مهندسان متخصص باید انجام شود. درنهایت پس از اجرای دکوراسیون داخلی و نهایی شدن ساختمان و بازدید کارشناس فنی مربوطه، شهرداری یک مجوز دیگر نیز باید تحت عنوان پایان کار صادر کند. این مجوز نیز مانند مجوز ساخت بنا لازم و ضروری است و درصورت رعایت تمامی چهارچوب‌های موردنظر و قوانین شهرسازی و همچنین نظام مهندسی صادر خواهد شد.