به طور کلی اجازه نشر و بهره برداری از مقاله در اختیار ناشر است و بعد از انتشار مقاله در مجله قانون کپی رایت و حق استفاده از مقاله در اختیار ناشر قرار می‌گیرد. مجله به عنوان مالک اثر تحقیقاتی است. اما در موارد خاص ممکن است مجله اجازه بهره برداری از مقاله را نداشته باشد یا اینکه هنوز حق مالکیت معنوی مقاله در اختیار محقق باشد.
در این پست به راهنمای دریافت مجوز کپی رایت برای محققان خواهیم پرداخت. با انجام گام به گام این راهنما می توانید مجوز کپی رایت دریافت کنید.
کپی‌رایت چگونه مدیریت خواهد شد؟
اغلبا قانون کپی‌رایت مقالات، در اختیار ناشر است؛ ممکن است مجوز نشر در مجلات با دسترسی آزاد متفاوت باشد. مجلات با دسترسی آزاد از قانون اجازه‌نامه کرییتیو کامنز[1] استفاده می‌کنند. چگونه با دریافت مجوز کپی‌رایت برای استفاده دوباره از مقالات منتشرشده قبلی اقدام می‌کنید؟ در این پست، به درک سریعی از فرآیند دریافت مجوز کپی‌رایت خواهیم پرداخت.
گام‌به‌گام راهنمای دریافت اجازه کپی‌رایت
گام اول: تعیین اینکه آیا برای استفاده یا تطبیق اثر اصلی نیاز به مجوز دارید؟
هنگام تعیین نیاز یا عدم نیاز مجوز دو عامل باید در نظر گرفته شود:
- آیا قانون مالکیت فکری یا قانون دیگری در کار ارائه‌شده وجود دارد؟
- آیا استفاده موردنظر قانونی را نقض می‌کند؟
در اینجا چندراه برای کشف عوامل بالا وجود دارد.
کارهایی که با قانون مالکیت فکری محافظت نمی‌شوند و به‌طور رایگان در دسترس هستند می‌توانند بدون کسب مجوز استفاده شوند.
اگر آیتم‌ها شامل طرح‌ها، نمودارها، شکل‌ها، جدول‌ها، متعلق به هر یک از کارهای منتشرنشده و اصلی باشند، می‌توانید به‌صورت مستقیم از آن استفاده کنید. علاوه بر این، اگر آیتم‌ها را ویرایش یا اصلاح کردید، مثلاً شکلی را دوباره ترسیم کردید که به‌طور قابل‌توجهی با شکل اصلی متفاوت بود، نیازی به اجازه ندارید. بااین‌وجود، خوب است که همین موضوع را با ناشر اصلی در میان بگذارید.
همچنین، اگر شکل یا جدولی را بر اساس داده‌ها یا اطلاعات از منابع دیگری ایجاد کرده‌اید، نیاز به داشتن مجوز ندارید. بااین‌وجود، در این موارد حتماً باید به منبعی که از آن داده را گرفته‌اید ارجاع دهید.
اگر می‌خواهید از اثری که تحت حمایت قانون کپی‌رایت است استفاده کنید، نیاز به داشتن مجوز دارید.
در آخر، سوالی که بیشتر محققان در مورد آن نگران هستند این است که چه موقعی می‌توانم از مطالب دارای حق چاپ بدون اجازه استفاده کنم؟ اگر از کارهایی که دارای مجوز کپی‌رایت نیستند استفاده می‌کنید نیازی به داشتن هیچ مجوزی نیست. مواردی شامل استفاده از اثر به‌منظور انتقاد، گزارش خبری، تدریس در کلاس، تحقیق و غیره نیاز به اجازه ندارند.
گام دوم: دارنده حق کپی‌رایت را شناسایی کنید
در بسیاری از موارد، ناشر مالک مقاله است و حق کپی و اعطای مجوز برای استفاده مجدد را در اختیار دارد. اگر ناشر صاحب حق چاپ نباشد، نماینده گروه انتشارات می‌تواند به‌عنوان صاحب حق نسخه‌برداری باشد.
گام سوم: درخواستی برای اجازه استفاده از اثر به مالک آن ارسال کنید.
یک ایمیل به صاحب اثر ارسال کرده و از او درخواست رضایت کنید. می‌توانید آدرس ایمیل را در وب‌سایت ناشر پیدا کنید. به دلیل اینکه درخواست مجوز ممکن است روزها تا ماه‌ها طول بکشد، ارسال ایمیل را زودتر شروع کنید. ایمیل ارسالی به مالک اثر باید شامل موارد زیر باشد:
- به‌صورت شفاف بنویسید که به چه چیزی نیاز دارید. عنوان دقیق مقاله، نویسندگان، شناسه مقاله یا DOI و شماره صفحه مقاله را ذکر کنید.
- اسکرین شاتی از آیتم موردنظرتان را ارسال کنید.
- لینک مقاله را ارسال کنید.
- تعداد کپی‌هایی را که لازم دارید ارسال کنید.
- به‌طور مشخص هدف دقیق و ماهیت استفاده از مقاله را ذکر کنید.
- بپرسید که آیا هزینه مجوزی وجود دارد که باید آن را بپردازید؟
منطقی تر آن است که به توافق یا رضایت شفاهی اعتماد نکنید. ممکن است که شما و صاحب حق نسخه‌برداری با شرایط خاصی از یکدیگر سوءتفاهم برداشت کرده باشید یا ممکن است در صورت بروز اختلاف، توافقنامه را متفاوت به خاطر بسپارید؛ بنابراین، همیشه باید اجازه را به‌صورت کتبی و با صراحت دریافت کنید.
گام چهارم: به منبع اصلی ارجاع دهید
وقتی مجوز را دریافت کردید، به منبع اصلی ارجاع دهید. می‌توانید از فرمت‌های زیر استفاده کنید.
تکثیر/ اقتباس از {منبع} با کسب مجوز از {مالکیت نشر}
تجدید چاپ از {عنوان ناشر، شماره جلد/ نسخه، نویسندگان، عنوان فصل/ عنوان مقاله، شماره صفحه، سال کپی‌رایت} با مجوز از {مالکیت حق چاپ}.
نتیجه‌گیری:
اگر نیاز به منبعی دارید که دارای مجوزهای کپی‌رایت است باید از آن اجازه بگیرید. نشر یک عکس یا نمودار به شکلی که قبلاً در مقاله‌ای منتشرشده و مقاله دارای کپی‌رایت است نیاز به مجوز دارد.
[1] Creative Commons license