سیر تا پیاز آموزش نت‌ خوانی و نت‌ های موسیقی

تفاوتی ندارد که شما قصد یادگیری چه سازی را دارید. تئوری موسیقی مباحثی دارد که شما قبل دست گرفتن هر سازی باید آن‌ها را یاد‌ بگیرید تا به نحوی سواد موسیقایی داشته باشید.نت خوانی از مهم‌ترین موارد تئوری موسیقی است؛ همان‌طور که یک فرد مدرسه نرفته یا بی‌سواد می‌تواند فارسی صحبت کند، بدون یادگیری مطالب تئوری موسیقی نیز می‌توان ساز زد. اما با این روش قادر به پیشرفت زیادی نیستید، چرا که توانایی اجرای چیزی جز قطعات ساده را ندارید و بزودی متوقف خواهید شد.

از طرف دیگر در امر آهنگ‌سازی هرچقدرهم که فرد خلاق و خوش ذوقی باشید برای خلق و ثبت اثر، تسلط بر دانش تئوری موسیقی امری کاملاً ضروری است.

دست گرفتن و اجرا با هر سازی نیازمند این است که شما نکاتی درمورد نت‌های موسیقی و علائمی که در موسیقی با آن‌ها روبرو می‌شوید را یاد بگیرید و بدانید چطور می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

با آموزش نت خوانی، یادگیری انواع ساز های موسیقی برای شما راحت‌تر خواهد شد.

آموزش نت های موسیقی

الفبای موسیقی به‌طور کل دارای 7 نت است تمام قطعات زیبا، اجراهای بی‌نظیر و هر آهنگی که به گوش شما رسیده تنها با همین 7 نت اجرا شده‌اند.

نت‌های موسیقی به ترتیب از بم به زیر (از چپ به راست) عبارتند از DO , RE , MI , FA , SOL , LA , SI. در بین این نت ها نتی که بم‌ترین صدا را دارد نت DO است. این نت نسبت به بقیه نت ها صدای کلفت‌تری دارد و در عین کلفتی صدای آن کمتر است.

پس در این‌صورت در بین نت های اصلی زیرترین (نازک‌ترین صدا) نت ما نت SI است. این نت صدای نازک‌تری نسبت به بقیه نت ها دارد و به‌همین دلیل صدای آن بلندتر است. تفاوت زیر و بمی صداها مانند تفاوت صدای آقایان و خانم‌ها  است. در آقایان صدا بم‌تر، کلفت‌تر و کوتاه‌تر ولی در خانم‌ها صدا زیرتر در نتیجه نازک‌تر و بلندتر است.

همانطور که گفتیم نت‌های موسیقی از چپ به راست خوانده می‌شوند. زیرا بم‌ترین نت موسیقی ما نت Do و زیرترین نت موسیقی ما نت Si است.

زیر و بم

حالا می‌خواهیم مفهوم زیر و بمی را با هم یاد بگیریم. اینگونه می‌گوییم که: در بین دو صدا، آن صدایی که نازک‌تر، بلندتر و تیزتر است صدای زیر، و آن صدایی که کلفت‌تر و صدای آن کمتر است می‌شود بَم.

صدای زیر مانند صدای خانم‌ها و صدای بم مانند صدای آقایان. حالا به خوبی با مفهوم نت بم و نت زیر آشنا شدیم.

در طبیعت زیر و بم شدن صداها تا بی‌نهایت ادامه دارد ولی مهم این است که ما تا چه حد توانایی شنیدن این صدای زیر یا بم را داریم. یا به نحوی دیگر، سازی که ما قصد یادگیری آن را داریم تا چه وسعت صدایی را می‌تواند پوشش دهد.

اکتاو

همانطور که گفتیم ما به‌طورکل 7 نت موسیقی داریم که از نت بم به سمت نت زیر به این ترتیب است:

Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si

اما برای اجرا و خلق قطعه‌ها و یادگیری موسیقی به نت هایی بم‌تر و زیرتر از این 7 نت نیاز داریم. برای همین اکتاو‌ها به وجود آمدند.

اکتاو را این‌گونه تعریف می‌کنیم: هرگاه از یک نت موسیقی به‌ترتیب شروع به نواختن کنیم بعد از نت هفتم دوباره می‌رسیم به همان نتی که از آن شروع کردیم. در اینجا می‌گوییم به فصله یک نت تا نت بعدی خودش یک اکتاو نام دارد. به مثال زیر توجه کنید:

Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, Do

درواقع نت‌های موسیقی همان 7 عدد هستند و تغییری نمی‌کنند. تغییری که در اینجا حاصل می‌شود در زیر و بمی آن‌هاست.

خطوط حامل

در بحث آموزش نت‌خوانی تا به اینجا با نت‌های موسیقی و ترتیب آن‌ها آشنا شدیم. ما برای صحبت کردن به حروف الفبا نیاز داریم، مانند حروف الفبای فارسی.

و همین‌طور برای نوشتن آن‌ها نیز به خطوطی نیاز داریم. در زبان فارسی برای نوشتن به یک خط نیاز داریم. در زبان انگلیسی به دو خط و در زبان موسیقی به 5 خط نیاز داریم.

در موسیقی به 5 خطی که از آن‌ها برای نوشتن نت‌های موسیقی استفاده می‌کنیم خطوط حامل گفته می‌شود. ما بر روی خطوط حامل و در بین خطوط نت هایی را قرار می‌دهیم.

یعنی با قراردادن نت های موسیقی بر روی خطوط می‌فهمیم چه نتی را باید اجرا کنیم. زیرا جایگاه نت‌ها روی خطوط حامل است که به نت ها اسم و شخصیت می‌دهد.

کلید سل

همانطور که گفتیم، ما با جایگاه نت‌ها بر روی خطوط حامل متوجه اسم آن نت‌ها می‌شویم. کلید سل یکی از علائم نت‌های موسیقی است که به ما نشان می‌دهد جایگاه نت سل روی خطوط حامل کجاست.

وقتی کلید سل جایگاه نت سل را روی خطوط حامل به ما نشان داد، از آنجایی که ترتیب نت‌های موسیقی را یاد گرفتیم اکنون می‌توانیم سایر نت‌های بعد و قبل نت سل را روی خطوط حامل به ترتیب بچینیم.

در موسیقی کلید‌های مختلفی داریم اما در ابتدا و شروع کار باید با کلید سل پیش برویم. اما سازهایی مانند پیانو که طیف گسترده‌ای از نت‌ها را دربردارد ما می‌توانیم هم‌زمان از دو کلید سل و فا استفاده کنیم.

همانطور که در شکل می‌بینید کلید سل جایگاه نت سل را روی خط دوم قرار داده است و ما می‌توانیم نت‌های بعد و قبل از این نت و این خط را قرار دهیدم.

خطوط تکمیلی

همانطور که گفتیم خطوط حامل از 5 خط تشکیل شده است و ما تعدادی از نت‌ها را می‌توانیم روی و بین این خطوط قرار دهیم. اما زیر و بمی نت‌ها تا جایی پیش می‌روند که ما خطوطی بیشتر از این 5 خط نیاز داشته باشیم.

برای خوانایی بهتر و منظم بودن نت‌های موسیقی و خطوط تکمیلی، ما به‌صورت قراردادی قبول کردیم که خطوط حامل از 5 خط تشکیل شود و اگر نیاز بود نت‌هایی زیرتر یا بم‌تر از این 5 خط داشته باشیم، دیگر خطی اضافه نمی‌کنیم بلکه به اندازه همان نت از خط تیره استفاده می‌کنیم که به آن خطوط تکمیلی یا خطوط اضافه می‌گویند.

پس دقت داشته باشید که ما فقط زمانی از خطوط تکمیلی استفاده می‌کنیم که به آن نیاز داشته باشیم.

فاصله بین نت‌های موسیقی

در حالت عادی بین نت‌های موسیقی یک واحد فاصله است (به استثنا فاصله میان نت Mi و Fa و نت Si و Do). اما گاهی نیاز است فاصله بین نت‌ها را از یک پرده به نیم پرده تغییر دهیم.

در این جا به 3 علامت تغییر دهنده نیاز داریم.

علامت اول دیِز: هرگاه علامت دیز کنار یک نت قرار گرفت، آن نت نیم پرده به نت بعدی خود نزدیک می‌شود. یعنی صدای آن نت به اندازه نیم پرده زیر می‌شود.

علامت دوم بِمُل: این علامت عکس علامت دیز عمل می‌کند. هرگاه این علامت کنار یک نت قرار گرفت، آن نت نیم پرده به نت قبلی خود نزدیک‌تر می‌شود. یعنی صدای آن نت نیم پرده بم‌تر می‌شود.

علامت سوم بِکار: این علامت خنثی کننده دو علامت قبل است. یعنی نت‌هایی که به حالت دیز یا بمل درآمده باشند را به حالت عادی خود برمی‌گرداند.

در نت های موسیقی گاهی در ابتدای خطوط حامل کنار کلید سل، علامت دیز یا بمل بر روی جایگاه یک نت قرار می‌گیرد. این به این معنی است که هرچه از آن نت در قطعه وجود دارد باید به حالت دیز یا بمل دربیاید. یعنی کنار تک تک نت‌های موسیقی علامت دیز و بمل قرار نمی‌دهند.

در این شرایط گاهی لازم است در بین آن نت‌ها یک نت را خنثی کنیم و به حالت عادی اجرا کنیم، کنار آن نت علامت بکار قرار می‌گیرد.

دیرند نت‌های موسیقی

در مقاله آموزش نت‌خوانی می‌رسیم به یکی از مهمترین بحث‌ها یعنی دیرند نت‌ها.

دیرند یا ارزش زمانی: همه نت‌ها در موسیقی از نظر زمانی به یک اندازه کشیده نمی‌شوند. بعضی از نت‌ها کوتاه و بعضی دیگر طولانی نواخته می‌شوند. پس می‌گوییم دیرند نت‌های موسیقی با یکدیگر متفاوت است و لازم و ضروری است که این ارزش زمانی‌ها را بیاموزید.

طولانی‌ترین نت موسیقی ما نت گرد است که ارزش زمانی سایر نت‌ها را نسبت به آن می‌سنجیم. نت‌های موسیقی از نظر ارزش زمانی برابرند با: نت گرد، نت سفید، نت سیاه، نت چنگ، نت دولاچنگ، نت سه لا چنگ و ...

جمع بندی

تفاوتی ندارد یادگیری موسیقی را با چه سازی شروع کنید، سازدهنی یا ساز کالیمبا و یا حتی گیتار، شما باید تسلط کافی بر نت خوانی داشته باشید. شاید در ابتدا کمی سخت بنظر بیاید اما با تکرار و تمرین درک تئوری موسیقی برایتان راحت‌تر می‌شود.

منبع: www.musicnotes.com/blog/how-to-read-sheet-music

*مسئولیت صحت و سُقم محتوای این پست برعهده‌ی سفارش‌دهنده است.*