درمان دیسک گردن با چه روش هایی امکان پذیر است؟

دیسک گردن یا فتق دیسک گردنی، زمانی رخ می‌دهد که آسیب دیدگی یا جابجایی دیسک‌های گردن باعث فشار و تحریک نخاع یا ریشه‌های عصبی ناحیه می‌شود. چنین وضعیتی می‌تواند باعث ایجاد درد شدید و محدودیت حرکتی شده و حتی انجام فعالیت‌های روزمره را نیز برای فرد دشوار سازد. شدت این عارضه می‌تواند از نوع خفیف تا شدید و حتی کشنده، متغیر باشد. درمان اولیه دیسک گردن معمولاً با اقدامات محافظه کارانه شروع شده و شامل استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و استراحت کردن می‌شود. در اکثریت موارد می‌توان فتق دیسک گردن را با اقدامات محافظه کارانه، کنترل و مدیریت کرد اما در موارد شدید و زمانی که فرد درد مداومی دارد، نهایتاً گزینه جراحی برای درمان توصیه می‌شود. 

دیسک گردن یا فتق دیسک گردنی چیست؟ 

ستون فقرات از مهره‌هایی (استخوان‌های کوچک) تشکیل شده که این مهره‌ها توسط دیسک‌های گرد و صافی محافظت می‌شوند. این دیسک‌ها تا زمانی که سالم هستند، به عنوان بالشتک ضربه گیر برای ستون فقرات عمل کرده و موجب حفظ انعطاف‌پذیری ستون‌فقرات می‌شوند. زمانی که دیسک‌ها آسیبی می‌بینند، بطور غیر طبیعی ورم کرده یا پاره می‌شوند که به این حالت فتق (بیرون‌زدگی) یا لغزش دیسک گفته می‌شود. فتق دیسک ممکن است در هر بخشی از ستون‌فقرات رخ دهد اما فتق دیسک گردن و فتق دیسک کمر، شایع‌ترین نوع این عارضه است.

فتق دیسک گردن چه علائمی دارد؟ 

علائم فتق دیسک گردن بسته به شدت فتق و ناحیه عارضه، می‌تواند متفاوت باشد. شایع‌ترین علائم فتق دیسک گردن عبارتند از:

• گردن درد
• درد در بازو یا دست
• درد در شانه‌ها
• درد و بی حسی در انگشتان و کف دست
• بی حسی یا گزگز در بازوها یا در طول دست
• ضعف در بازوها
• سردرد
• دشوار شدن مهارت‌های حرکتی مانند بستن دکمه‌های پیراهن یا در دست گرفتن خودکار برای فرد
• گرفتگی و سفتی گردن

در موارد شدید، فتق دیسک گردن می‌تواند حتی باعث ایجاد اختلال در عملکرد روده یا مثانه و مشکل در راه رفتن برای فرد شود.

علل فتق دیسک گردن

فتق دیسک گردن معمولاً در اثر ساییدگی و پارگی دیسک ایجاد می‌شود که این وضعیت به عنوان انحطاط دیسک نیز شناخته می‌شود. با افزایش سن، دیسک‌های ستون فقرات بخشی از مایع درونی خود را از دست می‌دهند که این امر باعث کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌ها می‌شود. فتق دیسک نیز از طرفی ممکن است در اثر آسیب یا ضربه به ستون فقرات ایجاد شود. در نتیجه، آسیب وارده می‌تواند منجر به پارگی یا ترک خوردن لایه بیرونی دیسک (حلقه بیرونی دیسک) شود که در این حالت، هسته داخل دیسک به بیرون نشت می‌کند. نشت مایع داخل دیسک می‌تواند به عصب مجاور فشار وارد کرده و باعث ایجاد علائمی شود که به عنوان نشانه فتق دیسک شناخته می‌شوند.

علل عمده و اصلی فتق دیسک را می‌توان به موارد زیر محدود کرد:

• افزایش سن: دیسک‌هایی در ستون فقرات که در اثر افزایش سن طبیعی فرد، تحت تأثیر فرآیند ساییدگی و پارگی قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر فتق یا بیرون زدگی قرار دارند. در افراد جوان، دیسک‌های ستون فقرات دارای مقادیر زیادی آب هستند. به مرور زمان و با افزایش سن، میزان آب موجود در دیسک‌ها کاهش یافته و این امر موجب می‌شود تا دیسک‌های آسیب دیده انعطاف پذیری کمتری داشته باشند. این یعنی احتمال بروز آسیب بسیار بیشتر خواهد بود.
• عوامل ژنتیکی: مشکلات مربوط به ستون فقرات اغلب بطور ارثی در اعضای خانواده دیده می‌شود و فتق دیسک گردن نیز می‌تواند علل ژنتیکی و ارثی داشته باشد.
• فعالیت یا حرکات شدید و ناگهانی: گاهاً در برخی از موارد، فعالیت یا حرکات شدید و ناگهانی نیز می‌تواند باعث فتق دیسک گردن شود. از این‌رو، ممکن است حین بلند کردن اجسام سنگین با سرعتی خارج از توان ستون فقرات،‌ دیسک‌های ستون فقرات آسیب ببینند.
• آسیب‌های تروماتیک به ستون فقرات: در موارد نادر، آسیب‌های تروماتیک ناشی از حوادثی مانند سقوط از ارتفاع یا تصادفات رانندگی نیز ممکن است منجر به فتق دیسک شوند.

روش تشخیص

متداول‌ترین روش تصویربرداری برای بررسی این وضعیت،‌ ام آر آی (MRI) است. رادیوگرافی ساده یا عکسبرداری با اشعه ایکس نیز در اغلب موارد برای تکمیل بررسی و ارزیابی مهره‌ها انجام می‌شود. اما باید توجه داشت که فتق دیسک در عکس‌برداری ساده با اشعه ایکس قابل مشاهده نیست. در گذشته از سی تی اسکن و میلوگرام نسبت به ام آر آی بیشتر استفاده می‌شد، اما امروزه بجز تحت شرایطی خاص، از این موارد به ندرت به عنوان تصویربرداری تشخیصی اولیه استفاده می‌شود. در موارد فتق دیسک نیز به ندرت از الکترومایوگرام استفاده می‌شود.

• عکسبرداری با اشعه ایکس: استفاده از اشعه برای تولید یک فیلم یا تصویر از قسمتی از بدن تحت این تست، می‌تواند ساختار مهره‌های ستون فقرات و شکل کلی مفاصل را نشان دهد. عمدتاً عکسبرداری با اشعه ایکس برای تشخیص علل بالقوه ایجاد کننده درد اعم از وجود تومور، عفونت، شکستگی و غیره انجام می‌شود.
• سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری): این تست از اشعه ایکس و کامپیوتر برای تهیه تصاویر سه بعدی استفاده می‌کند و می‌تواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات آن و ساختارهای اطراف آنرا نشان دهد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): ام آر آی اساساً از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر سه بعدی از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کند. این تست می‌تواند وضعیت طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی، نواحی مجاور و همچنین بزرگ شدن، انحطاط و تومورها را نشان دهد.
• میلوگرافی: عکس‌برداری توسط اشعه ایکس از کانال نخاعی بعد از تزریق یک ‏ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی، می‌تواند فشار وارده به نخاع یا عصب را که در پی فتق دیسک، خار استخوانی یا تومور ایجاد می‌شود را نشان دهد.
• الکترومیوگرافی و نوار عصب و عضله (آزمایش EMG و NCS): این تست تشخیصی، تکانه الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصبی، اعصاب محیطی و بافت ماهیچه‌ای اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند وجود آسیب عصبی مداوم، نواحی فشردگی عصب و اینکه آیا اعصاب در حالت بهبودی از آسیب گذشته هستند را نشان دهد. این تست به ندرت انجام می‌شود.

درمان

بسته به شدت عارضه، گزینه‌های درمانی برای فتق دیسک گردن متفاوت خواهند بود. در موارد خفیف، استراحت کردن و انجام فیزیوتراپی می‌تواند برای کاهش علائم کافی باشد. فیزیوتراپی در موارد فتق دیسک می‌تواند برای تقویت عضلات گردن و کاهش فشار از روی دیسک، مؤثر باشد. همچنین حرکات ورزشی تأییده شده توسط متخصص طب فیزیکی نیز می‌توانند، بر کاهش درد و عوارض ناخوشایند ناشی از دیسک گردن مؤثر باشند.

اما در موارد شدیدتر، ممکن است برای درمان به جراحی نیاز باشد. نوع عمل جراحی نیز به محل فتق دیسک و علائم ایجاد شده بستگی خواهد داشت. رایج‌ترین نوع جراحی در چنین مواردی شامل دیسککتومی، لامینکتومی و فیوژن ستون فقرات خواهد بود. علاوه‌بر این موارد نیز، روش‌های درمانی کم تهاجمی‌تری نیز موجود هستند که می‌توانند برای درمان فتق دیسک بسیار مؤثر واقع شوند.

استراحت کردن 

خط اولیه برای درمان فتق دیسک معمولاً محافظه‌کارانه و غیر جراحی خواهد بود. از این‌رو، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که چندین روز تا چند هفته، سطح فعالیت جسمانی خود را کاهش داده و استراحت کند. این امر برای کاهش التهاب عصب نخاعی مفید خواهد بود. عدم حرکت کامل و استراحت مطلق نیز توصیه نمی‌شود. همچنین، بیمار می‌تواند از کمپرس گرما و سرما نیز در کنار استراحت کردن برای تسکین بهتر علائم خود استفاده کند.

انجام برخی از فعالیت‌ها می‌تواند باعث تشدید و بدتر شدن فتق دیسک شود که این مورد شامل بلند کردن اجسام سنگین، قایق‌رانی، دویدن و غیره می‌شود. می‌توانید با اجتناب از این نوع فعالیت‌ها درد خود را بطور مؤثر تسکین دهید.

بریس یا گردنبند طبی

در اکثریت موارد، پزشک توصیه خواهد کرد که از گردنبند طبی در طول دوره استراحت خود استفاده کنید.

داروها 

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و مهارکننده‌های انتخابی کوکس2 در موارد فتق دیسک گردن می‌توانند به کاهش درد بیمار کمک کنند. این قبیل داروها علاوه بر تسکین درد، التهاب را نیز کاهش می‌دهند. همچنین، ممکن است پزشک در موارد درد شدید، استروئیدها را نیز تجویز کند.

تزریق اپیدورال 

در برخی موارد از تزریق استروئید اپیدورال (ESI) از طریق سوزن‌های نخاعی و تحت هدایت تصاویر اشعه ایکس برای تزریق مستقیم دارو به ناحیه فتق دیسک استفاده می‌شود. 

فیزیوتراپی 

اکثریت پزشکان برای کمک به تسکین درد، فیزیوتراپی را تجویز می‌کنند. متخصص فیزیوتراپی از حرکات کششی، اولتراسوند‌تراپی، درمان دستی و تحریک الکتریکی عضلات برای شل کردن عضلاتی که درگیر اسپاسم بوده و در اثر فشردگی عصب ناحیه ملتهب هستند، استفاده می‌کند.

برخی از تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند بازو درد ناشی از فتق دیسک گردن را در بیماران تسکین دهد. حرکات کششی گردن نیز به بهبود عملکرد و انعطاف پذیری بیشتر گردن کمک کرده و همچنین گرفتگی یا سفتی گردن را کاهش می‌دهند. علاوه بر این موارد، تمریناتی نیز برای تقویت عضلات گردن و عضلات نواحی فوقانی کمر برای حمایت بهتر از ستون فقرات نیز در جلسات فیزیوتراپی انجام می‌شود.

کایروپراکتیک یا درمان دستی 

پزشک ممکن است درمان دستی ستون فقرات یا کایروپراکتیک را نیز تجویز کند. متخصص کایروپراکتیک ممکن است از تکنیک درمان دستی با سرعت پایین به نام موبیلازیشن استفاده کند که این تکنیک، می‌تواند اختلال عملکرد مفصل ناشی از فتق دیسک گردن را کاهش دهد.

جراحی

هدف از جراحی ستون فقرات، برداشتن فشار ناشی از فتق دیسک از روی رشته‌های عصبی است. متداول‌ترین جراحی، روش دیسککتومی برای برداشتن جزئی یا کامل دیسک آسیب دیده بوده که معمولاً از ناحیه جلوی گردن انجام می‌شود (دیسککتومی قدامی). در دیسککتومی قدامی، بعد از برداشتن دیسک، مهره‌های ستون فقرات از طریق یک پیوند استخوان تثبیت می‌شوند که این امر با استفاده از یک صفحه گردنی، میله‌ها، پیچ‌ها یا قلاب‌های فلزی (فیوژن ستون فقرات) انجام می‌شود.

گاهاً لازم است که جراح با برداشتن قوس استخوانی (لامینا) از پشت، به ناحیه فتق دیسک دسترسی پیدا کند که به این روش، جراحی لامینوتومی (لامینوتومی خلفی) گفته می‌شود.

آیا می‌توان از بروز فتق دیسک گردن جلوگیری کرد؟

با اینکه نمی‌توان بطور کامل از بروز فتق دیسک جلوگیری کرد اما، چندین اقدام وجود دارد که می‌تواند برای کاهش احتمال و خطر کلی ایجاد فتق دیسک مؤثر باشند. این موارد شامل نکات زیر می‌شوند:

• حفظ پوسچر یا وضعیت بدنی مناسب حین نشستن و ایستادن
• ورزش منظم برای تقویت عضلات گردن و عضلات پشت بدن
• اجتناب از انجام حرکات و فعالیت‌هایی مانند حمل کیف سنگین روی یک شانه که موجب اعمال فشار بیش از حد به گردن می‌شوند.
• رعایت تکنیک‌های مناسب و اصول اولیه حین بلند کردن اجسام سنگین

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی 

فتق دیسک گردن می‌تواند عارضه‌ای دردناک و ناتوان کننده بوده و حتی زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد. از اینرو، می‌توان با درک و شناخت علل ایجاد کننده این عارضه، علائم و انواع گزینه‌های درمانی فتق دیسک گردن، با انجام اقداماتی از بروز این عارضه جلوگیری کرد یا علائم آنرا کاهش داد. در نتیجه، از هریک از علائم مرتبط با فتق دیسک گردن را دارید، مراجعه به پزشک متخصص بمنظور دریافت تشخیص و درمان مناسب، از جمله اقدامات مهم و ضروری خواهد بود که باید انجام دهد.

*مسئولیت صحت و سُقم محتوای این پست برعهده‌ی سفارش‌دهنده است.*