آشنایی با ساز یوکللی (اوکوله له)

یوکللی، یوک یا اوکوله‌له، یک ساز کوچک با ظاهری شبیه به گیتار است که در سالهای اخیر، محبوبیتی مضاعف پیدا کرده است و افراد زیادی به یادگیری و نواختن آن روی آورده‌اند. در این مقاله کوتاه، به ماهیت، تاریخچه و انواع یوکللی می‌پردازیم و همچنین، تفاوت‌های آن با گیتار را نیز ذکر می‌کنیم تا راحت‌تر بتوانید یکی از این دو ساز را برای یادگیری انتخاب کنید.

یوکللی چیست؟

یوکللی یک ساز زهی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی در هاوایی ابداع شد. این ساز معمولاً ظاهری شبیه به گیتار دارد و از چهار سیم نایلونی برخوردار است که نوازنده با انگشت یا بعضاً با پیک به آنها ضربه می‌زند و آنها را به ارتعاش درمی‌آورد. کلمه «یوکللی» در زبان هاواییایی را می‌توان به «کک جهنده» ترجمه کرد. طبق یک روایت، این نام به دلیل حرکات سریع انگشتان نوازنده یوکللی بر روی صفحه انگشت‌گذاری آن در زمان نوازندگی، به این ساز اطلاق شده است.

اوکوله‌له معمولاً از چوب درختانی چون سدر، ماهون، اسپروس، رُزوود، کوآ و یا تخته‌های لمینت‌شده ساخته می‌شود و صدای سَرزنده، شاد و روشنی تولید می‌کند که یکی از عوامل محبوبیت آن محسوب می‌شود.

تاریخچه کوتاه یوکللی

در سال 1879، سه مهاجر پرتغالی از منطقه مادیرا به نام‌های مانوئل نونز، خوزه دو اسپیریتو سانتو و آگوستو دیاز، پا به هونولولو گذاشتند. پس از مدتی، این سه مرد کابینت‌ساز که دلتنگ سازهای خوش‌صدای موطن خود چون کاواکینیو شده بودند، سازی شبیه به آنها را خلق کردند که امروزه با نام یوکللی شناخته می‌شود.

مهاجران پرتغالی، ساز یوکللی را به مردمان هاوایی معرفی کردند و با استقبال مردم مواجه شدند. این اقبال عمومی، با حمایت‌های دیوید کالاکائوآ، پادشاه وقت هاوایی، بسیار گسترده‌تر شد و رفته‌رفته این ساز به جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ این منطقه بدل شد.

در اواسط دهه 1920 و با محبوب شدن موسیقی مردمان هاوایی در سراسر ایالات متحده آمریکا، یوک نیز به یک ساز شناخته‌شده در این کشور بدل شد. شهرت این ساز، به لطف حضور در برنامه تلویزیونی آرتور گادفری و آثار تاینی تیم، مضاعف شد و اوکوله‌له را به جایگاهی باورنکردنی در فرهنگ مردم آمریکا رساند.

اما مانند هر پدیده دیگر، ستاره اقبال یوک نیز به‌تدریج افول کرد. تا اینکه در دهه 90 میلادی، نوازنده‌ای جوان به نام کاماکاویوواولی، شروع به اجرای آهنگ‌های محبوب روز بر روی یوکللی کرد و موجب احیای محبوبیت این ساز دوست‌داشتنی شد. به‌علاوه، سازهایی چون گیتاله‌له (ترکیبی از یوک و گیتار) و بانجوله‌له (ترکیب از یوک و بانجو) نیز روانه بازار شدند که به گسترش مقبولیت این ساز در میان نوازندگان کمک شایانی کردند.

انواع یوکللی

امروزه برندهای معتبری چون کالا (Kala)، مارتین (Martin)، فندر (Fender)، اپیفون (Epiphone) و یاماها (Yamaha) به تولید یوکللی در اشکال، اندازه‌ها و با ویژگی‌های بسیار متنوع مشغول هستند تا هر نوازنده‌‌ای بتواند بنا بر نیاز و سلیقه خود، گزینه مطلوب خود را انتخاب کند. اما اگر بخواهیم یک دسته‌بندی بسیار کلی از انواع یوکللی ارائه کنیم، می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

1- یوکللی سوپرانو یا استاندارد:

زمانی که از یوکللی صحبت می‌کنیم، معمولاً به این نوع از آن اشاره داریم. یوک در ابتدا با این اندازه خلق شد و به همین دلیل، مدل‌های سوپرانو، چه از نظر ظاهری و چه از نظر ماهیت صوتی، آشناترین شکل ساز یوکللی به شمار می‌آیند. طول اسکیل (فاصله بین نات تا بریج یا به‌عبارت دیگر، طول قابل نواخت سیم) یک یوک سوپرانو معمولاً حدود 13-14 اینچ است و الگوی کوک چهار سیم آن به‌ترتیب عبارت است از C ،E ،A و G.

2- یوکللی کنسرت:

این سازها ابعادی کمی بزرگ‌تر از نمونه‌های سوپرانو دارند و صدای آنها نیز کمی غنی‌تر و قدرتمندتر است. طول اسکیل در این مدل‌ها، حدود یک تا دو اینچ بلندتر از سوپرانوها است و دسته آنها نیز کمی پهن‌تر است. الگوی کوک اوکوله‌له کنسرت و سوپرانو یکسان است.

3- یوکللی تِنور:

سایز بزرگتر از کنسرت را تِنور می‌نامیم که دامنه نتی وسیع‌تری را پوشش می‌دهد و ابعاد بزرگ‌تر و دسته بلندتری دارد. طول اسکیل نمونه‌های تِنور حدود 17 اینچ است و توانایی تولید بیسی قوی‌تر و عمیق‌تر را دارد. البته الگوی کوک آن تفاوتی با همتایان کوچک‌ترش ندارد. بسیاری از نوازندگان بزرگسال، نواختن این نوع از یوکللی را آسان‌تر از نمونه‌های کوچک‌تر می‌دانند. 

4- یوکللی باریتون:

یوک‌های باریتون نزد گیتاریست‌ها بسیار محبوب هستند؛ زیرا اندازه بزرگتر بدنه آنها و دسته بلندترشان، برای نوازندگان گیتار آشناتر و راحت‌تر است. به‌علاوه، کوک این نوع از اوکوله‌له نیز دقیقاً مشابه چهار سیم اول گیتار است؛ یعنی G ،B ،E و D و در نتیجه، می‌توان آن را شبیه یک گیتار کوچک دانست. طول اسکیل یوکللی باریتون حدود 20 اینچ است.

5. یوکللی سوپرانینو یا پیکولو:

این سازها که با عنوان یوکللی جیبی نیز شناخته می‌شوند، کوچک‌ترین عضو خانواده یوک به شمار می‌آیند. برخی از نوازندگان عقیده دارند که به دلیل اندازه بسیار کوچک این دسته از اوکوله‌له‌ها، نواختن آنها نسبتاً دشوارتر است و در تولید برخی از نت‌ها دچار مشکل می‌شوند. به همین دلایل، اوکوله‌له‌های سوپرانینو که طول اسکیلی در حدود 11.5 اینچ دارند، چندان رایج نیستند.

6. یوکللی الکتریک:

این ساز، همانطور که از نام آن مشخص است، یک یوکللی است که به پیکاپ مجهز شده است و می‌توان آن را به امپلیفایر متصل کرد. برای افرادی که در جستجوی گزینه‌ای ایده‌آل برای اجرای زنده هستند، خرید یوکللی الکتریک می‌تواند بسیار هوشمندانه باشد.

7. یوکللی آناناسی:

دلیل نام‌گذاری این نوع از اوکوله‌له، شکل بدنه آن است که به جای گیتار، شبیه به یک آناناس است. یوک آناناسی جزو اشکال محبوب این ساز به شمار می‌آید.

به‌جز موارد اشاره‌شده، می‌توان به انواع دیگری از این ساز همچون یوکللی بیس، یوکللی کنترباس، یوکللی پارو-شکل و غیره نیز اشاره کرد که هر یک دارای شاخصه‌های منحصربه‌فرد خود هستند.

مقایسه یوکللی و گیتار

شکی نیست که گیتار و یوکللی شباهت‌ ظاهری و ساختاری زیادی با هم دارند؛ اما تفاوت‌های بنیادینی بین این دو ساز وجود دارد که باید در زمان انتخاب یکی از آنها برای یادگیری و نوازندگی، مورد توجه قرار گیرند:

اندازه:

آشکارترین تفاوت میان یوکللی و گیتار، اندازه آنهاست. بدنه و دسته یوکللی اندازه کوچک‌تری از بدنه و دسته گیتار دارد. البته همین ابعاد کوچک‌تر موجب شده است که نواختن یوکللی برای اکثر افراد، به‌خصوص هنرجویان کم‌سن‌وسال یا افرادی با دستان کوچک، راحت‌تر از گیتار باشد؛ زیرا نیازی به باز کردن بیش‌ازحد انگشت‌ها از هم برای گرفتن آکوردها و نت‌ها نیست و می‌توان اغلب آکوردها را به‌راحتی نواخت.

تعداد سیم‌ها:

اکثر گیتارها دارای شش سیم هستند که از بم به زیر کوک می‌شوند (معمولاً روی نت‌های E-A-D-G-B-E)؛ اما یوکللی معمولاً دارای چهار سیم است که از بم به زیر کوک نمی‌شوند و در عوض، بر اساس الگوی G-C-E-A کوک می‌شوند. به دلیل تعداد کمتر سیم‌ها در اوکوله‌له، یادگیری آن آسان‌تر از گیتار است. به‌علاوه، سیم‌های یوک از نایلون نرم ساخته می‌شوند که طبیعتاً فشار کمتری از سیم‌های فلزی (یا روکش‌شده با فلز) گیتار بر انگشتان وارد می‌کنند.

بازه نتی تحت پوشش:

از آنجا که گیتار ساز بزرگتری از یوک است و سیم‌های بیشتری نیز دارد، طبیعتاً بازه وسیع‌تری از نت‌ها را پوشش می‌دهد. گیتار کلاسیک به‌طور معمول می‌تواند از نت E2 تا E4 را تولید کند؛ در حالی که یک اوکوله‌له سوپرانو فقط بازه C4 تا A5 را پوشش می‌دهد که محدودتر است.

صدا:

گیتار آکوستیک به دلیل برخورداری از سیم‌های فلزی و بدنه بزرگتر، توانایی تولید صدایی بلند، قدرتمند و غنی را دارد؛ از سوی دیگر، صدای یوک روشن‌تر و ملایم‌تر است.

گیتار یا یوکللی؛ یادگیری کدام‌یک آسان‌تر است؟

شکی نیست که در انتخاب ساز نباید آسان یا سخت بودن یادگیری آن را اولویت قرار داد و مهمترین نکته، سلیقه فرد است؛ اما به هر روی، اگر بخواهیم به پرسش بالا پاسخی بسیار خلاصه بدهیم، باید بگوییم که یادگیری یوکللی برای اکثر افراد، خصوصاً کودکان، آسان‌تر از گیتار است و می‌توان اصول نوازندگی آن را در مدت زمانی کوتاه‌تر فرا گرفت. همچنین، ذکر این نکته نیز خالی از فایده نیست که به‌طور معمول، قیمت یوکللی از قیمت گیتاری در همان رده کیفی، نسبتاً پایین‌تر است و به همین دلیل، برای خرید یوکللی به بودجه کمتری نیاز دارید.

اگر پس از مطالعه این مطلب هنوز برای انتخاب یکی از این دو ساز سردرگم هستید یا قصد خرید یوکللی یا گیتار از برندهای معتبر را دارید و نمی‌‌دانید کدام مدل برای شما مناسب‌تر است، پیشنهاد می‌کنیم حتماً به فروشگاه یا وب‌سایت گیتارایران سری بزنید و با کارشناسان مجرب این فروشگاه مشورت کنید.

*مسئولیت صحت و سُقم محتوای این پست برعهده‌ی سفارش‌دهنده است.*