در دادگاه چه بگوییم؟

علاوه بر مذاکرات شفاهی، طرفین دعوا در دادگاه ممکن است دفاعیات خود را به‌صورت مکتوب در لایحه‌ای ثبت کنند. این لایحه با استناد به حقوق و استدلال قانونی، تأاثیر زیادی بر سرنوشت دعوا خواهد داشت. این لایحه دفاعیه نامیده می‌شود و در دعاوی حقوقی و کیفری برای تکمیل دفاعیات ارائه شده استفاده می‌شود.

حضور در مراجع قضایی و ارائه دعوا در آن‌ها نیازمندی‌های خاص حقوقی دارد که هر فرد باید آنها را مطلع باشد. همچنین، زمانی که علیه یک فرد در دادگاه دعوایی مطرح می‌شود و باید از خود دفاع کند، باید از ابزارهای قانونی موجود اقدام کند تا نتیجه مطلوب را به دست آورد. یکی از این ابزارهای قانونی، استفاده از لایحه قضایی است که در راستای دفاع از حقوق قانونی به کار می‌رود.

لایحه، لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه، به سندی گفته می‌شود که طرفین دعوا با استفاده از آن می‌توانند مطالبی را که برای دفاع در دادگاه‌ها و مراجع قضایی ضروری می‌دانند، به اطلاع دادگاه برسانند.

در ادامه این مقاله می‌خواهیم به بررسی معنی و مفهوم لایحه برای شما بازگو کنیم و در آخر نحوه تنظیم لایحه را بررسی خواهیم کرد.

لایحه چیست؟

لایحه به نوشته مکتوبی گفته می‌شود که هر یک از طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده دعوا می‌توانند در طول فرایند دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی تنظیم کنند و بر روی آن، همه مطالبی را که می‌خواهند به اطلاع دادگاه برسانند، قید کنند.

این اطلاعاتی که بر روی لایحه درج می‌شود، اطلاعاتی پیرامون دعواست و در واقع، به این منظور لایحه نوشته می‌شود که اگر مطالبی علاوه بر آنچه که در تنظیم دادخواست قید شده وجود داشته باشد که اطلاع دادگاه از آن ضروری است، بر روی اوراق لایحه نوشته شده و به دادگاه تقدیم شود؛ و اینجاست که تفاوت در لایحه و دادخواست مشخص می‌شود.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، نحوه تنظیم لایحه نقش مهمی در سرنوشت دعوا ایفا می‌کند؛ چرا که مستند بودن و مستدل‌ بودن جزئیات ذکر شده در لایحه، اصولاً تأثیر زیادی بر فرایند صدور حکم دادگاه خواهد داشت. بنابراین هر چند دفاع شفاهی در دادگاه و بیان جزئیات مطالب نزد قاضی دادگاه از اهمیت به سزایی برخوردار است، اما در برخی موارد، همچون زمانی که شخص در جلسه دادگاه مطالبی را فراموش کرده یا به‌ صورت نامناسب آن‌ها را بیان کرده باشد، با نگارش یک لایحه قضایی دقیق می‌تواند آن ضعف را جبران کند.

بنابراین لایحه ابزار قانونی مناسبی است که به قاضی نیز این فرصت را می‌دهد که باتوجه‌به متن ارائه شده، رأی شایسته صادر کند. به همین دلیل، شخصی که لایحه‌ای تنظیم و به دادگاه ارائه می‌کند، چه وکیل باشد و چه خود شخص، باید اطلاعات حقوقی کامل در خصوص پرونده را داشته باشد و علاوه بر این، به فنون نگارش لایحه‌های قضایی و لایحه‌های دفاعیه آشنایی داشته باشد.

ذکر این نکته الزامی است که اگر دولت بخواهد قانونی را در مجلس تصویب کند، می‌تواند پیشنهاد تصویب قانون را در قالب لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد؛ به همین منظور، در اینجا کلمه "قضایی" یا "دفاعی" به لایحه اضافه می‌شود که مشخص شود منظور از آن، لایحه‌ای است که برای دفاع در مراجع قضایی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

تفاوت لایحه و دادخواست

تفاوت لایحه و دادخواست در این است که دادخواست یا شکواییه برای رسیدگی به خواسته یا شکایت در دادگاه تنظیم می‌شود و به‌عنوان اساسی‌ترین اسناد در فرایند قضایی محسوب می‌شود. دادخواست باید مستند و مستدل باشد، اما معمولاً به‌صورت خلاصه و مختصر در دستور کار دادگاه قرار می‌گیرد. طرفین دعوا می‌توانند در جلسه دادگاه اظهارات خود را مطرح کنند و از خود دفاع کنند، بدون ارائه لایحه.

اما لایحه قضایی نیاز به تهیه و ارائه‌کردن آن به دادگاه ندارد. این لایحه به‌صورت کتبی تهیه می‌شود و اطلاعات و ادعاهای مربوط به دعوا را به‌صورت کامل و مستند در بر می‌گیرد. لایحه قضایی می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تکمیل اظهارات شفاهی در جلسه دادگاه و جلب‌توجه قاضی استفاده شود.

دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه

دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه عبارت‌اند از:

1. توضیحات کامل: با تنظیم لایحه، طرفین دعوا قادر خواهند بود تا اظهارات و مطالب خود را به‌صورت کامل و جامع در اختیار دادگاه قرار دهند. این امر به قاضی کمک می‌کند تا درک صحیحی از موضوع دعوا و حقایق مربوطه پیدا کند.
2. جلوگیری از سهو قلم: هرچند قاضی معمولاً خلاصه‌ای از اظهارات طرفین را در جلسه رسیدگی ثبت می‌کند، اما احتمال وقوع خطاهای قلمی و عدم یادداشت کامل اظهارات وجود دارد. با تنظیم لایحه، اطلاعات به‌صورت کامل و دقیق در اختیار دادگاه قرار می‌گیرد و از این احتمال جلوگیری می‌شود.
3. ارائه اسناد و مدارک جدید: در طول رسیدگی به دعوا، ممکن است اسناد، مدارک و اطلاعات جدید کشف شوند که قبل از آن در دسترس طرفین نبوده است. با استفاده از لایحه قضایی، طرفین دعوا قادر خواهند بود این اسناد و مدارک جدید را به دادگاه ارائه کنند و به این طریق، تأثیر مهمی در تصمیم‌گیری دادگاه و صدور حکم نهایی خواهد داشت.
4. تأثیر بر سرنوشت دعوا: با تنظیم لایحه، طرفین دعوا می‌توانند سرنوشت دعوا را تحت‌تأثیر قرار داده و به نفع خود حکم بگیرند. اطلاعات تکمیلی و قوی‌تری که در لایحه قضایی قرار داده می‌شود، به قاضی کمک می‌کند تا تصمیم سالانه‌تری اتخاذ کند.

به‌ طور کلی، تنظیم لایحه در دادگاه ابزاری است که طرفین دعوا را قادر می‌سازد اطلاعات و حقایق مربوطه را به‌صورت کامل و جامع به دادگاه ارائه کنند و تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری دادگاه و حکم نهایی دارد.

همچنین، در جلسه رسیدگی دادگاه، هر یک از طرفین دعوا یا وکلای آن‌ها ممکن است به دلیل استرس و فشار، برخی از مطالبی را که قصد دارند به قاضی شرح دهند، فراموش کنند یا به نحو مناسبی منعکس نکنند.

علاوه بر این، ممکن است طرفین دعوا یا وکلای آن‌ها نتوانند یا نخواهند در جلسه رسیدگی دادگاه حضور داشته باشند. در چنین حالتی، آن‌ها می‌توانند لایحه را تنظیم کرده و به‌ صورت کتبی آن را به دادگاه ارائه دهند. در این شرایط، رأی غیابی تلقی نمی‌شود و به‌ جای آن، حضوری قلمداد می‌شوند، البته با شرطی که لایحه تنظیم شده حاوی موارد دفاعی مربوطه باشد.

به طور خلاصه، در نظر گرفتن تنظیم لایحه در دادگاه به‌منظور جلوگیری از فراموشی، ناکارآمدی و غیاب در جلسه رسیدگی دارای اهمیت است. این امکان را برای طرفین دعوا فراهم می‌کند تا موارد مربوطه را به‌ صورت کامل و متقن در لایحه ثبت کرده و به دادگاه ارائه دهند.

نحوه تنظیم لایحه

نحوه تنظیم لایحه قضایی یا دفاعیه به‌صورت زیر است. تنظیم لایحه قضایی یا دفاعیه کاری تخصصی است و برای اینکه تأثیر قابل‌توجهی در نتیجه نهایی دعوا داشته باشد، باید توسط شخصی انجام شود که با تمام جنبه‌های حقوقی و قانونی موضوع آشنا است.

عموماً وکلا به‌منظور تنظیم لایحه قضایی یا دفاعیه استفاده می‌شوند. حتی اگر طرفین به تعیین وکیل پایه یک دادگستری نپرداخته باشند، می‌توانند از خدمات حقوقی یا مشاوره لایحه‌ نویسی استفاده کرده و درخواست نگارش لایحه حقوقی خود را ارائه دهند.

اگر شخص تصمیم به نوشتن لایحه دفاعیه خود دارد، باید به مسائل حقوقی توجه کرده و لایحه را به‌صورت منطقی و استدلالی نوشته و با استناد به مواد قانونی مرتبط با دعوا مستند نماید.

لایحه دفاعیه باید به‌صورت خلاصه و مختصر تنظیم شود و از طولانی‌ شدن و جزئیات غیرمرتبط با موضوع خودداری شود. فقط اسناد و مدارکی که بر روند دادرسی تاثیرگذار هستند، به لایحه ضمیمه شوند.

حفظ احترام به قاضی دادگاه و طرف مقابل در دعوا ضروری است. در لایحه خود، تنها با استناد به حقایق موجود و مواد قانونی، حقوق خود را مطالبه کنید و از توهین، تحقیر یا دروغ نسبت به دیگران خودداری کنید؛ زیرا این اقدامات ممکن است تاثیری بر ذهنیت قاضی داشته باشند.

لازم به ذکر است که در حال حاضر تنظیم لوایح قضایی به‌ صورت کاملاً الکترونیکی از طریق سامانه عدل ایران انجام می‌شود و برای تنظیم و ثبت لایحه قضایی نیازی به حضور شخصی در دادگاه نیست."

*مسئولیت صحت و سُقم محتوای این پست برعهده‌ی سفارش‌دهنده است.*