تاریخچه تحلیل محتوا
اصطلاح تحلیل محتوا ، اصطلاح تقریبا جدیدی است که به سال 1961 باز می گردد. اواخر دهه 1950 شاهد علاقه ی محققان به ترجمه مکانیکی، انتزاع مکانیکی و سیستم های بازیابی اطلاعات بود. زبان‌های رایانه‌ای مناسب برای پردازش داده‌های تحت اللفظی پدیدار شدند و مجلات علمی به کاربردهای رایانه در روان‌شناسی، علوم انسانی و علوم اجتماعی توجه کردند. حجم زیاد اسناد مکتوب برای پردازش در تحلیل محتوا و تکراری بودن کدنویسی ، رایانه را به یک متحد طبیعی و در عین حال دشوار برای تحلیلگر محتوا تبدیل کرده است.
توسعه نرم‌افزار برای پردازش داده‌های تحت اللفظی (برخلاف عددی) زمینه‌های جدیدی از اکتشاف را تحریک کرد، مانند بازیابی اطلاعات، سیستم‌های اطلاعاتی، سبک‌شناسی محاسباتی ، زبان‌شناسی محاسباتی، فناوری واژه پردازی، و تحلیل محتوای محاسباتی. با رشد سیستم های کامپیوتری امکان پردازش داده ها بیشتر شد و امکان تحلیل محتوا روی انواع داده با حجم بالا انجام شد.
روش تحلیل محتوا چیست ؟
تحلیل محتوا یا Content analysis ، روش تحقیقاتی برای تجزیه و تحلیل محتوا، شناسایی الگوها ، قالب ها و ایده های آن است. یک نقطه شروع مشترک برای تحلیل محتوای کیفی ، اغلب استفاده از متون مصاحبه رونویسی شده است. هدف در تحلیل محتوای کیفی ، تبدیل سیستماتیک حجم زیادی از متن به خلاصه ای بسیار سازمان یافته و مختصر از نتایج کلیدی است.
تجزیه و تحلیل داده‌های خام از مصاحبه‌های رونویسی شده کلمه به کلمه برای شکل دادن به دسته‌ها یا مضامین، فرآیندی برای انتزاع بیشتر داده‌ها در هر مرحله از تجزیه و تحلیل است. از محتوای آشکار و لغوی گرفته تا معانی نهفته.
تحلیل محتوا بر اساس آنچه که Berelson گفته ، به ارائه ی شیوه پژوهشی که برای تشریح عینی منظم و کمی محتوای آشکار پیام های ارتباطی گفته می شود . روش تحلیل محتوا ، در مباحث آماری و سیاسی به ابزاری گفته می شود که برای بررسی و تبیین کلمات مفاهیم واژه ها مضامین عبارات و جملات خاصی از درون یک متن یا مجموعه ای از متون مورد استفاده قرار می گیرد .
تحلیل محتوا به دو روش کمی و کیفی انجام می شود. روش های تحلیل کیفی به منظور طبقه بندی کلمات و واژه های موجود در متن انجام می شود. هدف نوشته ها و داده های کیفی منجر به پیدایش درون مایه ها و مفاهیم می شود. به روش تفسیر پیام با تعریف هدفمند و منظم ویژگی های آن ، تحلیل محتوا گفته می شود.
کاربرد تحلیل محتوا
تحلیل محتوا می تواند در سطح متنوعی از محتوا شامل متون ، عکس ها ، فایل های صوتی و ویدئو به کار رود. تحلیل محتوا ابزاری تحقیقاتی است که برای تعیین وجود کلمات خاص ، مضامین و مفاهیم خاص در برخی از داده های کیفی استفاده می شود. با استفاده از تحلیل محتوا ، محققان می توانند حضور، معانی و روابط کلمات به کار رفته در متن و ارتباط آنها را تجزیه و تحلیل کنند.
تحلیل گفتمان روشی است که بر اساس آن میتوان ویژگی های زبانی یک متن را به صورت عینی و منظم شناخت . درباره ی مصاحبه ها نیز می توان ویژگی های فردی و اجتماعی گوینده یا نویسنده متن و نظرات و گرایش های او را استنتاج کرد . منظور از محتوا در تحلیل محتوا، به ساخت های مختلف شامل زبان ، موسیقی ، تصویر و حتی جسم مانند مجسمه گفته می شود.
چند نکته در خصوص روش تحلیل محتوا:
تحلیل محتوا می تواند برای تعیین اهداف به کار رفته در محتوای مورد بحث به کار رود. برای مثال، محققان می توانند با استفاده از تحلیل محتوا به ارزیابی زبان استفاده شده در اخبار و شناسایی سوء گیری بپردازند.
تحلیل محتوا می تواند برای انواع متون نوشتاری، پیام ها و اثرات آنها به کار رود. بنابراین، انتخاب روش تحلیل محتوا می تواند بر عمق تحلیل داده اثر بگذارد. برای مثال، سوالات کتبی باز نمی توانند عمق یک مصاحبه را ارائه دهند.
تحلیل محتوا را می توان با استفاده از روش های کمی یا کیفی انجام داد. روش کمی تحلیل داده از روش های آماری برای آنالیز الگوی محتوا استفاده می کنند ، اما روش کیفی برای تجزیه و تحلیل معانی به کار می روند.
تحلیل محتوا به مرتب سازی کدها در دسته ها و معانی آنها می پردازد. دسته بندی ها با کدهایی تشکیل می شوند که به همان موضوع مربوط هستند. دسته بندی ها از یک یا چند دسته تشکیل شده اند.
روش تحلیل محتوا برای محققان تازه کار پیشنهاد می شود. برای بسیاری از محققان تازه کار، تجزیه و تحلیل داده های کیفی به طور غیرمنتظره ای چالش برانگیز و زمان بر است. آنها ممکن است در طول کار عملی تجزیه و تحلیل محتوای کیفی به شدت آزرده و ناامید شوند. توصیه برای محقق کیفی این است که نسبت به پیچیدگی داده ها باز باشد و از جریان خلاقیت خود استفاده کند.
نتیجه گیری روش تحلیل محتوا
روش تحلیل محتوا یکی از روش های تحقیقاتی رایج برای انجام مقاله و پایان نامه است. تحلیل محتوا ، روی انواع داده های متنی و غیر متنی به کار می رود. این روش تحقیقاتی برای محققان تازه کار مناسب است . یکی از مواردی که محقق در انجام روش تحلیل محتوا باید به کار ببندد دوری از سوء گیری است.
منابع:
ضیغمی، رضا، باقری نسامی، معصومه، حق دوست اسکویی، سیده فاطمه، و یادآورنیک روش، منصوره. (1387). تحلیل محتوا. نشریه پرستاری ایران، 21(53)، 41-52. SID. https://sid.ir/paper/114421/fa
Erlingsson, C., & Brysiewicz, P. (2017). A hands-on guide to doing content analysis. African journal of emergency medicine : Revue africaine de la medecine d'urgence, 7(3), 93–99. https://doi.org/10.1016/j.afjem.2017.08.001
Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage publications.