براساس گزارش مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی، موضوعات کلیدی در مقالات علمی جستجو شده در پایگاه اسکوپوس با موضوع روزه داری مورد بررسی قرار گرفت.

به گزارش روابط عمومی مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی (SID)، عبارت Religious fasting در قسمت عنوان، چکیده و کلمات کلیدی پایگاه استنادی اسکوپوس به‌صورت دقیق، جستجو شد و تعداد 193 مدرک علمی با موضوع «روزه داری مذهبی» بازیابی گردید. در این گزارش به بررسی مهم‌ترین نکات مطرح شده در مدارک علمی بین‌المللی مرتبط با روزه داری مذهبی خواهیم پرداخت.

در تمام ادیان ابراهیمی روزه داری مذهبی وجود دارد، از جمله روزه مسیحیان ارتدکس و همه‌ی مسلمانان. شیوه‌های روزه‌داری مذهبی تأثیرات متفاوتی بر سلامت دارند که تحت تأثیر دستورالعمل‌ها و محدودیت‌های خاص هر دین قرار می‌گیرند.

دین اسلام:

روزه رمضان: روزه رمضان شامل پرهیز از خوردن و آشامیدن از طلوع تا غروب خورشید است. مطالعات نتایج متناقضی در مورد پیامدهای سلامتی این نوع روزه ارائه داده‌اند. برخی تحقیقات نشان‌دهنده بهبود در شاخص‌های آنتروپومتریک، پروفایل متابولیک و بیوشیمی کبد هستند.

مزایای روزه داری در اسلام:

تأثیر بر سلامت قلب و عروق: رعایت روزه رمضان با کاهش فشار خون سیستولیک همراه بوده است. برای روزه‌داری سالم در رمضان، ترویج تغذیه مناسب و خودمراقبتی در طول سال ضروری است.

تأثیر بر پارامترهای خونی: روزه‌داری در رمضان می‌تواند بر شاخص‌های خونی تأثیر بگذارد و برخی مطالعات افزایش سطح تری‌گلیسرید، LDL و کلسترول کل را گزارش کرده‌اند.

مدیریت دیابت: بیشتر مسلمانان مبتلا به دیابت با وجود معافیت، روزه رمضان را رعایت می‌کنند. این امر می‌تواند باعث تغییر در دوز داروها و رژیم‌های درمانی برای جلوگیری از افت قند خون شود.

روزه رمضان و سلامت روان: روزه‌داری متناوب در رمضان (RIF) می‌تواند واسطه‌های زیستی مرتبط با سلامت روان را تغییر دهد.

تأثیر بر سلامت روان: روزه‌داری مذهبی ممکن است بر سلامت روان تأثیر بگذارد و مطالعات نشان داده‌اند که می‌تواند باعث افزایش ذهن‌آگاهی، کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی شود.

مزایای بالقوه برای سلامت: برخی از انواع روزه‌داری مذهبی می‌توانند تأثیرات مثبتی بر سلامت داشته باشند، از جمله بهبود کنترل گلوکز و چربی‌های خون، مدیریت وزن و کاهش خطر برخی سرطان‌ها.

خطرات احتمالی روزه داری:

 افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، آسم، بیماری‌های کلیوی و قلبی عروقی، بیشتر در معرض عوارض ناشی از روزه رمضان هستند.

تأثیر بر چشم: روزه‌داری اسلامی با تغییرات آماری قابل‌توجهی در ضخامت کوروئید و ماکولای مرکزی در داوطلبان سالم مرتبط بوده است.

تنوع در شیوه‌ها: روزه‌داری مذهبی در ادیان مختلف به روش‌های متفاوتی انجام می‌شود و هر کدام دارای دستورالعمل‌ها و محدودیت‌های خاص خود هستند.

کمبودهای تغذیه‌ای: برخی شیوه‌های روزه‌داری ممکن است منجر به کمبود مواد مغذی ضروری مانند کلسیم، ویتامین B2 و ویتامین D شوند.

تأثیر بر گروه‌های خاص: اثرات روزه‌داری مذهبی براساس وضعیت سلامت، سن و جنسیت فرد متفاوت است. به‌عنوان مثال، زنان باردار، افراد مبتلا به دیابت و سالمندان ممکن است نیاز به احتیاط بیشتری داشته باشند.

دین مسیحیت:

روزه مسیحیان ارتدکس (COC): مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که روزه COC را رعایت می‌کنند، بهبودهایی در کنترل گلوکز و چربی‌های خون دارند. رژیم غذایی در این دوره معمولاً سرشار از میوه، سبزیجات، آهن و اسیدفولیک است، اما ممکن است کمبود کلسیم و ویتامین B2 داشته باشد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که روزه‌داران COC دارای شاخص توده بدنی (BMI)، کالری دریافتی و سطح کلسترول پایین‌تری هستند. افرادی که این نوع روزه را رعایت می‌کنند، به‌دلیل مصرف بیشتر میوه و سبزیجات و کاهش مصرف گوشت‌های فرآوری شده، ممکن است در معرض خطر کمتر ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند. با اینکه روزه COC باعث کاهش دریافت برخی مواد مغذی می‌شود، اما به‌نظر نمی‌رسد که این موضوع تأثیر منفی بر پروفایل بیوشیمیایی خون داشته باشد.

تأثیر بر سندرم متابولیک: در بزرگسالان جوان، میزان شیوع سندرم متابولیک در میان روزه‌داران COC با غیر روزه‌داران تفاوتی ندارد، اما فشار خون پایین‌تری دارند. زنان یائسه‌ای که روزه COC را رعایت می‌کنند، مصرف چربی کمتری داشته و کمتر دچار قند خون ناشتا و فشار خون بالا می‌شوند.

سلامت قلب و متابولیک: روزه COC ممکن است با کاهش شیوع اضافه وزن، چاقی و فشار خون و افزایش سطح آلبومین سرم و کلسترول HDL، به سلامت متابولیکی کمک کند.

وضعیت آهن: رعایت رژیم غذایی مسیحیان ارتدکس تأثیر عمده‌ای بر وضعیت آهن ندارد و منجربه کمبود آهن قابل‌توجهی نمی‌شود.

روزه دانیال (Daniel Fast): این نوع روزه شامل پرهیز از مصرف محصولات حیوانی، کربوهیدرات‌های تصفیه شده، مواد افزودنی، نگهدارنده‌ها، کافئین و الکل است و تأثیرات مثبتی بر فشار خون، چربی‌های خون، حساسیت به انسولین و شاخص‌های استرس اکسیداتیو نشان داده است.

بررسی مقالات پربازدید علمی با موضوع روزه داری در SID

شکل 1، مقالات فارسی نمایه شده در پایگاه مرکز اطلاعات علمی با موضوع روزه داری که بیشترین بازدید را داشته‌اند، نشان می‌دهد. براین اساس «ارتباط روزه داری در سه ماهه اول حاملگی و وزن هنگام تولد نوزاد بیمارستان میرزا کوچک خان - 1380» پربازدیدترین مقاله فارسی با موضوع روزه داری در پایگاه SID است.

بررسی مقالات جدید علمی با موضوع روزه داری در SID

شکل 2، مقالات فارسی جدید نمایه شده در پایگاه مرکز اطلاعات علمی با موضوع روزه داری را نشان می‌دهد. براین اساس «مروری بر اثرات مدل های روزه داری متناوب با محدودیت زمان خوردن بر ترکیب توده بدن در مبتلایان به اضافه وزن و چاقی: فواید و عوارض جانبی احتمالی» جدیدترین مقاله فارسی با موضوع انقلاب اسلامی ایران در پایگاه SID است.