خلاصة المقال: یدورالحدیث فی هذا المقال حول البناء الفکری و ضرورته فی حیاة الانسان، و قد تبین خلال البحث، انّ القران الکریم قد اولی هذا الموضوع اهتماماً کبیراً وعنایةً خاصة، حیث اکد علی ضرورته فی اکثرمن نص، وعالجه علی اکثرمن صعید، واعتبره المقوّم الاساسی لبناء شخصیة الانسان، واداء دوره فی الحیاة، ففی ظلّ الفکرالصحیح، والعقیدة الصالحة، یصل الانسان الی اعلی مراتب الکمال، وادنی درجات القرب، ولم یکتف القران الکریم بذکر أهمیّة هذا الموضوع فحسب، بل تعرض الی بیان اهم الاسس التی یجب ان یبنی علیها الفکر، و هی: الفطرة، والعلم. فالفکر الصحیح وفق الرؤیة القرانیة، هو ما کان منسجماً مع مقتضیات الفطرة الانسانیة واحکامها اولاً، و مبتنیاً علی اسس علمیّة و معطیات واقعیّة، ثانیاً، وعلیه ترکّز البحث فی هذا المقال علی مطلبین اساسیین، هما :أهمیّة البناء الفکری فی القران الکریم و اسس البناء الفکری فی القران الکریم 

چکیده فارسی:هدف این مقاله معرفی مهم ترین مبانی جامعه شناسی اسلامی، در قالب ارائه پارادایمی مقایسه پذیر با پارادایم های موجود است که ماهیت انسان و جامعه، هدف و روش تحقیق و ارزش ها در جامعه شناسی مهم ترین عناصر هستند. این پارادایم از نظر انسان شناسی، بر اصل فطرت استوار است و با رد جبر اجتماعی، تلفیقی را بین فردگرایی و کل گرایی روش شناختی می پذیرد و درباره چیستی جامعه تصویری ارائه می کند که در آن، رابطه انسان با خداوند مدنظر قرار می گیرد. به علاوه، واقعیت اجتماعی را شامل نظم ها و قوانین تجربی و نیز سنت های اجتماعی می داند؛ ضمن آنکه مناسبات اجتماعی را بر پایه عناصر متعدد شامل مهرورزی، استخدام متقابل انسان ها و تضاد تبیین می کند. اهداف تحقیق در این پارادایم عبارت اند از: تبیین علی و معناشناسی رفتار، نقد اوضاع اجتماعی و غایت شناسی پدیده های انسانی از حیث استنادشان به خداوند. همچنین به موجب این پارادایم، جامعه شناسی اسلامی دو سطح متمایز دارد: تجربی و فراتجربی. در سطح نخست، در مقام گردآوری به طور عمده، از روش استنباط فقهی - تفسیری و در مقام داوری، از روش تجربی و در سطح دوم، به فراخور مورد از هر یک از روش های معتبر، اعم از وحیانی، عقلی و تجربی بهره می گیرد. همچنان که در سطح نخست می کوشد از دخالت ارزش ها در توصیف و تبیین واقعیات تا حد امکان بکاهد؛ اما در سطح دوم، توسل به ارزش های دینی برای نقد اوضاع اجتماعی و ارائه راهکار برای تحقق وضعیت مطلوب را رد نمی کند.   چکیده عربی:تقدم المقالة الحالیة نبدة عن اسس علم اجتماع اسلامی من خلال عرض صیغة لنموذج یمکن مقارنتها بالنماذج الموجودة و التی تمثل ماهیة الانسان و المجتمع، و هدف و طریقة البحث و قیم علم الاجتماع اهم عناصرها. طبقا لرؤیة علم الاجتماع فان هذه الصیغة تستند الی اصل الفطرة و ترفض الجبر الاجتماعی و تتخذ موقفا ایجابیا من فکرة دمج الاتجاه الفردی بالاتجاه المبرمج العام. اما فی یتعلق بماهیة المجتمع تقدم المقالة صورة تعرض فیها علاقة الانسان بالخلق. کما تری هذه الصیغة بان الواقع الاجتماعی یشتمل علی النظم و القوانین التجریبیة و السنن و العقائد الاجتماعیة، و تقدم فی الوقت ذاته صورة عن العلاقات الاجتماعیة تستند الی عدد من العناصر کالعطف و الحنان، و تبادل الخدمات و حالة التضاد. من اهداف دراسة و بحث الصیغة آنفة الذکر: الکشف عن علیة و مفهوم السلوک، و نقد الاوضاع الاجتماعیة و ادراک الغایه وراء الظواهر الانسانیة من حیث ارتباطها بالخالق. ان علم الاجتماع الاسلامی و وفقا لهذه الصیغة یکون علی مستویین: تجریبی و ماوراء التجریبی. فوفقا للمستوی التجریبی فانها تعتمد فی الاساس علی اسلوب الاستنباط الفقهی - التفسیری و فی التقییم علی الاسلوب التجریبی، و اما علی المستوی الثانی فانها تعتمد و بشکل متناسب علی احد الطرق الموثوقة بما فی ذلک طریق الوحی و طریق العقل و طریق التجربة و تسعی علی المستوی الاول الی الحد من اقحام القیم فی تفسیر الحقائق. اما علی المستوی الثانی فانها لا تتردد فی الاستعانة بالقیم الدینیة فی نقد الظروف الاجتماعیة و العمل علی بلوغ الحالة المطلوبة.

ان بین المدح و سائر الأغراض الشعریة علاقات و وشائج. فالمدح بین هذه الأغراض أصل و بقیة الفنون الأخری، فی الواقع، فرع له و داخلة فیه. فإن الفخر الفردی مبعثه إعجاب الشاعر بنفسه، و ادعاؤه تفوقه علی من حوله و هذا الفخر یکون، بطبیعته، قبلیا تسیطر علیه روح حماسیة جارفة. والرثاء نوعان، فردی خاص و قبلی عام. والأول أصدق نوعی الرثاء، و أعلقهما بالنفس، وأقربهما إلی الفطرة والطبع. و شاع فی الرثاء القبلی العام البکاء علی أبطال القبیلة، والقبول بالقدر المقدور. و کان الغزل فی العصر الجاهلی علی ثلاثه أنماط: الغزل الصریح الذی یهتم بالأوصاف الحسیة للمرأة، والغزل العفیف الذی یهتم بذکر الصفات الأخلاقیة للمرأة، والغزل الصناعی الذی کان بهدف التمهید للدخول فی موضوع القصیدة. فالفخر و الرثاء و الغزل کلها مدح أو قسم منه، إذ لیس الغزل إلا ذکر لمحاسن المرأة والحبیبتة أو مدحهما، و لیس الفخر ألا ذکر لمحاسن النفس أو القبیلة أو مدحهما، و لیس الرثاء إلا ذکر محاسن المیت أو مدحه. و ما یمیز بعضها من بعض هو الممدوح، فعندما یکون الممدوح هو شاعر نفسه أو قبیلته، یسمی هذا القسم من المدح فخرا، و عندما یکون الممدوح حبیبة الشاعر یسمی غزلا، و لو کان الممدوح میتا یممی رثاءا. و حتی الوصف، فإنه مدح لما یراه الشاعر بعینه أو بقلبه من ظواهر و مظاهر أعجبته. و یبقی الهجاء الذی هو ضد المدح و مناقض له، فهو تعداد لمثالب المهجو الموجودة فیه حقیقة أو ادعاءا. لکننا لو جاز لنا تقسیم المدح إلی قسمین رئسیین، مدح إیجابی و مدح سلبی لکان الهجاء مدحا سلبیا. فی الختام، یمکننا القول أن الشعر الجاهلی کله مدح فی حقیقتة.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.   چکیده عربی:إن العقلانیة هی من عوامل معرفة الإنسان وإحدی المفاهیم الهامة فی النظریة الثقافیة المعاصرة. الفرضیة الأساسیة المطروحة فی هذه الدراسة تتمحور حول الصلة بین العقلانیة فی نظریة ماکس فیبر الثقافیة وفکر العلامة الطباطبائی. ونظرا للأنواع الأربعة للعقلانیة، النوعیة والسلوکیة والنظریة والعملیة، فإن دراسة و تحلیل آراء هاذین المفکرین بشکل منطقی تثبت وجود نوعین من العقلانیة فیها، هما النوعیة والسلوکیة، ولکنهما یختلفان بشکل أساسی فی مسألة باطن العقلانیة التی تنعکس فی مجالی الفکر والتطبیق. إذ یعتقد فیبر أن العقلانیة لها تأثیر فکری فی الحیاة الیومیة بشکل عملی وشخصی صرف، أی أنها تعنی اختیار أنسب وسیلة لبلوغ الهدف. فهو یری أن العالم المعاصر هو الذی أنشأ وبرمج للعقلانیة المادیة من خلال تغلغله فی جمیع مجالات الحیاة الاجتماعیة للشعوب الغربیة. أما العلامة الطباطبائی، فهو یری أن العقلانیة تتلازم مع الفطرة السلیمة الأصیلة، لذا یجب علی الإنسان اجتناب الإفراط والتفریط فی جمیع قواه وغرائزه من أجل بقاء فطرته سلیمة من الانحراف والزلل الفکری فی ظل العقل وبالتالی تصبح تفاعلات إنسانیة عقلانیة لبلوغ حیاة طیبة. فالعقلانیة الفطریة من شأنها تکوین حیاة اجتماعیة طیبة ومن شأنها أن تدیر شؤون الحیاة الاجتماعیة للمؤمنین.

چکیده فارسی:در نهاد همه انسانها، به حکم فطرت الهی، حقوقی به ودیعت نهاده شده است که غیرقابل انکار و تغییر بوده و در هر عصر و دوره، افراد بشر از هر نژاد و هر جنس، صرف نظر از رنگ پوست، میزان ثروت و موقعیت اجتماعی را شامل می گردد. از نظر اسلام، فطرت انسانها، مخلوق «خداوند تعالی» است و همه احکام و قوانین مندرج در شریعت اسلام، مطابق با فطرت آدمی است و از همین جهت در قرآن کریم از دین اسلام به عنوان «دین فطری» یاد شده است. از این رو در این مقاله به اثبات این امر در شریعت اسلام به وی‍ژه با تاکید به نصوص قرآن کریم - به عنوان اولین و مهمترین منبع احکام اسلامی - پرداخته شده است. با عنایت به آیات متعدد قرآن در خصوص اهمیت حقوق فطری، با توجه به نگاه ویژه قرآن به کرامت انسانی و اصل مساوات روشن می شود که احکام و قوانین صادره در قرآن، مطابق با فطرت آدمی است و لذا قرآن کریم، بهترین منبع برای شناخت و حفظ حقوق آدمی به ویژه حقوق فطری اوست. چکیده عربی:فی طبیعة وخلقة کل إنسان و علی أساس الفطرة الإلهیة اودعت حقوق مقررة مفروضة لاتحتمل الإنکار والتبدیل. و هذه الحقیقة تشمل جمیع الناس علی طول الأزمنة والعصور علی اختلاف أجناسهم و أنواعهم وألوان بشرتهم ومکانتهم الإجتماعیة والإقتصادیة.ومن وجهة نظر الإسلام فإن هذه الفطرة التی خلقها الله وأودعها فی الإنسان تتلائم وجمیع الأحکام والقوانین التی جاءت بها الشریعة الإسلامیة، فقد عرف القرآن الکریم الإسلام بأنه دین الفطرة. وفی هذا البحث وبالإستعانة بنصوص القرآن الکریم الذی یعتبر أول وأهم منابع أحکام الإسلام اثبت هذا المطلب والموضوع، حیث جاءت آیات کثیرة تعنی بأهمیة الحقوق الفطریة للإنسان وتطرقت بوجه خاص إلی کرامة الإنسان وأصل المساواة وبینت هذه الواقعیة بأن الأحکام والقوانین القرآنیة هی مطابقة کل المطابقة لهذه الفطرة الإلهیة ولهذا یعتبر القرآن الکریم من أفضل المنابع لمعرفة حقوق الإنسان وصیانتها.

چکیده فارسی:معمولا اندیشه ها و نظام های سیاسی برآمده از یک سری اندیشه های بنیادین هستند. یکی از این اندیشه های بنیادین «انسان شناسی» است. سوال اصلی این پژوهش این است که امام خمینی (ره) درباره انسان، چگونه می اندیشید و این اندیشه چگونه در رفتار و سخنان ایشان تجلی یافته است. این پژوهش، نشان می دهد که رویکرد امام خمینی به انسان، رویکردی کاملا دینی و در عین حال برگرفته از منابع عرفان و حکمت متعالیه است. در نگاه انسان شناختی امام خمینی، انسان موجود غیر جسمانی، واجد روح مجرد، نیک سرشت و دارای ابعاد مختلفی است که می تواند تا بی نهایت در مسیر خیر یا شر گام نهد و البته بدیهی است که در صورت فراهم بودن عدالت و معنویت می تواند به سوی انسان کامل شدن حرکت کند. از این رو، سیاستمداران باید نظام سیاسی و عناصر سیاست را به منظور رشد و شکوفایی فطرت انسان و در خدمت تعالی آدمی به کار بندند.   چکیده عربی:الفکر السیاسی لأی مدرسة کانت عادة ما یکون ناشئا من نظریات أصولیة، کنظریة (علم الوجود الإنسانی). والمسألة الأساسیة فی هذا البحث تتمحور حول فکر الإمام الخمینی (رحمه الله) بالنسبة إلی الإنسان، وکیف أثرت رؤیته هذه علی أقواله وأفعاله، حیث أثبت الکاتب أنه نظرة السید الإمام للإنسان نظرة دینیة مطلقة تستند إلی مبادئ عرفانیة وأصول الحکمة المتعالیة. فهو یری أن الإنسان فی حقیقته کائن غیر جسمانی، بل هو روح مجرد سلیم الفطرة وله أبعاد مختلفة تتجلی فی مسیرة حیاته سواء من ناحیة الخیر أو الشر، وبالطبع لو توفرت الشروط اللازمة وطبقت بعدل فسوف تقود الإنسان نحو الکمال. لذا یجب علی السیاسیین أن یسخروا طاقاتهم ونظامهم السیاسی خدمة للإنسان وتکامله وتلبیة حاجاته الفطریة.

چکیده فارسی: مساله پژوهش حاضر این است که از طریق مصاحبه با صاحب نظران علوم تربیتی، روان شناسی، علوم دینی، ادبیات کودک و مربیان پیش دبستانی آسیب های تربیت دینی کودکان پیش دبستانی را شناسایی نماید. پرسش های تحقیق عبارت اند از: آسیب های تربیت دینی کودکان در مقطع پیش دبستانی کدام است؟ راه حل های مناسب برای درمان این آسیب ها چیست؟ و چه تفاوت ها و شباهت هایی میان نظرات مصاحبه شوندگان حوزه های مختلف وجود دارد؟ مطالعه حاضر از جمله تحقیقات کیفی است. در این مطالعه از مصاحبه نیمه باز و روش نمونه گیری هدفمند برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. تعداد مصاحبه شوندگان 18 نفر است که 8 نفر متخصص علوم تربیتی و روان شناسی، 4 نفر علوم دینی، 2 نفر ادبیات کودک و 4 نفر مربی پیش دبستانی هستند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای عرفی یا رابطه ای بهره گرفته شد، به این صورت که نتایج از درون داده ها به دست آمده اند. عمده ترین آسیب های شناسایی شده در این مطالعه عبارت اند از: عدم توجه به اصل دین یابی، عدم توجه به تجارب دینی فردی، در نظر نگرفتن اصل فطرت، عدم دین محوری در برنامه تعلیم و تربیت، عدم رعایت آزادی در تعلیم و تربیت به ویژه تربیت دینی، رعایت نکردن میانه روی و سرانجام عدم به کارگیری تخیل و استفاده از زبان هنر. چکیده عربی:المسئلة التی یرمی هذا التحقیق إلی التوصل إلیها هی التعرف علی مواطن الضعف فی التربیة الدینیة لأطفال المدارس التمهیدی، من خلال إجراء لقاءات مع أصحاب النظر فی العلوم التربویة، و علماء النفس، و أصحاب الاختصاص فی العلوم الدینیة، و أدبیات الأطفال، و معلمی المدارس التمهیدیه. الاسئلة التی یثیرها هذا التحقیق هی عبارة عن: ما هی نقاط الضعف فی التربیة الدینیة للأطفال فی مرحلة التمهیدی استنادا إلی آرا من اجریت معهم اللقاءات؟ ما هی الحلول المناسبة لمعالجة هذه نقاط الضعف التی توصل إلیها هذا التحقیق استنادا إلی آراء من اجریت معهم اللقاءات؟ والسؤال الفرعی عبارة عن: ما هی أوجه الشبه، و ما هی أوجه الاختلاف بین آراء من اجریت معهم اللقاءات فی مجالات العلوم التربویة، و علم النفس، والعلوم الدینیة، و أدبیات الأطفال، و معلمی مرحلة التمهیدی؟ یعد هذا التحقیق من جملة التحقیقات الکیفیه. والاسلوب الذی اتبع فی إجراء هذا التحقیق هو اسلوب اللقاءات نصف المفتوحة لجمع المعلومات اللازمه. و کان عدد من اجریت معهم اللقاءات 18 شخصا، 8 منهم من المختصین فی العلوم التربویة و علم النفس، و 4 منهم من المختصین فی العلوم الدینیة، و 2 من المختصین فی أدبیات الأطفال، و 4 أشخاص من معلمی المرحلة التمهیدیه. تجدر الاشارة إلی اننا قد اتبعنا طریقة اختیار العینات المقصودة، فی ضوء ما یتطلبه الهدف من هذا التحقیق. کما أتبعت طریقة تحلیل المحتوی العرفی أو الوشائجی بمعنی ان النتائج قد انبثقت من بین ثنایا المعطیات. و أهم نقاط الضعف التی توصل إلیها هذا التحقیق فی هذا المجال هی: عدم الاهتمام بمبدأ کشف الدین والترکیز علی طریقة القاء الدین، و عدم الاهتمام بالتجارب الدینیة الفردیة، عدم أخذ مبدأ الفطرة بنظر الاعتبار، عدم وضع الدین کمسئلة مرکزیة فی برنامج التعلیم والتربیة، عدم رعایة مبدأ الحریة فی التعلیم والتربیة و خاصة من النوع الدینی، عدم رعایة الاعتدال، و أخیرا عدم توظیف قوة الخیال ولا الاستفادة من لغة الفن.

چکیده فارسی:شاید اولین بار دورکیم مفهوم همبستگی اجتماعی را وارد جامعه شناسی کرد. وی از درون تقسیم کار در نظام اجتماعی، مفهوم همبستگی اجتماعی را به دست آورد. دورکیم دستگاه مفهومی و تحلیلی خاصی را طراحی می کند که اضلاع چهارگانه آن عبارتند از: تقسیم کار اجتماعی، وجدان جمعی، همبستگی اجتماعی و حقوق.از سوی دیگر، قرآن کریم ضمن پاسداشت همبستگی اجتماعی، نقطه عزیمت متفاوتی را برمی گزیند تا به جای دستگاهی لرزان بر بنیان های اعتباری، نظریه خود در این باره را بر شالوده های فطری و تکوینی استوار سازد. قرآن کریم، اصلی ترین عامل همبستگی را دین الهی قرار می دهد که ریشه آن فطری و تکوینی است. همچنین از مولفه های تکوینی و اجتماعی دیگری همچون روابط خانواده و خویشاوندی، نام می برد. هرچند هیچ یک از این عوامل اجتماعی نمی تواند در تراز اسلام و ایمان به خدای واحد قرار گیرد.این مقاله با رویکرد تحلیلی و توصیفی، به واکاوی مفهوم همبستگی اجتماعی در قرآن می پردازد.   چکیده عربی:ربما أن دورکایم کان أول من أدخل مفهوم التکافل الاجتماعی فی علم الاجتماع، حیث استنتج هذا المفهوم من باطن تقسیم العمل فی النظام الاجتماعی. فهو طرح المکون المفهومی والتحلیل الخاص به فی أربعة أبواب، وهی: تقسیم العمل الاجتماعی، الضمیر الجماعی، التکافل الاجتماعی، الحقوق.أما القرآن الکریم فقد جلل التکافل الاجتماعی، ولکنه یختار نقطة انطلاق مختلفة وذلک لکی یستبدل الرسوخ المتزلزل المستند إلی المبانی الاعتباریة بما هو ثابت، فبنی نظریته علی أسس فطریة وتکوینیة. فالقرآن الکریم یری أن العامل الأساسی فی التکافل هو الدین الإلهی الناشئ من جذور فطریة وتکوینیة، وکذلک یذکر بعض المسائل التکوینیة والاجتماعیة الأخری، کالعلاقات الأسریة والنسبیة. وبالطبع فإن العوامل الاجتماعیة کافة لا یمکن أن تقارن مع الإسلام والإیمان بالله الواحد عزوجل.یقوم الباحث فی هذه المقالة بدراسة وتحلیل مفهوم التکافل الاجتماعی فی القرآن الکریم، وذلک بأسلوب تحلیلی نظری.

چکیده فارسی:«نظریه فطرت»، سرشتی برای انسان تصویر می کند که الهی، فراگیر، تبدیل ناپذیر، غیراکتسابی و مصون از خطاست و سایر موجودات، بدین سیاق از آن بهره مند نیستند. ازاین رو، فطرت، وجه تمایز انسان از سایر موجودات است. ورود مفهوم «فطرت» به مبادی علوم مختلف، تبعات معرفتی فراوانی به همراه دارد. نظریه فرهنگی، یکی از دانش هایی است که با ورود مفهوم «فطرت» بدان، دستاوردهای علمی مهمی حاصل خواهد شد. «ابتناء بقاء فرهنگ ها بر عناصر فطری»، «بهره مندی همه فرهنگ ها از فطرت الهی»، «معتبر دانستن بخشی از تفاوت های فرهنگی جوامع»، «تحلیل بحران های فرهنگی بر اساس فطرت»، «رأی به تعالی پذیری همه فرهنگ ها»، «فطری دانستن ارتباطات»، «امکان گفت وگوی فرهنگ ها با زبان فطرت»، «مفاهمه ذاتی فرهنگ ها با فرهنگ دینی» و «ورود به سیاست گذاری فرهنگی مبتنی بر نظریه فطرت»، در جمله موضوعاتی هستند که در این مقاله، به عنوان دلالت های نظریه فطرت در نظریه فرهنگی مورد بررسی و نقد قرار گرفته اند.   چکیده عربی:إن نظریة الفطرة تصور للإنسان فطرة تتصف بأنها: إلهیة - شاملة - غیر قابلة للتغییر - لیست اکتسابیة - مصونة من الخطأ - لا یوجد کائن آخر یتصف بها. لذا فإنها تعد وجها لتمایز الإنسان عن سائر المخلوقات.وبالطبع فإن سریان مفهوم الفطرة فی مبادئ مختلف العلوم له تبعات معرفیة کثیرة. أما النظریة الثقافیة فهی واحدة من العلوم التی تحدث فیها إنجازات علمیة هامة عبر سریان مفهوم الفطرة فیها. ومن المواضیع التی یتناولها الباحث فی هذه المقالة بالنقد والتحلیل بصفتها دلالات علی نظریة الفطرة فی رحاب النظریة الثقافیة، ما یلی: (استناد بقاء الثقافات إلی العناصر الفطریة)، (اتصاف جمیع الثقافات بالفطرة الإلهیة)، (القول باعتبار بعض الاختلافات الثقافیة فی المجتمعات)، (تحلیل الأزمات الثقافیة علی أساس الفطرة)، (القول بکون جمیع الثقافات متعالیة)، (الإیمان بفطریة العلاقات)، (إمکانیة حوار الثقافات بلسان الفطرة)، (وجود تفاهم ذاتی بین جمیع الثقافات والثقافة الدینیة)، (الدخول فی البرنامج الثقافی المستند إلی نظریة الفطرة).

چکیده فارسی:متفکران، همواره بر شناخت سرشت انسان (طینت) و ابعاد وجودی، به ویژه ماده اولیه آفرینش او توجه داشته اند. پس از مفهوم شناسی طینت که غالبا آن را گل و عین ثابت معنا کرده اند، حکما و متکلمان با توجه به اندیشه خود در باب انسان شناسی و اینکه آیا حقیقت انسان همان نفس مجرد است یا مجرد بدنی بوده و ماهیتش جوهر جسمانی است، به تحلیل و بررسی اخبار طینت پرداخته، و مباحث چالش برانگیزی را مطرح کرده اند. در این نوشتار سعی شده است، اخبار طینت را باز گفته، ضمن بیان تحلیل برخی از متفکران دینی، در نهایت با توجه به شبهات جبرگرایان، بدون هیچ گونه تعصبی به داوری نشسته و حکم نهایی بر عهده مخاطبان محترم واگذار شود.   چکیده عربی:لقد اهتم المفکرون علی الدوام بمعرفة جبلة الإنسان (طینته) و أبعادها الوجودیة، و خاصة المادة الاولی لخلقه. و من بعد معرفة مفهوم الطینة الذی یحمل غالبا علی معنی الجبلة والعین الثابتة، بحث الحکماء والمتکلمون فی ضوء نظرتهم إلی الإنسان، و هل حقیقته هی ذات نفسه المجردة أو هو مجرد بدن و ماهیته جوهر جسمانی، بحثوا وحللوا ما جاء من اخبار حول طینة الإنسان، و طرحوا فی هذا المجال آراء مثیرة للجدل. و قد حاولنا فی هذه المقالة إعادة قراءة ما جاء فی اخبار الطینة مع بیان ما طرحه بعض المفکرین الدینیین من تحلیل لها. و فی الختام نقدم لمحة حول ما طرحه أصحاب الاتجاه الجبری من شبهات، و نقدم رأینا علیها بکل حیادیة و نترک للقارئ الکریم مهمة الحکم علیها.