0

کلاسیسم به لحاظ لغوی از واژه کلاسیس در لاتین می باشد که به معنی طبقه، گروه و زیر مجموعه است. این کلمه تقریبا معادل کانونس(Canoes)  می باشد که  علمای شاغل در کتابخانه اسکندریه در معنای انواع ادبی، یا گروههای نویسندگان، شامل خطیبان، نمایشنامه نویسان،  غزل سرایان و امثال آنان به کار می برده اند.کلاسیسم اصطلاحا مفهوم متضاد رومانتیسم می باشد و وقتی از آن صحبت می کنیم منظور همان مکاتب، قواعد، روشها، زمینه ها، قراردادها و حس هایی که توسط نویسندگان کلاسیک پدید آمده و در نویسندگان بعد نیز تاثیر بخشیده است چنانکه تاثیر یونان را در کلاسیک های رومی ملاحظه می کینم و نئوکلاسیسم  باز گشت برای معیارها و آداب نویسندگی است و علیرغم تفاوتهایی در محتوای آثار- در مقام مقایسه با یونان باستان و روم باستان - غالبا به همان اصول کلی کلاسیسم معطوف است.کلاسیسم مکتبی است که طولانی ترین تسلط را برفضای ادبیات جهان داشته است و این تسلط حدود 23قرن ( از پنجم ق. م تا قرن هیجدهم) دوام داشته است. با نظر به این اهمیت آن، در این مقام سعی شده است که با ارائه تعریفی لغوی و اصطلاحی واژه کلاسیسم، تاریخچه آن ذکر شود و وادوار سلطه این مکتب به تفکیک ذکر شده، اصول این مکتب و تغییر و تحولاتی که در فرایند این سلطه بر آن صورت پذیرفته است و نیز علل گرایش مجدد غرب به این مکتب در دوره رنسانس بررسی شود.

توجّه به اندیشه ها و مکاتب اقتصادی، در ارائه درک جامع تر و مرتبط تری از دانش علم اقتصاد بسیار مؤثر می باشد؛ زیرا بررسی روند تکاملی اندیشه های اقتصادی زمینه های فلسفی و شرایط اجتماعی و سیاسی و در عین حال دلایل تاریخی تحوّل در افکار اقتصادی را نشان می دهد. این مقاله، تکامل آهسته اندیشه های اقتصادی را با تحلیلی از ایدئولوژیهای اقتصادی از دوران یونان و روم باستان تا عصر انقلاب صنعتی مورد بررسی قرار می دهد. خصوصیت بارز این مقاله، استفاده از روشی تاریخی است که برای آمیختن وقایع در تاریخ اقتصادی و اندیشه ها در تاریخ عقاید اقتصادی با ایدئولوژیها به کار گرفته می شود؛ ضمنا دراین مقاله به ماهیت شیوه تفکر اقتصادی در سیر تاریخی خود در دوران مذکور و بر اساس ارتباط بین جهان بینی و ایدئولوژی اقتصادی در هر دوره نگاه خواهیم کرد و بدینسان تغییرات آهسته روش شناسانه را در چارچوب نحوه تفکر اندیشمندان اقتصادی مختلف ملاحظه و نتیجتاً متدولوژی اندیشه اقتصادی آنها را بررسی خواهیم نمود.  

آغاز گاه تحولات روزافزون بشر در حوزه های گوناگون «انقلابهای صنعتی» سالهای اول قرن هفدهم است. اندیشه مدرنیته نیز در همین دوران شکل می گیرد. مهمترین ویژگی اندیشه مدرنیته «اومانیسم» است. غرب، خاستگاه این تمدن نوین بوده است. اندیشه مدرن تدریجا به دیگر سرزمینهای غیر غربی گسترش یافت. اسلام در حکم یکی از تمدنهای غیر غربی خواه ناخواه می باید با این تمدن نوین مواجه می شد. از بدو مواجهه مسلمانان با تمدن نوین غرب به طور پراکنده تلاشهایی در این جهت صورت گرفته است. نخستین تلاشهای سازمان یافته در حوزه تعلیم و تربیت در سال 1977 با برگزاری کنفرانس «تعلیم و تربیت مسلمانان» در شهر مکه آغاز شد. تفکر «اسلامی سازی علوم» نیز در همین کنفرانس مطرح و بعدها دنبال شد. با گذشت سالها از این رویداد، حتی مدعیان این تفکر نیز از روند تحقق مطلوب آن اظهار رضایت نمی کنند. چرایی عدم تحقق مطلوب این نظر و به تبع آن تعلیم و تربیت وجه مسئله خیز مقاله حاضر است. رویکردهایی که مسلمانان برای اسلامی سازی علوم در نظر گرفته اند، عبارتند از: استنباطی، سنت گرایانه، تغییر پارادایم و تغییر پیش فرض. هر کدام از این رویکردها دلالتهایی را برای تعلیم و تربیت در بردارد و در جهت تحقق مطلوب خود نیازمند توجه به سه حوزه انتقادی، معرفت شناسانه، دین شناسانه و تربیتی است.

نقطه عظمیت این مقاله تمایزگذاری میان گفتمان و گفت و گو است. گفت و گو جنبه بین الاثنینی و گفتمان پارادایمی دارد و بیانگر الگو و منطق گفت و گو است. گفتمان صرفا با عناصر نحوی و لغوی تشکیل دهنده جمله سر و کار ندارد. بلکه فراتر از آن به عوامل بیرون از متن یعنی بافت موقعیتی، فرهنگی و اجتماعی سر و کار دارد و به یک موضوع جامعه شناختی بدل می شود. در این مقاله به بیان (شانزده شاخص) دوازده شاخص مستقیم و چهار شاخص نا مستقیم کلیدی در گفتمان گفت و گو پرداخته ایم. شاخصهای مستقیم عبارتند از: نسبی اندیشی، تکامل گرایی در برابر خود کامل بینی، برابری موقعیت، امنیت یکسان، یکسانی فرقه ها یا فقدان مرزبندی، اهلیت گفت و گو، فهم کلام، پیش داورانگی، نقد گفتار به جای نقد صاحب گفتار، مستند گویی، منطقی بودن، اخلاقی بودن و شاخصهای نامستقیم عبارتند از: عقلانیت، اومانیسم یا حرمت انسان، حقوق بشر، دموکراسی. هر چند برخی از این شاخص ها ظاهرا مشابهت و تداخل دارند اما تفاوت های اندکی میان آنها می توان یافت.

نهضت شعوبیه یا اومانیسم ایرانی- اسلامی، جنبشی بود که به دنبال انحصارطلبی بنی امیه که آرمان های اسلامی را در سایه قدرت طلبی و زراندوزی از یاد برده بودند، رخ نمود. ماهیت این حرکت ماهیتی اومانیستی با ژرف ساختی دینی و برگرفته از قران کریم بود. از این رو بسیاری از مومنان راستین با آن همداستان شدند. شعوبیه دو شاخه اصلی در ایران داشت که در ادبیات و شعر ما تا قرن ها ادامه داشت. شاخه نخست در حوزه عرفان و تصوف بود. شاخه دوم شاخه خردگرایی بر مبنای دانش بود. از جمله این جریان فکری، اخوان الصفا بودند که مقالات و رساله های علمی خود، موضوعات علمی را تشریح کردند و شک و شناخت را به مردم آموختند و خاطر نشان کردند که آغاز حرکت به سوی شناخت، شک است و با شک کردن، اندیشیدن، وجود پیدا می کند. از جمله مسایلی که حرکت خردگرایی در آثار اهل قلم، جایگزین کرد، مساله واقع بینی بود که در حقیقت با نوعی رئالیسم ابتدایی مطرح می شد. ناصر خسروقبادیانی اوج آزاداندیشی در ادبیات فارسی است. متنبی شاعر بزرگ عرب را اگر چه نمی توان به طور قطع و یقین در این جنبش جای داد و حتی برخی او را مخالف شعوبیه می دانند، اما در اشعارش، نوعی عزت نفس و آزادگی حتی از نوع اگزیستانسیالیستی هم دیده می شود که می توان میان او و ناصرخسرو همانندی هایی یافت، و این پژوهش چنین مهمی را تا حدی که در یک مقاله می گنجد، انجام داده است.

بحران هویت وجستجوی خویشتن خویش موضوعی است که از قرن شانزدهم یعنی از دورانی که اومانیسم انسان را از ماهیت فردی خویش آگاه ساخت، مورد توجه نویسندگان فرانسوی قرار گرفته است. مسئله جستجوی هویت همواره با اسطوره "عصر طلایی" در هم آمیخته: این عصر بیانگر بهشت زمینی، دست نیافتنی و آرمانی است، جزیره ایست که نیک بختان در آن به دور از رنج کارها و پیکارها به سر می برند. ادبیات پایانی قرن بیستم نیز به نحوی مسئله جستجوی هویت را مورد توجه قرار داده: هر نویسنده به سبک خویش به آن پرداخته است. درمیان سایر آثار داستانی این قرن، اثر ژان- ماری گوستاو لوکلزیو نیز به طرح موضوع جستجوی هویت درقهرمان داستان خویش که شباهت های فراوانی با نویسنده دارد پرداخته و نشان داده که این تلاش به کشف مهمی می انجامد: کشف عصر طلایی، یعنی تنها گنجی که می تواند تعامل و توازن میان انسان و طبیعت را به ارمغان آورد و بیگانگی او با جهان پیرامونش را از میان بردارد. بنابراین نویسنده مقاله تلاش می نماید تا نشان دهد که چگونه قهرمان اصلی داستان، به مانند سالکی، پس از پیمودن سیر آیینی خود، به واسطه شناخت هویت خویش به جهانی آرمانی دست می یابد. به این ترتیب جوینده طلا، درسیر کیمیایی خود، دگرگون و شیفته گنجی دیگر می شود: گنجی که تنها به واسطه دستیابی به عصر طلایی از طریق دستیابی به هویت خویش میسر می شود.

علم، به معنای وسیع کلمه، مجموعه ای است منظم از دانسته ها و معارف بشری پیرامون واقعیتهای طبیعی که به دو روش تحصیل می شود. یا از طریق تجربه، تحقیق و مشاهده حقایق طبیعت و یا از راه مطالعه متون و مدارک. شناخت طبیعت، هدف غایی کسب علم است. علم هیچ گاه تعارضی با دین ندارد، چون از سنخ وجود و امری الهی است. باطن دین، نوعی حکمت است و انسان با حکمت الهی مرتبط است. دیدگاه علمی و الهی در نزد حکمای مشرق زمین به هم آمیخته بود و علم هیچ گاه دنیوی و سکولار تلقی نمی شد.مفروض اصلی این تحقیق این است که تحقق یافتن اهداف علم دینی، بدون مراجعه به منابع اصیل اسلامی (قرآن-سنت)، ایده آلهای صاحبنظران مسلمان و بدون در نظر داشتن روشها، علایق و حمایتهای مقامات عالی برخی از حکومتهای اسلامی میسر نخواهد شد.برای روشن شدن موضوعات بحث، این پژوهش به طرح چهار پرسش اصلی به شرح ذیل می پردازد:الف) روندهای نظری و عینی توسعه علم سکولار و علم دینی که می توانند زمینه ساز فرهنگ و تمدن بشری باشند کدام اند؟ب) چگونه علم در مفهوم اسلامی یا سکولار، می تواند پاسخگوی نیازمندیهای اساسی حیات بشری باشد؟ج) عوامل تحول پذیری علم چیست؟د) چگونه علم می تواند تغییر و تحولات یک جامعه خاص را به سمت جامعه بهتر ساماندهی و مدیریت کند؟این مقاله مشتمل بر دو بخش کلی علم دینی و علم سکولار می باشد که هر بخش پاسخگوی سوالات مطروحه خواهد بود.