به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم مطلوب بوته کلزا رقم PF7045 بر عملکرد دانه، آزمایشی در سال زراعی 79-1378، در مزرعه تحقیقاتی مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح کرتهای خرد شده با پایه بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. تیمارهای اصلی شامل پنج سطح کود نیتروژن N1=45، N2=90، N3=135، N4=180 و N5=225 )کیلوگرم نیتروژن در هکتار( و تیمارهای فرعی شامل 3 سطح تراکم بوته D1=50، D2=70 و D3=90 )بوته در مترمربع( بودند. نتایج نشان داد که با افزایش کاربرد کود نیتروژنه تا سطح 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار عملکرد دانه )2980.9 کیلوگرم در هکتار( به طور معنی داری افزایش یافت. از طرفی عملکرد دانه به طور معنی داری تحت تاثیر افزایش تراکم بوته قرار گرفت. بنحوی که حداکثر عملکرد دانه )2796.4 کیلوگرم در هکتار( در تراکم 90 بوته در مترمربع به دست آمد. اثرات متقابل نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه نیز معنی دار بود. بطوری که حداکثر عملکرد دانه از تراکم 90 بوته در مترمربع و با کاربرد 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با میانگین 3301.0 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. این یافته بیانگر آن است که واکنش کلزا نسبت به تغییرات تراکم بوته با تغییر مقدار کاربرد نیتروژن تغییر می کند. در بین اجزای عملکرد دانه تعداد خورجین در واحد سطح و تعداد دانه در خورجین به ترتیب حساسیت بیشتری نسبت به نیتروژن و تراکم بوته نشان دادند. بنحوی که تعداد خورجین با افزایش نیتروژن و تراکم افزایش نشان داد، در حالی که تعداد دانه در خورجین کاهش داشت. وزن هزار دانه با افزایش نیتروژن روند افزایشی و با افزایشی و با افزایش تراکم بوته روند کاهشی را نشان داد. بیشترین درصد روغن دانه از تیمار با 45 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 50 بوته در مترمربع با میانگین 45.09 درصد و کمترین آن از تیمار با 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 50 بوته در مترمربع با میانگین 40 درصد بدست آمد. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که درصد روغن دانه نسبت به تغییرات مقدار نیتروژن و تراکم بوته عکس العمل نشان می دهد. اما تغییرات درصد روغن دانه به مقدار زیادی بستگی به سطح نیتروژن کاربردی دارد.

به منظور برآورد وراثت پذیری عملکرد و اجزا عملکرد کلزا، از تجزیه دی آلل استفاده شد. تعداد 28 ژنوتیپ (21 دورگ F2 و هفت والد) در دو رژیم آبیاری (واجد تنش و بدون تنش رطوبتی در گیاه) در یک طرح اسپیلیت پلات کاشته شدند. واریانس ژنوتیپ ها برای صفات معنی دار بود، بنابراین تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ ها وجود داشت. تجزیه دی آلل حاکی از وجود اثر افزایشی و غیرافزایشی ژن ها در کنترل عملکرد دانه در هر دو شرایط آزمایش بود، حال آن که تعداد خورجین در بوته در شرایط تنش مشابه عملکرد دانه در شرایط بدون تنش عمدتا در کنترل اثرات غیرافزایشی ژن ها بود. نتایج مبین وجود هتروزیس برای عملکرد دانه در هر دو شرایط آزمایش بود. تجزیه دی آلل مرکب نشان داد که در کنترل ژنتیکی تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه، واریانس افزایشی اهمیت بیشتری دارد، حال آن که اثرات غیرافزایشی برای تعداد شاخه های فرعی مهم تر بود. مقدار وراثت پذیری عمومی صفات بالا بود. در شرایط واجد تنش از میان اجزا عملکرد دانه، وزن هزاردانه و تعداد دانه در خورجین وراثت پذیری خصوصی بالایی داشتند. با توجه به نتایج این آزمایش، بهبود عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی با استفاده از گزینش های دوره ای توجیه پذیر می باشد.

طول غلاف یا خورجین یکی از اجزا موثر بر عملکرد کلزا می باشد که با انتخاب برروی این صفت بطور غیرمستقیم می توان نسبت به افزایش عملکرد و به تبع آن افزایش عملکرد روغن دست یافت. بدین جهت مارکرهای مولکولی جهت انتخاب سریع و مطمئن ژنوتیپ های باطول غلاف بلند در برنامه های به نژادی مورد جستجو قرار گرفتند و مارکرهای مولکولی همبسته با طول غلاف دریک جمعیت هاپلوئید دوبل شده ناشی از تلاقی بین لاین های کلزای رقم کوانتوم (با طول بلند غلاف) X لاین چاینا ای (طول غلاف کوتاه) با استفاده از متد تجزبه توده متفرق (BSA) تشخیص داده شدند. یک نقشه لینکاژی مارکر مولکولی حاوی 37 مکانی ژنی RAPD  برای این جمعیت جهت تشخیص مکان های ژنی صفت کمی(QTLs) کنترل کننده صفت طول غلاف مورد بررسی قرار گرفت که دو مارکر دردو مکانی ژنی غیر پیوسته با استفاده از روش اینتروال مپینگ انتخاب شدند که دو مارکر22% تنوع فنوتیپی برای طول غلاف را درجمعیت مورد بررسی تخمین زدند. گزینش با این مارکرها درجهت افزایش طول غلاف موجب انتخاب گروهی از لاینهای هاپلوئید دوبل شده با میانگین طول غلافی معادل 112 میلی متر گردید که افزایشی معادل 15% را نسبت به میانگین جمعیت اولیه باعث شد. این نشان می دهد که استفاده از این مارکرها دربرنامه های به نژادی موجب پیشرفت اصلاح جهت تهیه ارقام با طول غلاف بیشتر می گردد.

به منظور بررسی رشد و عملکرد دانه پنج رقم کلزا (سرز، کبری، گلوبال، ریجنت و تاور) آزمایشی در سال زراعی78- 1377 در گرگان با میانگین بارندگی سالیانه 600-500 میلی متر انجام شد.طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بود و نتایج آن نشان داد که ارقام از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری دارند. رقم سرز به دلیل برتری در شاخص سطح برگ، سرعت رشد محلول و ماده خشک کل از بالاترین عملکرد برخورد بود.چهار رقم سرز، ریجنت، تاور و گلوبال از طول دوره رشد اختلاف معنی داری نداشتند. مرحله حساس نمو خورجین در این چهار رقم در اواخر زمستان و اوایل بهار به وقوع پیوست، ولی این مرحله در رقم کبری در اواخر بهار اتفاق افتاد که به دلیل محدودیت آب، منجر به کاهش عملکرد دانه این سه رقم بود. بنابراین شاخص سطح برگ،سرعت رشد محصول، ماده خشک کل، تعداد دانه در خورجین و تعداد دانه در بوته به عنوان شاخص های مؤثر بر عملکرد دانه ارقام کلزا معرفی گردیدند.

این بررسی در سال زراعی 80-1379 به منظور تعیین سازگاری و مقایسه عملکرد دانه 25 رقم جدید کلزا تحت شرایط آب هوایی سرد ارومیه در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با چهارتکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دکتر نخجوانی، واقع در کهریز ارومیه (37 درجه و 53 دقیقه شمالی و 45 درجه و 10 دقیقه شرقی) به اجرا درآمد. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از وجود اختلاف معنی دار عملکرد دانه و روغن ارقام در سطح احتمال یک درصد بود و ارقام پاییزه 8 .94.DP، هیبرید ریجنت در کبری، کوکتیل، کنسول و رقم شاهد  SLM. 46به ترتیب با داشتن خصوصیات مطلوب زراعی نظیر برخورداری از تیپ روزت مناسب قبل از شروع فصل سرما، تحمل به سرما و به ویژه برتری عملکرد دانه، روغن و پروتئین، نسبت به سایر ارقام مورد بررسی می توانند به عنوان جایگزین مناسبی برای ارقام قدیمی و کم محصول تر، در منطقه ارومیه مورد کشت قرار گیرند. در این تحقیق همبستگی مثبت و معنی دار بین صفات شاخص برداشت، قطر خورجین و وزن هزار دانه با عملکرد دانه و همبستگی منفی و معنی دار بین صفات قدرت بقا در سرما و درصد روغن دانه با عملکرد دانه، مشاهده گردید.

به منظور بررسی اثر روش کاشت و میزان مصرف بذر بر عملکرد و اجزا عملکرد کلزا هیبرید هایولا 401، آزمایشی در دو سال زراعی 1381-1380 با استفاده از طرح آماری کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک، زابل اجرا گردید. سه روش کاشت ( خطی یا مسطح، کاشت دو ردیف روی پشته 50 سانتی متری و کاشت دو ردیف روی پشته 60 سانتی متری ) به عنوان کرت های اصلی و سه میزان مصرف بذر ( 5، 7 و 9 کیلو گرم در هکتار ) به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصله از این آزمایش نشان داد که اثر سال بر وزن هزار دانه ، ارتفاع ، عملکرد دانه ، تعداد بوته در متر مربع و تعداد خورجین در واحد سطح در سطح احتمال %1،  معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه با میانگین 3433 کیلوگرم در هکتار در روش کاشت خطی حاصل گردید، که از نظر آماری با روش های کاشت جوی و پشته ای تفاوت معنی داری نداشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه با میانگین 3407 کیلوگرم در هکتار با مصرف بذر به میزان 9 کیلوگرم در هکتار حاصل شد، که از لحاظ آماری با میزان های 5 و 7 کیلوگرم تفاوت معنی داری نداشت. صفات اندازه گیری شده در ترکیبات  مختلف تیمارها اختلاف معنی دار نشان ندادند. با توجه به مقایسه میانگین سطوح اثر متقابل ، روش کاشت خطی و میزان بذر 9 کیلوگرم در هکتار برای شرایط منطقه سیستان قابل توصیه می باشد.

برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم پر محصول کلزای پاییزه در جنوب شرقی اصفهان ‏با چهار روش آبیاری (توقف کامل آبیاری از مرحله گلدهی، از مرحله خورجین دهی، از مرحله پر شدن دانه و یک آبیاری ‏پس از 80 میلی متر تبخیر از تشت کلاس ‏A‏ به عنوان تیمار شاهد) تحت آزمایش کرت های خرده شده در قالب بلوک های ‏کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 83-82 اجرا شد. توقف آبیاری از مرحله گلدهی (تنش خشکی) سبب کاهش ‏میزان روغن دانه، عملکرد روغن، عملکرد دانه و اجزای آن شد. تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار ‏دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه و میزان روغن دانه در تیمار شاهد به ترتیب 3.5, 23.3, 81.5 گرم، 2730، 1332 ‏کیلوگرم در هکتار و 52.11 درصد و در تیمار توقف آبیاری از مرحله گلدهی به ترتیب 2.7, 17.8, 46.7 گرم، 2206، ‏‏1098 کیلوگرم در هکتار و 47.89 درصد بود. نتایج نشان می دهد که گیاه کلزا با حداقل آب موجود می تواند عملکرد قابل ‏قبولی را داشته باشد ولی در صورت تامین آب کافی تولید آن حداکثر است.‏

این بررسی در آموزشکده کشاورزی داراب در سال 1381 انجام شده است. در آزمایشگاه و گلخانه مطالعات جوانه زنی و رشد گیاهچه روی بذرهایی که از موقعیت های مختلف گل آذین و ارتفاع های مختلف بوته مادری خاکشیر تلخ برداشت شده بودند با استفاده از طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارها عبارت بودند از سه ارتفاع بوته مادری (60-40 ، 80-60 و 100-80 سانتیمتر) و سه موقعیت بذر در طول گل آذین شامل: 1- بذرهای موجود در پایین گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین)2- بذرهای موجود در وسط گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین) 3- بذرهای موجود در بالای گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های یازدهم تا پانزدهم گل آذین). نتایج در آزمایشگاه نشان داد که در هرسه ارتفاع بوته مادری بذرهای موجود در خوجین های ششم تا دهم گل آذین دارای بیشترین درصد جوانه زنی و بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ریشه چه را تولید کردند. همچنین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری، بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم و اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ساقه چه را تولید کردند. در آزمایشهای گلخانه ای بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری بیشترین تعداد بوته را تولید کردند و بذرهایی که از خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 80 تا 100 سانتیمتری بوته مادری برداشت شده بود بیشترین ارتفاع بوته را در گلدانها ایجاد کردند.

از بین انواع تنش های محیطی که در مناطق مختلف کشور تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد، سرما و سرمازدگی در اراضی که حاصلخیزی بیشتری دارند غالبا به وقوع می پیوندد. به منظور مطالعه ژنوتیپ های مختلف کلزای پاییزه در مناطق سرد و قرار دادن گیاه در معرض سرمای طبیعی و سپس مقایسه خصوصیات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی، عملـکرد دانه و درصد روغن دانه ارقام مختلف این بررسی طی سال های 80-79 و 81-80 انجام گردید. برخی از بررسی ها در پایان مرحله زمستان گذرانی که بوته ها به صورت روزت یا 6 برگی بودند و برخی دیگر در مرحله نهایی رشد گیاه و به منظور مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد کمی و کیفی ژنوتیپ ها انجام گرفت. در این بررسی عملکرد، اجزای عملکرد محصول و خصوصیات روزت 24 رقم کلزای پاییزه به طور همزمان در چهار منطقه زنجان، همدان، شهرکرد و کرج مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که تعداد خورجین در بوته یکی از مهمترین شاخص ها برای مقایسه سازگاری ارقام مختلف کلزا به سرما است (99%p < ). و از بین 24 رقم کلزای پاییزه، تنها شش رقم به نام های Parade، Alice, Eurol, Colvert Regent. Cobra, Orkan, از نظر شاخص های قطر طوقه، ارتفاع روزت و وزن خشک گیاه در مرحله روزت برتر بودند و ارقام Orkan و Parade با متوسط 85/3 تن دانه در هکتار از نظر عملکرد کمی و کیفی نیز مناسب تر از سایر ارقام برای مناطق با سرمای شدید زمستانه و سرمای دیررس بهاره بوده اند.