این تحقیق با هدف استفاده بهینه از اراضی شور و نیز امکان نشاکاری پنبه با استفاده از گلدان های کاغذی در اراضی شور منطقه ورامین اجرا گردید. طرح آزمایشی مورد استفاده، به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار بود. عامل اصلی، تاریخ نشاکاری دارای دو سطح (متداول یا 30 اردیبهشت، دیرهنگام یا 20 خرداد)، عامل فرعی آرایش کاشت دارای دو سطح (مستطیلی یا یک ردیفی روی پشته و زیگزاگ یا دو ردیفی در اطراف پشته) و عامل فرعی فرعی سن نشا شامل چهار سطح (کشت مستقیم بذر، نشاهای کوتیلودنی، دو و چهار برگی یا به ترتیب نشاهای 0، 10،30  و 40 روزه) بودند. نتایج نشان داد که تاخیر در نشاکاری اثر نامطلوبی بر عملکرد، زودرسی، وزن دانه، تعداد غوزه و شاخه رویشی داشت. آرایش کاشت زیگزاگ در مقایسه با آرایش کاشت مستطیلی، از عملکرد، تعداد بوته استقراریافته، تعداد غوزه و شاخه رویشی بیشتری برخوردار بود و برای اراضی شور مناسب شناخته شد. نشاکاری در مقایسه با کشت مستقیم بذر تاثیر قابل ملاحظه ای بر عملکرد پنبه نداشت. در بین اجزا عملکرد، تعداد بوته استقرار یافته، به شدت تحت تاثیر روش نشا کاری قرار گرفت و با افزایش سن نشا کاهش یافت. همچنین مشاهده شد که نشاکاری به طور قابل توجهی ریشه اصلی را منشعب نمود. استفاده از نشاکاری پنبه در کشت دیر هنگام، برای زودرسی محصول مناسب تر تشخیص داده شد.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برای عملکرد و اجزای آن و برخی از صفات فنولوژیکی، ارزش غذایی و نیز برخی صفات کیفی در جمعیتهای بومی گلرنگ ایران، آزمایشی با 121 ژنوتیپ در سال 1376 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در قالب طرح لاتیس ساده اجرا شد. 12 رقم خارجی نیز جهت مقایسه با ژرم پلاسم داخلی در آزمایش گنجانده شد. در این طرح، 14 صفت کمی و 6 صفت کیفی ارزیابی شد. تجزیه واریانس داده ها حاکی از اختلافات فراوان بین تیمارها در سطوح %0.1 و 1% در کلیه صفات کمی بود. داده ها بر اساس متغیر عملکرد تک بوته مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند و با روش دانکن مقایسه میانگین ها انجام گرفت. آماره های توصیفی از قبیل انحراف معیار و ضریب تنوع برای صفات کمی استخراج گردید. در تمامی صفات یاد شده به جز محتوای روغن، ژنوتیپ های ایرانی واجد حداکثر مقادیر بودند. بیشترین درصد روغن را رقم Tomejic دارا بود (%37.04). کمترین ارتفاع را ژنوتیپی از دشتستان دارا بود (40.4 سانتی متر) و کمترین تعداد روز تا رسیدگی مربوط به توده ای از مهریز بود (98.2). در مورد عملکرد تک بوته نیز توده ای از تبریز واجد حداکثر مقدار بود (29.6 گرم). بیشترین ضریب تنوع مربوط به صفت تعداد دانه در غوزه (22.02 درصد) و کمترین مقدار آن برای صفت محتوای پروتئین دانه (3.95 درصد) محاسبه شد. تجزیه کلاستر به روش وارد و با استفاده از فواصل اقلیدسی اجرا گردید و بر اساس آن، 121 ژنوتیپ مورد بررسی در قالب نه کلاستر گروه بندی شدند و تصاویر مقاطع گروهی ترسیم شدند. واقع شدن برخی ارقام خارجی در کلاسترهای مربوط به توده های بومی ایران نشانگر وجود منشا یکسان در آنهاست و حاکی از آن است که مبدا اولیه آن ارقام، کشور ایران می باشد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و زمان قطع آبیاری بر عملکرد و اجزای آن در پنبه رقم ورامین، آزمایشی در سال زراعی 76-1375 در تربت جام به صورت کرتهای یک بار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار به مرحله اجرا درآمد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل سه زمان قطع آبیاری (قطع آبیاری در هنگام توقف رشد، 2 و 4 هفته پس از آن) به عنوان فاکتور اصلی و سه تاریخ کاشت (10، 20 و 30 اردیبهشت) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج حاصله نشان داد که کاشت زودتر سبب افزایش تعداد و وزن دانه ها، شاخص الیاف و اندازه غوزه شد، ولی تاثیری روی کیل الیاف و تعداد غوزه در مترمربع نداشت. افزایش عملکرد وش در واکنش به کاشت زودتر به سبب افزایش تعداد و وزن پنبه دانه الیاف بود و افزایش عملکرد الیاف به علت افزایش نسبت وزن الیاف به ازای صد دانه (شاخص الیاف) بود. کوتاهی زیاد فصل رشد و اثرات ناشی از آن در کاشت سوم باعث کاهش معنی دار عملکرد وش و الیاف شد. افزایش عملکرد وش ناشی از به تعویق افتادن قطع آبیاری به علت افزایش اندازه غوزه بود. افزایش کیل الیاف در زمانهای دیرتر قطع آبیاری باعث افزایش عملکرد الیاف شد. تعداد غوزه در مترمربع، کیل الیاف و شاخص الیاف تحت تاثیر اثر متقابل تاریخ کاشت و زمان قطع آبیاری قرار نگرفتند و تاثیر مثبت کاشت زودتر در ترکیب با قطع آبیاری دیرتر بر روی سایر اجزای غوزه که در اندازه بزرگتر غوزه نمایان گشت، سبب افزایش عملکرد وش و الیاف شد.

به منظور ارزیابی رابطه بین محلهای تولید و ذخیره فرآورده های فتوسنتزی در پنبه، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه ورامین اجرا شد. عوامل مورد بررسی، دستکاری اجزای فنوتیپی گیاه با سطوح هرس گل (کاهش مخزن)، شاهد، هرس برگهای زایشی و رویشی (کاهش منبع) و نیز ارقام پنبه شامل برگ اکرا، ورامین و تاشکند – 1 (بترتیب دارای شاخص سطح برگ کم، متوسط و زیاد) بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، برگهای رویشی و زایشی، در توسعه غوزه های پنبه از اهمیت یکسانی برخوردار بودند. صفات مورد بررسی در واکنش به نسبتهای مختلف منبع به مخزن، عکس العملهای متفاوتی از خود نشان دادند، بطوریکه وزن غوزه و متوسط طول الیاف تحت تاثیر محدودیت منبع فرآورده های فتوسنتزی قرار گرفتند، اما وزن دانه (فقط در اولین غوزه های شاخه های زایشی)، تعداد دانه، درصد کیل، ظرافت و مقاومت الیاف دارای محدودیت مخزن بوده و به ژنوتیپ گیاه بستگی داشتند. آرایش مناسب کاشت و اصلاح پوشش گیاهی پنبه، برای افزایش نفوذ نور و کاهش اثر محدودکنندگی منبع مفید به نظر می رسند.

این تحقیق به منظور بررسی همبستگی و روابط بین عملکرد و سایر صفات کمی و کیفی گلرنگ با استفاده از 121 ژنوتیپ انجام شد. آزمایش در سال 1376 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در قالب طرح لاتیس ساده اجرا شد. 14 صفت کمی و شش صفت کیفی برای ژنوتیپها ثبت شد. عملکرد تک بوته همبستگی مثبت خیلی معنی داری با قطر غوزه و تعداد روز تا ظهور اولین گل، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه در بوته و وزن دانه های تک غوزه داشت و همبستگی وزن هزار دانه با درصد روغن دانه منفی بود. معادله حاصل از رگرسیون گام به گام شامل هفت صفت زیر بود: تعداد غوزه در بوته، قطر غوزه، تعداد روز تا ظهور اولین گل، تعداد روز تا 50% گلدهی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و وزن دانه های یک غوزه که در مجموع 70.19 درصد از تنوع موجود در بین ژنوتیپها را تبیین کردند. بر اساس تجزیه علیت، بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد تک بوته را صفت تعداد غوزه در بوته اعمال کرد و کمترین تاثیر مستقیم را صفت قطر غوزه داشت. تجزیه به عاملها منجر به برآورد پنج عامل به نامهای قدرت باروری و میوه زایی، قدرت رشد رویشی، کیفیت مغز دانه، پتانسیل تولید فردی و وزن هزار دانه شد که در مجموع، 86.2 درصد تنوع موجود را توجیه نمود.

این مطالعه در سال زراعی 79-1378 در دو کیلومتری اراک بر روی ارقام گلرنگ بهاره اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. طول هر کرت آزمایشی هفت متر و شامل چهار ردیف به فاصله 50 سانتیمتر و فاصله بوته ها روی هر ردیف پنج سانتیمتر در نظر گرفته شد تا تراکم 400 هزار بوته در هکتار به دست آید. کاشت در تاریخ های پنج اردیبهشت، 20 اردیبهشت و چهار خرداد انجام شد. در این آزمایش از ارقام بهاره گلرنگ به نام های ژیلا،UC-1 ، نبراسکا - 10، اراک - 2811 و رقم محلی اصفهان استفاده شد. در طول مراحل آزمایش علاوه بر یادداشت برداری تاریخ سبز شدن، ارتفاع بوته، ارتفاع ساقه های فرعی، تعداد ساقه های فرعی، تعداد غوزه در گیاه، تعداد غوزه های نابارور در هر گیاه، تعداد دانه در هر غوزه، وزن هزار دانه، محصول بیولوژیک، درصد روغن دانه، محصول روغن و شاخص محصول اندازه گیری شدند. رقم اراک - 2811 با عملکرد 2573 و رقم محلی اصفهان با عملکرد2440  کیلوگرم در هکتار در بین سایر ارقام برتری محسوسی نشان دادند. بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم اراک - 2811 در تاریخ کاشت اول با 3596 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه مربوط به رقم ژیلا در تاریخ کاشت سوم با 1479 کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به زودرس بودن رقم ژیلا، در صورتی که بخواهیم در منطقه اقدام به کشت دوم بنمائیم، می توان بعد از برداشت کشت های پائیزه از جمله جو اقدام به کشت رقم ژیلا نمود و قبل از برخورد با آب و هوای نامناسب اوایل پاییز، عملکرد قابل قبولی را نیز برداشت کرد.

در این تحقیق تعداد 100 لاین و رقم گلرنگ بهاره در قالب طرح لاتیس ساده 10×10 به منظور بررسی و تعیین همبستگی صفات و تجزیه علیت برای عملکرد دانه و روغن در سال زراعی 76-1375 در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی مشخص نمود که ضمن وجود تطابق خوب بین این دو همبستگی، میزان همبستگی های ژنوتیپی در اکثر صفات بالاتر از همبستگی های فنوتیپی می باشد. صفات بیوماس و تعداد غوزه در بوته از نظر هر دو همبستگی بالاترین رابطه مثبت و معنی دار را با عملکرد دانه دارا بودند. در بررسی رگرسیون مرحله ای عملکرد دانه و روغن، چهار صفت عملکرد بیولوژیکی، تعداد غوزه، تعداد شاخه های فرعی و تعداد دانه در غوزه به مدل وارد گردیدند. نتایج تجزیه علیت بر روی عملکرد دانه و روغن نشان داد که جهت افزایش روغن ابتدا باید عملکرد دانه را افزایش داد که خود تابعی از بیوماس گیاه و تعداد غوزه در بوته است.

تاثیر فواصل ردیف کاشت پنبه بر حداقل دوره ای که مزرعه پبنه لازم است از ابتدای فصل رشد عاری از علف هرز نگهداری شود تا محصول کاهش نیابد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های خرد شده با چهار تکرار در منطقه کاشمر واقع در استان خراسان مطالعه گردید. سه فاصله ردیف 60، 75 و 100 سانتی متر به عنوان عامل اصلی و 7 دوره عاری از علف هرز از زمان سبز شدن پنبه تا صفر، 3، 6، 9، 12 و 15 هفته بعد و تا پایان فصل رشد به عنوان عامل فرعی در نظر گر فته شد. رقم مورد استفاده ورامین از ارقام تجاری رایج کشت در منطقه و با تراکم ثابت برای تمام تیمارها بود. نتایج نشان داد که به جز ارتفاع بوته، بقیه صفات مورد اندازه گیری تحت تاثیر معنی دار فواصل ردیف کاشت واقع نشدند. اما دوره های عاری از علف هرز، بر تمام صفات مورد ارزیابی شامل تعداد شاخه های فرعی درجه یک رویشی و زایشی، ارتفاع نهایی بوته، تعداد غوزه های گیاه باز و بسته و وزن 20 غوزه تاثیر معنی دار داشتند. براساس معادله نمایی پلی نومیال برازش یافته برای درصد عملکرد از شاهد بودن رقابت بر له روزهای عاری از علف هرز نتایج بدست آمده نشان داد که برای فواصل ردیف 60 و 75 سانتی متر به 51 روز وجین مداوم جهت احراز 95% از عملکرد شاهد بدون رقابت و برای فاصله ردیف 100 سانتی متر به 70 روز وجین از هنگام سبز شدن نیاز بود. صرفنظر از دوره های عاری از علف هرز، عملکردهای بدست آمده و همچنین مقادیر عملکرد نسبت به شاهد بدون رقابت، در فاصله ردیف 60 سانتی متر تمایل به افزایش و در فاصله ردیف 100 سانتی متر تمایل به کاهش داشتند، که در هیچ یک اختلاف مشاهده شده معنی دار نبود.

یکی از ماشین های برداشتی که علیرغم قابلیت و توانایی در کشاورزی مملکت ما مهجور و بلا استفاده مانده، ماشین برداشت پنبه بویژه از نوع وش چین است که در مراکز تحقیقاتی و پاره ای از مزارغ بزرگ موجود می باشد. با توجه به وضعیت حساس تولید پنبه در سالهای اخیر لزوم مکانیزه شدن مراحل تولید این محصول بویژه برداشت مکانیزه آن با استفاده از ماشین وش چین ضروری می باشد. مسئولین مراکز تحقیقاتی و کشاورزان ورامین و گرگان یکی از علل عدم استفاده از ماشین های وش چین را آلوده شدن وش پنبه به خاشاک و اندام گیاهی آن ذکر می نمایند. برای هر چه روشن تر شدن علت عدم استفاده از ماشین وش چین، تحقیقی بر روی مدل دو ردیفه 9900 جان دیر در منطقه ورامین انجام شد. به منظور بررسی پارامترهای سرعت پیشروی و ارتفاع دماغه ماشین بر آلودگی وش، عملکرد، تلفات پنبه، استحکام و طول الیاف از طرح کرت های خرد شده که در آن ارتفاع دماغه ماشین بعنوان عامل اصلی و سرعت بعنوان عامل فرعی درنظر گرفته شد استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که ارتفاع دماغه اثر معنی داری بر غوزه های باقی مانده برروی بوته ندارد ولی سرعت بر روی عملکرد و تلفات (غوزه های باقی مانده و ریخته شده) در سطح 1% اثر معنی داری دارد. بالاترین عملکرد و کمترین تلفات به ترتیب مربوط به سرعت های 3.29 (دنده یک)، 4.24 (دنده دو)، و 4.99 (دنده سه) کیلومتر در ساعت می باشد. بنابراین بهترین شرایط کاری با توجه به طول الیاف، عملکرد و تلفات برای رقم ورامین حرکت در دنده یک با سرعت پیشروی 3.29 کیلومتر در ساعت می باشد.

به منظور تعیین ترکیب پذیری و نحوه عمل ژن برای صفات کمی و مرفولوژیک در تلاقی های بین گونه ای پنبه، سه والد از گونه G. hirsutum و سه والد از گونه G. barbadense درقالب آزمایش دی آلل یک طرفه 6×6 تلاقی داده شدند و 15 هیبرید حاصل همراه با شش والد (مجموعا 21 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی صفات کمی (عملکرد وش، وزن و تعداد غوزه) و مرفولوژیک (ارتفاع بوته، طول و تعداد شاخه های رویا و زایا) نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نقطه نظر تمامی صفات مورد مطالعه (بجز تعداد شاخه های زایا) اختلاف معنی دار وجود نداشت. در مقایسه میانگین ها، هیبرید درون گونه ای Siokra 324× Tabladila و پس از آن هیبریدهای بین گونه ای Termez14× Tabladila و Termez14 × Siokra324 از نظر عملکرد در کلاس های نخست قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ترکیب پذیری نشان داد که برای صفات عملکرد، تعداد و وزن غوزه، ارتفاع بوته و طول شاخه زایا، واریانس افزایشی و غیر افزایشی و برای صفات تعداد شاخه رویا و طول شاخه رویا واریانس افزایشی ژن دخالت داشت. والد Siokra324 از گونه G.hirsutum و والد Termez14 از گونه G. barbadense بهترین ترکیب شونده عمومی و هیبرید های درون و بین گونه ای Siokra 324 × Tabladila و Termez14 ×Tabladila بهترین ترکیب شونده های خصوصی بودند. بررسی پارامترهای حاصل از تجزیه ژنتیکی به روش هیمن - جینکز همراه با تجزیه گرافیکی صفات، ضمن تایید نتایج بالا نشان دادند که برای صفات وزن غوزه و طول شاخه رویا رابطه غابلیت نسبی و برای سایر صفات رابطه فوق غالبیت دیده می شود، به علاوه ژن های غالب برای صفات عملکرد، تعداد غوزه،ارتفاع، تعداد و طول شاخه زایا اثر افزاینده و مثبت داشتند.