0

Populus euphratica Oliv. به علت تحمل در برابر دامنه زیاد درجه حرارت و شوری خاک یکی از مهمترین درختان در مناطق گرم و خشک بعضی از کشورها از جمله ایران محسوب می شود. اینگونه در استان خوزستان به صورت بیشه زارهایی در حاشیه رودخانه های بزرگ خوزستان به طور وسیع گسترش داشته و اهمیت زیادی از جنبه حمایتی (حفظ دیواره های کناری رودخانه و پناهگاه حیات وحش جانوری) و نیز تولید چوب و تامین علوفه دام دارد. از نظراقلیمی رویشگاه این گونه در منطقه مورد بررسی براساس روش آمبرژه دراقلیم بیابانی گرم قراردارد. همچنین براساس منحنیهای آمبروترمیک ایستگاه های منطقه طول دوره خشکی به طورمیانگین بین 7 تا 8 ماه در سال است. خاکهای منطقه منشا آبرفتی داشته که از شسته شدن مواد آهکی، مارنی، گچی و نمکی تشکیلات زاگرس ناشی شده است. بافت خاک در افقهای بالایی سبک و در قسمتهای پایین تر تا متوسط تغییر می کند. پوشش گیاهی منطقه براساس تراکم پوشش درختان پده از روی عکسهای هوایی به سه شکل درختزارهای متراکم، با تراکم متوسط و پراکنده تعیین گردید. در هر سه شکل رویشی گونه غالب درخت پده در اشکوب بالا و درختچه هایی نظیر گز و لگجی همراه گیاهان علفی و بعضی از گندمیان دراشکوب پایین قرار می گیرند. اندازه گیری میانگین فاصله درختان از یکدیگر همراه با اندازه گیریهای قطر برابر سینه،ارتفاع و مساحت تاج نشان می دهد که تعداد در هکتار درختان در دو منطقه شوشتر و گتوند به ترتیب 357 و 339 و درصد تاج پوشش نیز به ترتیب 72.6 و 68.4 بوده است. همچنین به منظور تعیین میانگین رویش قطری سالانه و سن تقریبی از تعدادی درختان پده در قطر برابر سینه به وسیله مته سال سنج نمونه هایی تهیه شد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که رویش قطری سالیانه درختان پده در دو منطقه شوشتر و گتوند به ترتیب 9.63 و 9.54 میلیمتر و سن تقریبی به ترتیب 35 و 36 سال برآورد گردیده است. 

پس از انتخاب پایه از رویشگاه های مناسب و برداشت سرشاخه ها، عملیات سترون سازی بر روی جوانه ها انجام گردید بطوریکه تیمارهای:1- شستشو با آب و مایع ظرفشویی 2- شستشو با بنومیل 1% بمدت 30 تا 60 دقیقه 3- سترون سازی با اتانول 70% بمدت 30 ثانیه 4- کلرور مرکوریک 0.1% بمدت یک دقیقه به ترتیب به عنوان بهترین روش پیش سترون سازی و سترون سازی انتخاب گردیدند. نمونه ها در محیط کشتهای مختلف با غلظتهای هورمونی متفاوت مستقر گشتند. یادداشت برداری از میزان رشد طولی، ضریب ازدیاد، سبزینگی، میزان کالوس و شیشه ای شدن سطوح شاخ و برگها، انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها به روش دانکن نشان داد که بهترین محیط کشت جهت استقرار، شاخه زایی و تکثیر، محیط کشتMS با نصف میزان نیترات و هورمونهای BA و Kinetin به میزانهای 0.5 میلی گرم بر لیتر و IBA بمیزان 0.01 میلی گرم بر لیتر است. ریشه زایی برروی محیطهای کشت پایه مشترک با تغییر در میزان و نوع و نیز تلفیق هورمون ریشه زا، انجام گردید و بهترین میزان ریشه زایی از لحاظ کیفی و کمی نیز با حضور IBA بمیزان 0.1 میلی گرم بر لیتر تعیین گشت. گیاهچه های حاصله در خاک استریل سبک (حاویپیت، خاک برگ و ماسه به نسبت مساوی) کشت و پس از انجام موفق سازگاری تدریجی در ژرمیناتور و گلخانه به مزرعه انتقال داده شدند.

روش آزمایشگاهی نجات جنین به هدف جلوگیری از سقط جنین و تولید گیاه دو رگ، بین صنوبر کبوده و پده به صورت دوطرفه مورد استفاده قرار گرفت. تخمک و تخمدانهای تکامل یافته صنوبر کبوده پس از گرده افشانی به شیوه پیوند شاخه های گلدار بر روی نهال ها یکساله و روش ترکه و آب جدا شدند. روش مشابه در مورد گرده افشانی شاخه های گلدار صنوبر پده با دانه های گرده صنوبر کبوده به هدف تلاقی معکوس انجام شد. تخمک و تخمدان جدا شده از هر دو نوع تلاقی جهت جوانه زنی جنین به درون محیط کشت MS جامد با غلظت نصف عناصر ماکرو و میکرو فاقد هورمونهای رشد انتقال داده شدند. تخمدان و تخمک 14 روزه صنوبر کبوده به عنوان پایه مادری در دورگ گیری Populus alba L.×P. euphratica OLIV. بیشترین گیاهچه را تولید نمودند. در حالی که تخمدان و تخمک صنوبر پده به عنوان پایه مادری در دورگ Populus alba L.×P. euphratica OLIV. برای جوانه زنی و تولید گیاه دورگ به جنین های با بیش از 45 روز سن نیاز داشتند. از هر تخمدان کاشته شده حداکثر دو تا سه گیاهچه از هر دو والد مادری بدست آمد و بیش از 90% تخمکهای کبوده (والد مادری در تلاقی Populus alba L.×P. euphratica OLIV.)  و تخمکهای پده (والد مادری در تلاقی مشابه) تولید گیاه نمود، در صورتی که بازده تولید گیاه از کشت تخمدانهای متلاقی صنوبر کبوده 70% و برای صنوبر پده 67% برآورد شده است. گیاهچه های بدست آمده قبل از انتقال به گلدان به درون شیشه های به اندازه شیشه مربای معمولی حاوی محیط کشت مشابه قبل، کشت شدند. 75 عدد گیاه بدست آمده از تلاقی Populus alba L.×P. euphratica Oliv. و 26 عدد گیاه حاصل از P. euphratic OLIV.×Populus alba L. پس از انجام موفق مرحله سازگاری تدریجی به گلخانه و سپس به مزرعه انتقال یافتند.