یکی از روش های موثر اقناع مخاطب مخالف یا منکر، استدلال است. در استدلال، برای بیان پیام یا اثبات مطلب، باید بیان علت کرد. البته نیازی به اظهار این موضوع نیست که دلیل، باید به قدری قوی و قاطع باشد که بتواند بحث مورد نظر را به دیگران اثبات و تلقین کند یا اگر اعتذاری لازم است، بتوان به کمک آن عذر خواست. پس استدلال ، بیان دلیلی قاطع برای اثبات یک موضوع است. حالا اگر کسی برای امری دلیلی ذکر کند که استحکام و قطعیت نداشته باشد یا برخلاف بحث مورد نظر، چیزی را اثبات نکند، نوعی طنز یا تمسخر ایجاد می شود و اگر شخص گوینده، منتقد اجتماعی باشد، بلافاصله ذهن خواننده از کلام او متوجه انتقاد و طنز اجتماعی می شود. به نظر نگارنده، یکی از ظرایف شعر خواجه شیراز این نوع طنز است. یعنی به جای این که استدلالی قوی، قاطع و مقنع بیاورد، عمدا استدلالی بسیار سست و گاهی مخالف می آورد. من شک ندارم که چون خواننده شعر حافظ، بیان رندانه حافظ را می شناسد و همواره منتظر نکته های ناب و زیبای ادبی است، وقتی با دلیلی سست یا استدلالی خلاف عرف و تعقل عام روبه رو می شود، متوجه می شود که هدف او انتقاد اجتماعی و مبارزه فکری با متظاهران ریاکار و زاهدان دروغین است. من این هنر خواجه را که نکته های بسیار ظریف دارد، «مخالف گویی و استدلال عکس» می نامم ولی چون استادم دکتر شمیسا قبلا آن را «دلیل عکس» نامیده اند، من نیز همین نام را برگزیده ام. قصدم معرفی یکی از ظرایف شعر حافظ است.