بنا بر برخی تفاسیر، متافیزیک ارسطو اثری منسجم و یکپارچه نیست و موضوع واحدی را دنبال نمی کند؛ به عبارت دیگر، در هر دو یا سه کتاب، یک موضوع به عنوان موضوع متافیزیک معرفی می شود؛ مثلاً ارسطو در کتاب چهارم، از تعبیر بدیع «موجود بما هو موجود» و در کتاب هفتم از «اوسیا» به عنوان موضوع این دانش یاد می کند. در این مقاله سعی بر این است که منظور ارسطو را از این تعابیر و نیز ارتباط آن ها را با یکدیگر و نیز با سایر مفاهیم دیگری که نقش اساسی در متافیزیک ارسطو ایفا می کنند؛ نظیر مفهوم ذات و صورت روشن کند تا بدین ترتیب مشخص شود آیا می توان تفسیر بدیلی ارائه کرد که نشان دهد ارسطو توانسته است دانشی نو را با موضوعی جدید و واحد در این کتاب پی ریزی کند و به دشواری های کتاب بتا به عنوان نقشة راه این کتاب پاسخ بگوید. این مقاله با تمرکز بر کتاب های اول، سوم، چهارم و هفتم متافیزیک سعی در بررسی موارد فوق و در مواضعی نشان دادن نوآوری های ارسطو و نیز برخی وجوه افتراق فلسفة وی از فلسفة افلاطون دارد.

قوه و فعل از اوصاف واحکام موجود مطلق است،موجودنسبت به فعلیتی که می تواند واجد ان شود بالقوه نامیده می شود، هر چند به لحاظ فعلیتی که هم اکنون دارد موجودی بالفعل است. موجود مطلق که موضوع فلسفه اولی است به قوه و فعل تقسیم می شود، غالب مسایل فلسفی به شکل قضایای مردده المحمول مطرح می شوند که اطراف تردید مساوی با موضوع فلسفه است. قوه یک امر وجودی است، منتهی یک وجود ضعیف که ان را از عدم ممتاز می گرداند. وجود از جهت شدت و ضعف دو طرف داردیک طرفش اعلی مراتب وجود است، طرف دیگرش هیولای اولی است که فعلیتی جزعدم فعلیت ندارد. مقاله حاضر ابتدا به طریقه ورود مساله قوه وفعل به فلسفه اولی وضرورت بحث از ان می پردازد و در ادامه رابطه قوه و فعل باموضوع فلسفه اولی و نحوه صدق وجود بر ان و تناظر ان دو با خیر و شر و طرح شبهات و پاسخ به انها از دیدگاه حکمت متعالیه را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.

فلسفه اسلامی در مجموع میراث یونان است و بویژه از آثار ارسطو الگو گرفته است و همچون مجموعه آثار فلسفی ارسطو شامل بخشهای منطقی، امور عامه، طبیعیات، الاهیات و حکمت عملی است. در بیان تعریف و موضوع فلسفه، با تبعیت از سنت ارسطویی به دو عنوان «موجود بما هو موجود» و «مفارقات» اشاره شده و این بحث را پیش آوزده که آثار هر یک از ایندو، جداگانه موضوع فلسفه است؛ آیا ایندو متساویند یا یکی اعم از دیگری است؛ در صورت اول چگونه؛ و در صورت دوم کدام اعم و کدام اخص است.در همه نظامهای فلسفی شرق و غرب این دو گونه بحث، یعنی عوارض موجود بما هو موجود و بحث مفارقات به هم آمیخته و گاهی قابل تفکیک از یکدیگر نیست. اما در فلسفه اسلامی، بویژه از ملاصدرا ببعد، ایندو با دو عنوان الاهیات بمعنی اعم و اخص از یکدیگر جدا شده اند ولی همچنان ذیل عنوان جامع فلسفه اولی یا الاهیات قرار دارند. بحثهایی نیز درباره مرزبندی علمی میان ایندو صورت گرفته ولی در عمل به نتیجه ای نرسیده است. این مقاله درصدد است این وظیفه روش شناسانه را در حد مقدور و در ظرفیت محدود یک مقاله به انجام برساند.

چکیده فارسی:هر چند که نظام فلسفی ابن سینا نظام عقلانی محضی است که بسیاری از اصول زیربنایی آن را اصول فلسفه ارسطویی تشکیل می دهد و فلسفه او فلسفه مشائی خوانده می شود، ولی با این وجود، ابن سینا هرگز خود را ملزم به حفظ تمامی مبانی فلسفه ارسطویی نمی داند و در بسیاری از موارد به نقد آن ها نیز می پردازد. ابن سینا با پذیرش برخی مبانی ارسطویی و ارائه اصول خاص فلسفی خود، موسس نظام فلسفه مشاء اسلامی به شمار می رود که فلسفه ای بر محور موجود است. او موضوع مابعدالطبیعه خود را موجود بما هو موجود می داند و اصول مابعدالطبیعی خود را بر مبنای آن بنا می کند. در طول تاریخ فلسفه، علاوه بر ابن سینا بسیاری از فیلسوفان پس از او نیز در عالم اسلام و در مغرب زمین، موضوع مابعدالطبیعه را موجود بما هو موجود می دانند، اما این هرگز بدین معنا نیست که همه این فلاسفه دارای ساختار مابعدالطبیعی واحدی هستند، در فلسفه ابن سینا موجود، مفهومی مشترک معنوی است که به تشکیک بر مصادیقش صدق می کند. معنای موجود بما هو موجود به قدری عام و فراگیر است که تمام موجودات عالم، محکی و مصداق آن قرار می گیرند. دامنه وسیع موجود بما هو موجود، همه موجودات را شامل می شود، از خداوند تبارک و تعالی گرفته تا ممکنات مجرد و سپس ممکنات مادی و در نهایت در پایین ترین مرتبه وجود، هیولای اولی. در میان این موجودات خداوند وجود محض مستغنی داشته، به هیچ موجود دیگری وابسته نیست و در مقابل، ممکنات وجود ربطی و تعلقی به واجب الوجود داشته و در حدوث و بقاء نیازمند وجود واجب اند.   چکیده عربی:علی الرغم من اتصاف نظام فلسفة ابن سیناء بالعقلانیة البحتة و التی تشکل أصول فلسفة ارسطو الکثیر من مبادئه الفلسفیة، حیث تدعی فلسفته بفلسفة المشائیة إلا أنه لایلتزم بجمیع أصول فلسفة أرسطو فیتناول نقدها فی کثیر من الأحیان. إن ابن سیناء بقبوله بعض مبادئ فلسفة ارسطو و عرضه لأصوله الخاصة فی الفلسفة الإسلامیة یعتبر مؤسس نظام فلسفة المشاء الإسلامیة، و التی ترتکز فلسفته علی محور الموجود. إنه یری موضوع ماوراءالطبیعة لدیه موجود بما هو موجود فیبنی علی أساس هذه الرؤیة مبادئ فکرته فی هذامجال. طوال مدة تاریخ الفلسفة اعتبر الکثیر من الفلاسفة غیره فی حدود العالم الإسلامی و فی العالم الغربی موضوع ماوراءالطبیعة موجودا بما هو موجود، إلا أن هذا الأمر لا یوحی بتوحد نظام مابعدالطبیعة لدی جمیع هؤلاء الفلاسفة. یعد الموجود مشترکا معنویا فی فلسفة ابن سیناء بحیث یصدق علی مصادیقه علی سبیل التشکیک و إن نطاق معنی الموجود بما هو موجود واسع و شامل بحیث یأتی جمیع الکائنات فی العالم محکیه و مصداقا له. إن رحاب النطاق الواسع للموجود بما هو موجود یشمل جمیع الکائنات من الله تبارک و تعالی إلی الممکنات المجردة و من ثم الممکنات المادیة و فی نهایة المطاف یصل الأمر إلی الهیولا الأولی فی أدنی مراتب الوجود. إن الله تعالی یتمیز من بین هذه الکائنات باتصافه بوجود بحت مستغن لا ینتمی إلی غیره و عکس ذلک ما نجده لدی الممکنات حیث تتعلق و ترتبط بواجب الوجود فی الوجود و تحتاج إلیه فی بقاءها.

ارائۀ معیاری مناسب برای شناخت ماهیت قرارداد موجب کاربرد سودمند این ابزار اعتباری برای اداره روابط حقوقی جامعه خواهد بود؛ زیرا عدم وجود معیار مناسب موجب اختلاف نظر در تعیین مصادیق قرارداد شده و نتیجه­ای جز افزایش هزینه اداره روابط اجتماعی و عدم قطعیت و عدم پیش­بینی پذیری نخواهد داشت. بر همین اساس باید پرسش اصلی پژوهش را این گونه مطرح نمود که ماهیت قرارداد چیست؟ برای پاسخ به این پرسش با روش توصیفی - تحلیلی به کاربرد معیار شناخت ماهیت موجودات طبیعی و نفس الامری در ماهیت شناسی قرارداد به عنوان مصداق بارز موجود اعتباری و فرضی اقدام شده است. پاسخ به دست آمده به عنوان دستاورد این پژوهش دلالت بر این دارد که ماهیت قرارداد مترداف با چیستی آن است که این چیستی نیز مترادف با مقتضای ذات غایی قرارداد است همان هدفی که قرارداد برای تأمین آن در روابط اجتماعی به وجود آمده است و بدون این هدف وجود قرارداد بیهوده خواهد بود. در میان حقوقدانان دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی و در میان فقها امام خمینی را باید به عنوان نظریه پردازان برجسته در این زمینه قلمداد نمود که مقتضای ذات غایی قرارداد را به عنوان ماهیت آن موردبحث قرار داده اند. این نظریه در برابر نظریه اثر مستقیم قرارداد به عنوان مقتضای ذات آن، قرارگرفته که در فقه امامیه مطرح شده و در بند یک مادۀ 233 قانون مدنی پذیرفته شده است.

اخیرا نقش خرید تفننی که به طور عمومی به خرید بدون برنامه معروف است و همچنین سهم بسزای آن در مجموع خریدهای انجام شده توسط افراد مختلف، مورد توجه متخصصان بازار قرار گرفته است. در این تحقیق مدلی از پیش زمینه های موثر بر تمایل به خرید تفننی ارائه شده که به طور عملی و با استفاده از داده هایی که در یک مسیر زمانی (پاسخ به پرسشنامه، پس از خرید) گردآوری شده اند، در مراکز خرید مورد آزمون قرار گرفته است. تحلیل داده ها با بهره گیری از نرم افزار لیزرل 8.5 بسیاری از پیش بینی های ما را تایید کرده است. در این بررسی، تاثیر برخی متغیرهای موقعیتی (زمان موجود و پول موجود) و متغیرهای تفاوت فردی (لذت بردن از خرید و گرایش به خرید تفننی) بر روی گروهی از متغیرهای درونی، شامل احساسات مثبت و منفی، فعالیت های جستجوی خرید و نهایتا بر تمایل احساس شده برای خرید تفننی، مورد آزمون قرار گرفته است و در نهایت اگر یک خرید تفننی اتفاق بیفتد یا خیر، تحقیق حاضر جنبه های مختلفی از این ایده را مورد اشاره و تدقیق قرار داده است.

فلسفه اولی یا مابعدالطبیعه یکی از دانشهای کهن در عرصه تفکر و اندیشه بشری است که از هنگام نظم و نسق گرفتن خاص آن در کتابهایی مشخص و ممتاز تا به امروز، نظریات آن همواره در معرض بررسی و نقد دانشمندان این حوزه بوده است، به گونه ای که بررسی و تحقیق درباره چیستی موضوع این دانش نیز از نگاه نقاد و موشکافیهای فیلسوفانه مصون نمانده است. پس از ارسطو، به سبب برخی از عبارات بظاهر متعارض وی، نزاعی درباره چیستی موضوع مابعدالطبیعه درگرفت که در یک سو، برخی امور مفارق الهی را به عنوان موضوع تاملات مابعدالطبیعی معرفی می کردند و در طرف دیگر، عده ای نیز بررسی موجود به صورت مطلق را موضوع این دانش تلقی می کردند. اما در این میان، برخی از متفکران به سوی نظریه ای وحدت بخش سوق یافتند که بر مبنای آن می توان گفت هیچ گونه تعارض و تفاوتی در میان عبارات گوناگون ارسطو یافت نمی شود. یک تقریر و تحریر بی نظیر از این نظریه وحدت بخش، به صورتی منسجم در آثار ابن سینا مشاهده می شود.ابن سینا از یکسو بر این باور است که موضوع و محور تاملات مابعدالطبیعی، موجود من حیث انه موجود است و از سوی دیگر، موجود چونان موجود را همان امور الهی و مفارق معرفی می کند و بر این باور است که حد و تعریف علم کلی همان تعریف علم الهی است. در نظر ابن سینا، فلسفه اولی علم یگانه ای است که تنها یک موضوع دارد و آن موجود مطلق است اما حیطه شمول و گستره این موضوع، به امور مفارق از ماده اختصاص دارد. دقت در عبارات ابن سینا مبین آن است که اختصاص خود و ذات «موجود» به مفارقات در تغایر با مادی دانستن برخی از موجودات نیست و این، تنها هنگامی میسر است که به مساله مهم و کلیدی تخصص «موجود» در اندیشه ابن سینا دقت شود. تخصص موجود به معنای تنزل آن از مقام اطلاق خود و ظهور خصوصیات طبیعی یا تعلیمی است که آن نیز تنها با همراهی عدم میسر می گردد. امر مادی، موجودی است که از مقام ذات «موجود» به شدت تنزل یافته و به مرزهای عدم نزدیک شده است. در نظر ابن سینا، موضوع فلسفه امری ذهنی نیست، بلکه امری خارجی است که در عین تحقق خارجی، برخوردار از سعه و شمول است، نظریه ای که به روشنی، مبین دیدگاه اصالت وجودی ابن سیناست.