روان شناسی و دین
سال:1392 | دوره:6 | شماره:4 (پیاپی 24) |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:هدف این پژوهش، طراحی، ساخت و اعتباریابی مقیاس تکبر - تواضع بر اساس قرآن کریم و روایات پیامبر و اهل بیت (ع)، به منظور سنجش رذیله اخلاقی تکبر و فضیلت اخلاقی تواضع بود. بدین منظور، ابتدا آیات و روایات مرتبط مورد مطالعه، دسته بندی و مفهوم شناسی شد و پس از طی مراحل ساخت و اعتبارسنجی، پرسش نامه ای 31 گویه ای بین 475 دانشجو و طلبه، که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا شد. برای بررسی روایی مقیاس، از روش های روایی محتوا (نظر کارشناسان) و تحلیل عاملی (اکتشافی و تاییدی) استفاده شد. میزان 94.38 درصدی موافقت کارشناسان و معناداری ضریب تطابق کندال، گویای قوت روایی محتوای مقیاس بود. تحلیل یافته ها، بیانگر این است که مقیاس اسلامی تکبر- تواضع دارای چهار عامل (عدم پذیرش/ پذیرش دیگران، هیجان و معرفت دینی، احساس حقارت/ عزت نفس و نیاز به تایید اجتماعی/ خودبسندگی) بوده است. برای بررسی اعتبار مقیاس، از روش های ضریب بازآزمایی، اعتبار درونی به وسیله آلفای کرونباخ و دونیمه کردن استفاده شد. ضریب بازآزمایی 0.857، آلفای کرونباخ 0.837 و ضریب دونیمه سازی0.781  نشانگر اعتبار قوی این مقیاس است. بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت: این پرسش نامه دارای اعتبار و روایی بالا بوده و عوامل منسجمی از آن به دست می آید که می توان با کاربرد آن، ویژگی های اخلاقی تکبر و تواضع افراد را مورد مطالعه قرار داد و در پژوهش های آتی از آن استفاده کرد.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو طرح وصیاغة معیار تقییم للتکبر والتواضع علی أساس تعالیم القرآن الکریم والأحادیث المرویة عن النبی (ص) وأهل بیته (ع) وذلک لأجل تقییم رذیلة التکبر وفضیلة التواضع. وبعد تصنیف آیات البحث ودراستها مفهومیا وبعد إجراء مراحل صیاغة وطرح معیار التقییم تم توزیع استبیان یتضمن 31 سؤالا بین 475 طالبا من طلاب الحوزة والجامعة حیث تم اختیارهم بشکل عشوائی. ولتحقیق نتائج المعیار المخصص فإن ما مستواه 94،38 بالمائة من تأیید المختصین والمعنی المعتبر لمعدل تطابق کاندال یشیر إلی قوة صحة مضمون هذا المعیار. ولأجل أن یکون المعیار معتبرا فإن معدل الاختبار المجدد بلغ 0.857 بمعیار ألفا کرانباخ و 0.837 بمعیار التنصیف و 0.781 وهذا یدل علی قوة اعتبار المعیار الذی تم تعیینه. وقد أثبتت نتائج البحث ما یلی: هذا الاستبیان معتبر وصحیح إلی أعلا مستوی حیث تحصلت منه عوامل منسجمة یمکن من خلالها دراسة المیزات الأخلاقیة للتکبر والتواضع لدی الناس والاعتماد علیها فی البحوث الأخری.

چکیده فارسی:هدف این پژوهش شناسایی اثربخشی آموزش مهارت های مقابله با رویکرد اسلامی، بر حوزه سازگاری روان شناختی در مولفه های انطباق پذیری و مهارت های بین فردی و تاب آوری همسران جانبازان می باشد. پژوهش از نوع شبه آزمایشی و جامعه مورد مطالعه 70 نفر از همسران جانبازانی که فرزندشان در مدرسه ابتدایی پسرانه شاهد ناحیه 5 مشهد، سال تحصیلی 91-92 مشغول به تحصیل هستند. پرسش نامه تاب آوری کانر- دیویدسون و هوش هیجانی بار- آن، توسط همه 70 نفر تکمیل شد، سپس 30 نفر که پایین ترین نمره کسب نمودند، انتخاب و به روش تصادفی ساده به دو گروه گواه و آزمایش تقسیم شدند. برای گروه آزمایش، 10 جلسه آموزش مهارت های مقابله با رویکرد اسلامی برگزار گردید و سپس از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، آزمون تحلیل کوواریانس و همبستگی پیرسون انجام گرفت. تحلیل کوواریانس در سطح 0.01 معنادار است. این امر نشان می دهد که آموزش بر تاب آوری، مهارت های بین فردی و انطباق پذیری در همسران جانبازان اثربخش بوده است. همچنین اجرای آزمون همبستگی رابطه معناداری را بین متغیرها نشان داد. با توجه به نتایج این پژوهش، آموزش مهارت های مقابله با رویکرد اسلامی، جهت افزایش تاب آوری و انطباق پذیری و مهارت های بین فردی برای همسران جانبازان پیشنهاد می شود. این امر می تواند در ارتقای سطح سازگاری، بهداشت روانی و توانمندسازی آنها در مقابله با مشکلات موثر باشد. چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقاله هو دراسه تاثیر تعلم مهارات المواجهه علی اساس التوجه الاسلامی فی مجال التاقلم النفسی فی عوامل الانطباق والمهارات بین الافراد ومدی تحمل زوجات المعاقین. نطاق البحث اشتمل 70 امراه من زوجات المعاقین اللواتی یدرس اولادهن فی مدارس (شاهد) الابتدائیه فی الناحیه رقم 5 فی مدینه مشهد للسنه الدراسیه 1391- 1392ه ش. وقد اجبن عن الاستبیان الخاص بالتحمل (کونر- دیفیدسون) والذهن الانفعالی (بار- آن)، وقد تم تصنیف 30 امراه فی مجموعتین احداهما بصفه شاهد والاخری بصفه عینه اختبار، ولهذه العینه اقیمت 10 جلسات تعلیمیه لمهارات المواجهه علی اساس التوجه الاسلامی وبعد ذلک اقیم اختبار تالی من المجموعتین. وقد اثبت تحلیل النتائج ان التعلیم لها تاثیر علی التحمل والمهارات بین الافراد والانطباق لدی زوجات المعاقین، وعلی اساس هذه النتائج فان الباحثین یقترحون تعلم مهارات مواجهه الرویه الاسلامیه لاجل رفع مستوی التحمل والانطباق والمهارات بین الافراد لزوجات المعاقین، و هذا الامر من شانه ان یکون موثرا فی رقی مستوی الانسجام والسلامه النفسیه والتمتع بالقدره فی مواجهه المشاکل.

چکیده فارسی:این پژوهش، سلامت و بیماری آدمی را از منظر جلال الدین محمد مولوی و با رویکردی وجودگرایانه مورد مطالعه قرار داده است. مطابق با یافته های پژوهش می توان گفت: بروز حالات روان شناختی مانند افسردگی، اختصاص به افرادی ندارد که دارای تاریخچه ای از صدمات روان شناختی دوران کودکی اند، بلکه در همه انسان ها عمومیت دارد. یافته اصلی پژوهش اینکه، انگیزه اساسی در انسان اراده ربط نامتناهی است. این پژوهش مدعی است که گسست در وجه ربطی خاص، می تواند از جمله علل اساسی بیماری های روان باشد. ازاین رو، پیشرفت در شکل دهی مجدد آن، منجر به کاهش اختلالات می گردد. این مطالعه در چارچوب پژوهش های کیفی و با روش استنتاج تحلیلی به انجام رسیده است. چکیده عربی:یتمحور البحث فی هذه المقالة حول دراسة سلامة الإنسان ومرضه من وجهة نظر جلال الدین محمد مولوی وذلک برؤیة وجودیة، وحسب النتائج التی توصل إلیها الباحثان یمکن القول إن ظهور بعض الحالات النفسیة، کالکآبة، لا تختص بمن لدیهم ماض شهدوا فیها صدمات نفسیة فی عهد الطفولة، بل إن هذا الأمر یشمل جمیع البشریة. أما أهم معطیات البحث فقد أشارت إلی أن الدافع الأساسی فی الإنسان هی إرادة الارتباط اللامتناهی، وتثبت هذه المقالة أن الانقطاع فی جهة الارتباط الخاص یمکن أن یعتبر أحد العلل الأساسیة للأمراض النفسیة، لذا فإن الرقی فی التکوین المتجدد من شأنه تقلیص الخلل الموجود. وقد أجریت هذه الدراسة فی إطار بحوث نوعیة و وفق منهج استنتاج تحلیلی.

چکیده فارسی:این پژوهش، به بررسی رابطه خوش بینی اسلامی با افکار اضطرابی و افکار فراشناختی اضطرابی می پردازد. بدین منظور، یک گروه 110 نفری از دانش پژوهان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، به فهرست افکار اضطرابی و فرانگرانی ولز (1994) و پرسش نامه خوش بینی اسلامی پاسخ دادند. گروه نمونه، به صورت تصادفی انتخاب شده است. نتایج نشان می دهد که بین خوش بینی اسلامی و افکار اضطرابی رابطه منفی معنادار وجود دارد. بین خوش بینی اسلامی با نگرانی اجتماعی، نگرانی سلامتی و افکار فراشناختی اضطرابی (فرانگرانی) رابطه منفی معنادار وجود دارد. همچنین بین توجه به جنبه های مثبت، تفسیر مثبت رویدادها و انتظار مثبت نسبت به آینده با متغیرهای فوق رابطه منفی معنادار وجود دارد. رگرسیون سلسله مراتبی نشان می دهد که خوش بینی اسلامی به صورت معناداری تغییرات مربوط به افکار فراشناختی را پیش بینی می کند. در پایان، یافته های پژوهش از چهار جنبه مورد تحلیل قرار گرفت و محدودیت ها و پیشنهادات نیز مطرح گردید. چکیده عربی:یتطرق الباحثان فی هذه المقالة إلی دراسة صلة التفاؤل الإسلامی بالأفکار المضطربة والأفکار الماوراء معرفیة للاضطراب، ولهذا الغرض طرح استبیان بین طلاب مؤسسة الإمام الخمینی (رحمه الله) للتعلیم والبحوث بلغ عددهم 110 حیث أجابوا عن الأسئلة المطروحة فیه حول فهرست الأفکار المضطربة والتی تفوق القلق لویلز (1994) وکذلک أجابوا عن استبیان خاص بالتفاؤل الإسلامی. أما عینة البحث فقد تم اختیارها بشکل عشوائی، وقد أثبتت النتائج أن الصلة بین التفاؤل الإسلامی والأفکار المضطربة سلبیة، أما بین التفاؤل الإسلامی والقلق الاجتماعی والقلق الصحی والأفکار الماوراء معرفیة الاضطرابیة فهناک علاقة سلبیة. کذلک هناک تفسیر إیجابی بین الاهتمام بالجوانب الإیجابیة والتفسیر الإیجابی للأحداث، وکذلک بین التفسیر الإیجابی للأحداث والتوقع الإیجابی للمستقبل تربطهما صلة سلبیة مع المتغیرات المذکورة أعلاه. وحسب معیار ریجرسون فإن السلسلة الترتیبیة تشیر إلی أن التفاؤل الإسلامی من شأنه أن یؤدی إلی حدوث تغییرات معتبرة مع الأفکار الماوراء معرفیة، وفی النهایة فإن نتائج البحث قد حللت أربعة جوانب وطرحت محدودیات أیضا.

چکیده فارسی:پژوهش حاضر به هدف شناسایی و ارائه الگوی مهار پرخاشگری با تکیه بر آموزه های دینی بود که با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام گرفت. بدین منظور، آیات و روایات مربوط به پرخاشگری، از منابع اسلامی به شیوه کتابخانه ای گردآوری، سپس روایات به صورت موردی بررسی و تبیین روان شناختی از آنها صورت گرفت. راهکارهای ارائه شده در هر روایت استخراج و در پایان با استفاده از آنها، در یک چیدمانی منطقی و فرآیندمدار، الگوی مورد نظر پیشنهاد گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد، در الگوی حاضر فرد با چهار حوزه شناخت، رفتار، هیجان و معنویت مرتبط است. الگوی حاضر حکایت از آن دارد که مهار پرخاشگری از یک رفتار، در حوزه رفتار شروع می شود و موجب وقفه در بروز رفتار پرخاشگرانه می شود و این زمینه ای است برای استفاده از راهکارهای شناختی در جهت تصحیح افکار و به دنبال آن، هیجان فروکش می کند. در نتیجه، شخص به خویشتن داری می رسد که نتیجه آن، مهار رفتار پرخاشگرانه در موقعیت ناخوشایند است. استفاده از راهکارهای معنوی در حوزه هایی مانند رفتار و شناخت، فرد را با حوزه معنوی پیوند می دهد و زمینه ای برای تقویت و تسریع در مهار پرخاشگری فراهم می کند. چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو طرح أنموذج للسیطرة علی النزعة العدائیة بالتأکید علی التعالیم الدینیة، فبعد أن استکشف الباحثان الآیات والروایات المتعلقة بالعدائیة قاما بدراستها وبیانها نفسیا کلا حسب موردها، وقد أثبتت نتائج البحث أن الإنسان فی هذا الأنموذج المطروح یرتبط بأربعة مجالات هی المعرفة والسلوک والانفعال والمعنویة. فهذا الأنموذج یشیر إلی أن السیطرة علی النزعة العدائیة لسلوک ما فی یبدأ فی المجال السلوکی ویؤدی إلی التوقف فی ظهور السلوک العدائی، وهذه السیطرة تعد أرضیة للاستفادة من السبل المعرفیة لأجل تصحیح الأفکار، وتبعا لذلک فإن الانفعال بدوره سوف یخمد، ونتیجة لذلک فإن الإنسان یصل إلی درجة التحمل التی تتسبب فی السیطرة علی السلوک العدائی فی الأحوال غیر المرضیة. الاعتماد علی السبل المعنویة فی بعض المجالات، مثل السلوک والمعرفة من شأنه أن یوجد صلة بین الإنسان و بین البیئة المعنویة وبالتالی یمهد الأرضیة لتقویة الأرضیة التی یتم من خلالها التسریع فی السیطرة علی العدائیة.

چکیده فارسی:هدف این پژوهش تعیین میزان نقش تعدیل کنندگی خودتنظیمی نسبت به دین داری، کیفیت رابطه با والدین و هویت اخلاقی بود. روش این پژوهش، توصیفی و طرح پژوهش همبستگی از نوع تحلیل مسیر است. جامعه آماری، دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 92-1391 بودند. نمونه آماری 180 نفر دانشجوی دختر به روش نمونه گیری چند مرحله ای تصادفی انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه های نگرش سنج مذهب، هویت اخلاقی، خودتنظیمی و والد – کودک استفاده شد. نتایج نشان داد که مسیر دین داری به خودتنظیمی، دین داری به هویت اخلاقی نمادین، خودتنظیمی به هویت اخلاقی درونی، و خودتنظیمی به هویت اخلاقی نمادین معنا دار هستند. با لحاظ آثار غیرمستقیم دین داری بر هویت اخلاقی از طریق خودتنظیمی، ضریب اثر دین داری از طریق خودتنظیمی بر هویت اخلاقی نمادین و هویت اخلاقی درونی معنادار می باشد، اما مسیرهای کیفیت رابطه با والدین به هویت اخلاقی درونی و کیفیت رابطه با والدین به خودتنظیمی معنادار نبود.ازاین رو، می توان خودتنظیمی را به عنوان یک میانجی مناسب در رابطه بین دین داری و هویت اخلاقی در نظر گرفت. در مجموع، خودتنظیمی و دین داری نقش مهمی در ارتقاء هویت اخلاقی ایفا می کنند. چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو تعیین مستوی دور التحسین للتنظیم الذاتی بالنسبة إلی التدین ونوعیة الصلة بالوالدین والهویة الأخلاقیة، وقد شمل نطاق البحث طالبات الجامعة فی مستوی البکالوریوس بجامعة أصفهان للعام الدراسی 1391 -1392ه ش، وعینة البحث شملت 180 طالبة جامعیة تم اختیارهن بشکل مرحلی عشوائی، وقد أثبتت نتائج البحث وجود صلة معتبرة بین مسیر التدین مع التنظیم الذاتی، والتدین مع الهویة الأخلاقیة الرمزیة، والتنظیم الذاتی مع الهویة الأخلاقیة الباطنیة، والتنظیم الذاتی مع الهویة الأخلاقیة الرمزیة. وبلحاظ الآثار غیر المباشرة للتدین علی الهویة الأخلاقیة عن طریق النظیم الذاتی فإن معدل تأثیر التدین یعد معتبرا عن طریق التنظیم الذاتی علی الهویة الأخلاقیة الرمزیة والهویة الأخلاقیة الباطنیة. أما مسیر نوعیة صلة الوالدین مع الهویة الأخلاقیة الباطینة وکیفیة الصلة بین الوالدین فهی غیر معتبرة فی مجال التنظیم الذاتی، لذا یمکن اعتبار التنظیم الذاتی بأنه واسطة مناسبة فی الصلة بین التدین والهویة الأخلاقیة، وبشکل عام فإن التنظیم الذاتی والتدین لهما دور هام فی رقی الهویة الأخلاقیة.

چکیده فارسی:هدف این پژوهش تعیین رابطه مراقبت، تجارب روزانه و بهزیستی معنوی در پرستاران شهر تهران بود. با استفاه از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، نمونه ای شامل 250 نفر از پرستاران (188 نفر زن و 66 نفر مرد) بیمارستان های شهر تهران انتخاب شدند و به سه پرسش نامه مراقبت معنوی، تجارب روزانه معنوی و بهزیستی معنوی پاسخ دادند. نتایج نشان داد که ادراک پرستاران از میزان مراقبت، تجارب روزانه و بهزیستی معنوی خود بالا است (p<0.001). نتایج ضرایب همبستگی و تحلیل رگرسیون نشان داد که مراقبت معنوی با تجارب روزانه معنوی و بهزیستی معنوی رابطه مثبت و معناداری دارد (p<0.001 و f=16.3) و تجارب روزانه معنوی و بهزیستی معنوی به طور مشترک 42 درصد از تغییرات مراقبت معنوی را تبیین می کند. بنابراین، نتایج این پژوهش نشان می دهد که توانمندی درونی پرستاران همچون ارتقاء بهزیستی معنوی ایشان و آماده کردن بستری برای تجربه معنوی، زمینه را برای مراقبت معنوی در ایشان فراهم می کند. چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة علاقة العنایة والتجربة الیومیة والحیاة المعنویة لدی ممرضی وممرضات مستشفیات طهران، حیث اعتمد فیه علی عینة بحث بشکل عشوائی ونطاق البحث شمل 250 شخصا (188 ممرضة و 66 ممرضا) فی مستشفیات مدینة طهران حیث أجابوا علی استبیان مختص بالعنایة والتجربة الیومیة والحیاة المعنویة. و قد أثبتت نتائج البحث أن إدراک الممرضین والممرضات یتصف بمستوی عال من العنایة والتجارب الیومیة والحیاة المعنویة (p<0.001)، و نتائج معدل الترابط و تحلیل ریجرسون أشار إلی أن العنایة المعنویة لها صلة إیجابیة بالتجارب الیومیة المعنویة و الحیاة المعنویة بمستوی (p<0.001 و f=16.3)، والتجارب المعنویة والحیاة المعنویة تبین 42 بالمائة من تغییرات العنایة بشکل مشترک. لذا فإن نتائج هذه الدراسة تدل علی أن القدرة الباطنیة للممرضین و الممرضات، مثل رقی الحیاة المعنویة و تمهید الأرضیة اللازمة للتجربة المعنویة تهیئ أسس العنایة المعنویة لدیهم.