کتابداری و اطلاع رسانی
سال:1398 | دوره:22 | شماره:2 (پیاپی 86) |تعداد مقالات:9

اهداف: پژوهش حاضر به تبیین نسبت میان مفاهیم آرایه های تذهیب با متن قرآن و عرفان ایران می پردازد. به عبارت دیگر، دغدغة اصلی این پژوهش کشف سر منشأ احتمالی آرایه هایی مانند شمسه، ترنج، سرلوح، کتیبه، حاشیه و شرفه و همچنین ارتباط مفاهیم آنها با عرفان ایرانی-اسلامی و تناسب آن با محتوای قرآن است. روش/رویکرد پژوهشی: این پژوهش از حیث هدف، کاربردی است و به روش استقرایی و رویکرد توصیفی-تحلیلی آرایه های تذهیب قرآن رامورد ارزیابی قرار می دهد. یافته های پژوهش: نه تنها شمار واژگان قرآنی مرتبط با آرایه های تذهیب، بلکه مفاهیم عمیق عرفانی این کلمات در متون عرفانی ایران نیز نشان از ارتباطی تنگاتنگ و رازگونه میان آرایه های تذهیب و محتوای قرآن دارد، اما باید گفت که این ارتباط غیرمستقیم بوده و در بستر نقوش تجریدی ارائه شده است. در این میانمتون عرفانی بهترین رمزگشای این ارتباط پنهان هستند. نتیجه گیری: با توجه به بسامد بالای واژگان قرآنی مرتبط با آرایه های تذهیب و همچنین تطبیق معانی عرفانی این واژگان با عرفان ایرانی می توان گفت که مذهّبان در به تصویرکشیدن آرایه های تذهیب از متن قرآن الهام گرفته و با تطبیق این الگوها با عرفان ایرانی-اسلامی، اشکال و آرایه های تجریدی و انتزاعی را در جهت تفهیم و تجلی رازگونه کلام وحی برگزیده اند.

نسخه قرآنی شماره 1200 محفوظ در موزه آستان قم منسوب به قرن دوم هجری است. این نسخه علاوه بر مسائل نسخه شناسی مانند تاریخ کتابت، سه سطری بودن و نگارش بر کاغذ، به جهت طراحی خاص و منحصر به فرد حروف و صفحه آرایی آن دارای اهمیت است. هدف: تلاش می گردد در این مقاله علاوه بر معرفی این نسخه، شیوه خاص نگارش حروف در این نسخه از منظر بازنمایی کلمات در خوشنویسی اسلامی و رابطه آن با ایجاد معنا برای مخاطب مورد بررسی قرار می گیرد. روش: این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است و برای انجام آن از منابع کتابخانه ای و آرشیوی استفاده شده است. یافته ها: نوشتار همان تصویر متن و تجسم مادی امر مجرد و غیرمادی است. در این نسخه بعضی از کلمات و حروف به گونه متمایزی نسبت به سایر کلمات و حروف طراحی شده اند این کلمات از نظر معنایی در متن دارای اهمیت هستند. در واقع ارتباط بین ویژگی های صوری و معنایی نشانه نوشتاری برقرار است که در نشانه شناسی با عنوان تصویرگونگی درونی شناخته شده است. در این نسخه تصویرگونگی درونی در بازنمایی کلماتی به کار رفته که معنای ویژه ­ ای در آیه مورد نظر دارند و نقش تأکیدی ایفا می کنند. نتیجه: نتایج تحقیق نشان می دهد که نوشتار همچون نشانه در خوشنویسی اسلامی در دو سطح صورت و معنا عمل می کند و به تصویرگونگی درونی در متن از منظر بصری و معنایی می انجامد. این تصویرگونگی بر درک معنای متن تأثیر گذار است.

هدف: مطالعه تطبیقی نظام های طبقه ­ بندی علم و طرح­ های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی از منظر سیر زمانی، گرایش های موضوعی واضعان، رویکردها و معیارهای تقسیم بندی، تعداد سرشاخه­ ­ ها و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری آن هاست. روش: در پژوهش حاضر از دو روش اسنادی و تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش تحلیل اسنادی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و با کمک فیش، مجموعه اسناد و مدارک مرتبط با موضوع شناسایی شد. در نهایت 156 نظام رده بندی یادداشت شد. در بخش تحلیل محتوا، از دو روش تحلیل محتوای کمی و کیفی استفاده شد. جامعه آماری شامل 156 نظام طبقه بندی علم و طرح رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی است. با توجه به هدف و نوع پژوهش، از روش سرشماری استفاده شد و هر 156 نظام طبقه بندی تحلیل شد. یافته ها: ماحصل بررسی متون منجر به شناسایی 99 نظام طبقه بندی علم و 57 طرح رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی شد. اوج شکل­ گیری نظام های طبقه بندی علم در قرون وسطی با فراوانی 45 (46. 39 درصد) و طرح های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی در قرون معاصر با فراوانی 29 (51. 78 درصد) است. ازنظر تخصص و حوزه موضوعی، 54 درصد نظام های طبقه بندی علم توسط فلاسفه و 42 درصد طرح های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی توسط کتابداران تدوین شدند. از نظر معیارهای نظام های طبقه بندی، معیار «دین محوری» با فراوانی 11 برای نظام های طبقه بندی علم و معیار «موضوع محوری» با فراوانی 9 برای طرح های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی در صدر قرار دارند. 14 نفر از واضعان نظام های طبقه بندی علم برای ارائه طرح خود از فیلسوف ایرانی «فارابی» و سپس 7 نفر از فیلسوف یونانی «ارسطو» تأثیر پذیرفته اند، اما در بین طرح های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی، مؤثرترین فرد «فرانسیس بیکن» با فراوانی 3 است. همچنین اکثر نظام های طبقه بندی علم یعنی 35. 38 درصد (23 مورد) در سرشاخه ها تقسیم دوتایی دارند، ولی در بین طرح های رده بندی کتابخانه ای-کتابشناختی تقسیم چهارتایی و ده تایی سرشاخه ها بیشترین فراوانی (هرکدام 6 مورد با سهم 13. 63 درصد) را به خود اختصاص دادند. نتیجه­ گیری: مقایسه این دو نظام طبقه بندی با توجه به معیارهای مذکور، چشم انداز مناسبی از این نظام ها را از آغاز تاکنون فراهم می کند. بنابراین، نتایج پژوهش می تواند در جهت سیاست گذاری علمی کشور در حوزه نظام های طبقه بندی علم و کتابخانه ای-کتابشناختی راهگشا باشد.

هدف: هدف از این پژوهش شناسایی مهم ترین ناشران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به لحاظ شاخص های ارزش ویژه برند از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی این رشته است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع پیمایشی و توصیفی است. ابزار مورد استفاده، پرسش نامه ای است که بر اساس مدل آکر تهیه شده است و روایی و پایایی آن تأیید شد. جامعه پژوهش را تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) دانشگاه­ های تهران، فردوسی و شهید چمران تشکیل داده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و تحلیلی (آزمون t) استفاده شده است. یافته ها: یافته ­ های پژوهش نشان می دهد که نشر کتابدار، چاپار، کتابخانه رایانه ای و دبیزش به ترتیب بیشترین نمرات شاخص های ارزش ویژه برند را کسب کرده اند. نتیجه گیری: در کل می توان گفت که ناشران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به لحاظ ارزش ویژه برند در وضعیت متوسطی قرار دارند و نیاز است تا جهت ارتقا در هر یک از شاخص های ارزش ویژه برند فعالیت شود.

هدف: پژوهش حاضر به شناسایی و اولویت­ بندی دیدگاه های صاحبنظران در حوزه شاخص­ های مؤثر بر توسعه کتابخانه های دیجیتالی ایران پرداخته است. روش/رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و به شیوه پیمایشی-توصیفی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 15 صاحبنظر ایرانی حوزه کتابخانه دیجیتالی است. ابزار گردآوری داده­ ها پرسشنامه­ محقق ساخته بود که برای تجزیه و تحلیل آن از انواع فنون آماری فراوانی، درصد و مقیاس لیکرت بهره گرفته شده است. برای آزمون فرضیه پژوهش نیز از آماره آزمون مربع کا استفاده شد. یافته ها: شاخص­ های توسعه کتابخانه ­ های دیجیتالی ایران در 4 حوزه اصلی (نیروی انسانی با 15 مؤلفه؛ مجموعه ­ سازی با 12مؤلفه؛ خدمات با 18 مؤلفه، فناوری با 19 مؤلفه) مورد نظرسنجی جامعه پژوهش قرار گرفت. تمامی 64 مؤلفه به عنوان شاخص توسعه کتابخانه­ های دیجیتالی ایران معرفی شد. نتیجه گیری: پر اهمیت ­ ترین شاخص توسعه­ استفاده از متخصص علم اطلاعات آشنا با کتابخانه­ های دیجیتالی با کسب بالاترین رتبه (4. 87 از 5 در طیف لیکرت) است و پایین ­ ترین رتبه (3. 67 از 5 در طیف لیکرت) به شاخص استفاده از حقوقدان (در زمینه حقوق حق مؤلف، بستن قراردادهای کتابخانه دیجیتالی) تعلق گرفت.

هدف: مجله ­ های نمایه شده توسط پایگاه اطلاعاتی وب آو ساینس کلریویت انلیتیکس در صورتی که از طریق خوداستنادی زیاد و یا تبادل استنادی قراردادی با مجله های دیگر اقدام به دستکاری ضریب تأثیر خود کنند، به صورت موقت از پایگاه گزارش استنادی نشریات تعلیق می شوند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه ویژگی مجله های تعلیق شده طی سال­ های 2010 تا انتهای 2014 انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر رویکرد، نوعی مطالعه توصیفی است که با استفاده از شاخص ­ های علم ­ سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 225 مجله است که طی سال­ های 2010 تا انتهای 2014 از پایگاه گزارش استنادی نشریات تعلیق شده­ اند. داده های پژوهش با استفاده از پایگاه گزارش استنادی نشریات و وب آو ساینس گردآوری شد. یافته­ ها: نتایج پژوهش نشان می ­ دهد که مجله هایی از 117 حوزه موضوعی از سابقه تعلیق برخوردار بوده ­ اند که بیشترین تعداد تعلیق در حوزه های موضوعی مهندسی برق و الکترونیک، مدیریت و هوش مصنوعی به وقوع پیوسته است. بررسی سهم کشورهای جهان از مجله های تعلیق شده نشان داد که کشورهای ایالات متحده، انگلستان و هلند دارای بیشترین تعداد مجله های تعلیق شده، بوده ­ اند. بررسی مدت زمان تعلیق مجله ها نیز نشان داد که 3/41 درصد از مجله ها به مدت یک سال و 2/38 درصد نیز به مدت دو سال در حالت تعلیق قرار داشته­ اند. همچنین 65 درصد از مجله های تعلیق شده در سال پیش از تعلیق، در چارک ­ های اول و دوم رشته خود قرار داشته ­ اند. نتیجه­ گیری: با توجه به این که دو نشریه علمی کشور سابقه حضور در لیست مجله های تعلیق شده را داشته اند، آگاهی بخشی به پژوهشگران و دست اندرکاران نشریات علمی در کنار رصد منظم عملکرد استنادی مجله ها می تواند از وقوع رخدادهای مشابه در آینده جلوگیری نماید.