کتابداری و اطلاع رسانی
سال:1397 | دوره:21 | شماره:2 (پیاپی 82) |تعداد مقالات:7

هدف: پردازش زبان طبیعی، استفاده در فرهنگ نگاری، پیگیری تحولات زبانی و استخراج اطلاعات زبانی خاص از مهم ترین کاربردهای پیکره است. هدف از انجام این پژوهش معرفی و توصیف چگونگی ساخت پیکره ی مقاله های علمی پژوهشی است که نگارندگان پدید آورده اند. روش: برای ایجاد پیکره، نخست نرم افزار پیکره ساز طراحی و ساخته شد. این نرم افزار انواع فرمت از جمله doc، docx، rtf، txt و pdf را پشتیبانی می کند. همچنین می توان پارامترهای ساخت پیکره را از قبل نیز برای آن تعیین کرد. برای مثال، مشخص کرد که حداقل تعداد توکن فایل برای حضور یک متن در پیکره چه عددی باشد. سپس مجموعه مقاله های علمی پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد جمع آوری شد. مجموع مقاله های مشتمل بر 7. 154. 202 کلمه و 1100 عنوان است. کلّ پیکره در فایل های مجزا به جمله های تشکیل دهنده آن تجزیه شد. ریشه ی کلمات استخراج و برچسب نحوی کلمات زده شد. علاوه بر امکان استخراج اطلاعات به طور مستقیم، نرم افزار جانبی دیگری با کاربرد ساده تر برای استخراج اطلاعات آماری نیز طراحی و به آن افزوه شد تا کاربران غیرتخصصی هم بتوانند از آن استفاده و اطلاعات را استخراج کنند. یافته: برای ارزیابی درستیِ ابزارهای ریشه یاب و برچسب زنی مقوله های گفتار، از پیکره های استاندارد موجود مانند پیکره PerDT (در سایت دادگان) که شامل تعداد قابل توجهی جمله ی برچسب خورده با اطلاعات نحوی و ساخت واژی است استفاده شد. همچنین با مطالعه موردی عبارات احتیاط آمیز (بخشی از طرح پژوهشی که به چاپ نرسیده است) یافته این پژوهش که ساخت پیکره ی مقاله های علمی پژوهشی است آزمایش و با دقت حدود96% تأیید شد. نتیجه: بر اساس نتایج به دست آمده، پیکره ی ساخته شده قابلیت بسیار بالایی برای داده کاوی و استفاده در تمام پژوهش هایی که بر روی متون علمی انجام می شود را دارا است. با استفاده از این پیکره می توان توصیفی داده محور از نحوه ی کاربرد زبان توسط گروه های مختلف کاربران زبانی ارائه کرد. با بارگذاری این پیکره در سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، امکان کاربری عام آن به زودی فراهم خواهد شد.

هدف: یکی از مشکلات رایج کتاب های وقفی، وجین آنهاست. پژوهش حاضر ضمن شناسایی مشکلات کتاب های وقفی در کتابخانه ها، راهکارهایی را از منظر مراجع عظام تقلید، منابع حقوقی و مدیران کتابخانه ها درباره ی وجین کتاب های وقفی ارائه کرده است. روش: روش پژوهش کتابخانه ای و پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها، منابع کتابخانه ای، پرسش نامه و مصاحبه بود. از منابع کتابخانه ای برای مبانی نظری، طرح پرسش ها و راهکارهای حقوق موضوعه ایران استفاده شد. از مصاحبه برای کسب نظرهای متخصصان و از پرسش نامه برای اخذ استفتائات از مراجع عظام استفاده شده است. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، بین 5 تا100% موجودی کتابخانه های جامعه پژوهش، کتاب های وقفی بوده است. باوجود این، همه ی مدیران کتابخانه ها وقف _ به ویژه کتاب های خطی و نفیس _ را خوب و مفید دانسته اند. 70% مدیران، پذیرش کتاب های وقفی را منوط به نیازهای واقعی کاربران دانسته اند. از سوی دیگر، کتاب های وقفی برای مجموعه ی آنها موانعی از قبیل شرایط واقفان، تکراری بودن منابع و نبود امکان وجین را پدید آورده و سبب کمبود فضا و هزینه های نگهداری از آنها برای کتابخانه شده است. با توجه دیدگاه متخصصان، مراجع عظام (به استثنای حضرت آیة الله نوری همدانی) و حقوق موضوعه ایران، اگر کتاب ها آسیب دیده باشند می توان آنها را وجین کرد؛ اما اگر برای کتابخانه دیگری قابل استفاده باشند، می توان کتاب های وقفی را به کتابخانه های دیگر داد.

هدف: پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی ارتباط میان عوامل جمعیت شناختی و میزان استفاده ی اعضای هیئت علمی پژوهشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری ایران از مؤلفه های مدیریت اطلاعات شخصی بپردازد. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و با استفاده از روش پیمایشی انجام شده است. جامعه ی پژوهش را 302 نفر از اعضای هیئت علمی پژوهشگاه های وابسته به وزارت علوم تشکیل می دهد که بر مبنای روش نمونه گیری طبقه ایِ تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته ای بود که بر اساس چارچوب نظری «جونز» (2012) و نظرهای سایر صاحب نظران حوزه ی مدیریت اطلاعات شخصی طراحی شد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس تجزیه وتحلیل گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد اعضای هیئت علمی از نظر میزان به کارگیری مؤلفه های مدیریت اطلاعات شخصی در وضعیت مطلوب و بالاتر از میانگین مورد انتظار بودند. از نظر میانگین، استفاده از شش مؤلفه ی مدیریت اطلاعات شخصی بین اعضای هیئت علمی زن و مرد، گروه های تحصیلی، درجه ی علمی، مرتبه ی علمی و سابقه ی کاری افراد تفاوت معناداری وجود داشت. سنّ افراد با میزان استفاده ی آنان از مؤلفه های مدیریت اطلاعات شخصی ارتباطی نداشت. نتایج: با توجه به یافته های پژوهش، به منظور ارتقای مهارت های مدیریت اطلاعات شخصی اعضای هیئت علمی، برگزاری دوره های آموزشی و نیز توزیع جزوه های آموزشی، بروشور، اسلایدهای آموزشی پیشنهاد گردید.

هدف: در دنیای امروز، حوزه معرفت شناسی هم دچار تغییر و تحولات اساسی شده است، به نحوی که شاهد گذار از مرحله ی قدرت آفرینی دانش به مرحله ی قدرت آفرینی اشتراک دانش هستیم. بنابراین هدف پژوهش حاضر فهم گذار از قدرت آفرینی دانش به قدرت آفرینی اشتراک دانش از دید دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز است. روش: در پژوهش حاضر از رویکرد نظریه ی داده بنیاد که یک شیوه ی پژوهش کیفی است، بهره گرفته شده است و با تعداد بیست نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز به روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه صورت گرفت. مصاحبه تا اشباع داده ها ادامه یافت. تحلیل اطلاعات بلافاصله پس از مصاحبه ها بر اساس کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان داد از نظر دانشجویان چهار مضمون اصلی زمینه ساز اشتراک دانش در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی می باشند. مضامین فرعی دینداری (اعتقاد و باور دینی، زکات علم، نشر علم) در سرمایه اجتماعی دانشگاهی (اعتماد بین فردی، تشکیل اجتماع علمی)، در ارتقای کیفیت خدمات دانشگاهی (تأمین امکانات و منابع، زیرساخت های تکنولوژیکی)، در عوامل انگیزشی (حمایت های کلان، حمایت های خرد). هر کدام از مضامین اصلی دارای زیرمجموعه های فرعی هم بودند. مقوله ی محوری در این پژوهش مفهوم سرمایه ی اجتماعیِ دانشگاهی است. نتیجه: یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد بیشتر پاسخگویان، سرمایه ی اجتماعیِ دانشگاهی را زمینه ساز اصلیِ اشتراک دانش می دانند. با این حال، تأثیر متغیرهای اقتصادی، فرهنگی و انگیزشی را هم در رابطه با اشتراک دانش باید در نظر گرفت.

هدف: از آنجاکه فرایند مدیریت محتوای دیجیتال برای تضمین دسترس پذیری طولانی مدت به این محتواست، شناخت معیارهای تضمین قابلیت اطمینان و دوام این آرشیوها اهمیت فراوان دارد. هدف این پژوهش، تعیین و دسته بندی معیارهای قابلیت اطمینان در حفاظت رقمی در این آرشیوهاست. روش: روش پژوهش کتابخانه ای ومروری تحلیلی است تا بتوان برای تضمین قابلیت اطمینان در نظام های حفاظت دیجیتال، بهترین شیوه ها و استانداردها را استخراج و از آنها استفاده کرد. یافته ها: سطوح قابلیت اطمینان آرشیوهای دیجیتال و الزام های آن در سه سطح نیروی انسانی، وجوه فناوری و زمینه ی اقتصادی، قابل دسته بندی است که هر کدام از سطوح به بخش های فرعی تری نظیر شیوه اداره و دوام سازمانی، ساختار سازمانی و به کارگماری نیروی انسانی، دوام پذیری مالی، ایجاد بسته های آرشیوسازی و مدیریت دسترسی دسته بندی شده و عملکرد متفاوتی خواهدداشت. نتایج: نتایج نشان داد می توان این معیارها را در سه گروهِ کلی برای عمل و پژوهش در باب آزمون اطمینان پذیری و دوام آرشیوهای دیجیتال مختلف، به کار برد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش سیماپ توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز با استفاده از نظریه ی رسانش نوآوری هاست. روش شناسی: روش پژوهش توصیفی_ پیمایشی است. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه اعضای هیئت علمیِ دانشگاه تبریز (800=N) بود که 260 نفر به صورت طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه ی آماری انتخاب و پرسش نامه بین آنان توزیع شد و در نهایت 174 پرسش نامه (67 %) تکمیل و تحویل داده شد. داده های به دست آمده با استفاده از شاخص های آمار استنباطی (تحلیل عاملی، ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس، t و کلموگروف _ سمیرونوف) تجزیه وتحلیل گردید. یافته ها: نتایج پژوهش عوامل مؤثر بر پذیرش سیماپ را در شش عامل به شرح زیر طبقه بندی و مشخص کرد: مزیّت نسبی، سازگاری، آزمون پذیری، پیچیدگی و مشاهده پذیری و، جدیت دانشگاه. نتایج آزمون همبستگی نیز نشان داد بین این ویژگی ها و آهنگ پذیرش آنها رابطه ی معنا داری وجود دارد. دیگر یافته های پژوهش نشان داد میانگین آهنگ پذیرش سیماپ از سوی اعضای هیئت علمی10/3 بوده است و اعضای هیئت علمی این سامانه را اندکی بیش از حد متوسط پذیرش کرده اند. سایر نتایج نشان داد داده ها از توزیع نرمال پیروی می کنند. بنابراین، منحنی پذیرشِ سیماپ توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز بهنجار بوده و در طی زمان به صورت S شکل درآمده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نظریه ی اشاعه ی نوآوری «راجرز» (2003) را در زمینه ویژگی های نوآوری، گروه های پذیرندگان و منحنی S شکل، در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز تأیید کرد.