تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
سال:1379 | دوره:- | شماره:2 |تعداد مقالات:7

پس از انتخاب پایه از رویشگاه های مناسب و برداشت سرشاخه ها، عملیات سترون سازی بر روی جوانه ها انجام گردید بطوریکه تیمارهای:1- شستشو با آب و مایع ظرفشویی 2- شستشو با بنومیل 1% بمدت 30 تا 60 دقیقه 3- سترون سازی با اتانول 70% بمدت 30 ثانیه 4- کلرور مرکوریک 0.1% بمدت یک دقیقه به ترتیب به عنوان بهترین روش پیش سترون سازی و سترون سازی انتخاب گردیدند. نمونه ها در محیط کشتهای مختلف با غلظتهای هورمونی متفاوت مستقر گشتند. یادداشت برداری از میزان رشد طولی، ضریب ازدیاد، سبزینگی، میزان کالوس و شیشه ای شدن سطوح شاخ و برگها، انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها به روش دانکن نشان داد که بهترین محیط کشت جهت استقرار، شاخه زایی و تکثیر، محیط کشتMS با نصف میزان نیترات و هورمونهای BA و Kinetin به میزانهای 0.5 میلی گرم بر لیتر و IBA بمیزان 0.01 میلی گرم بر لیتر است. ریشه زایی برروی محیطهای کشت پایه مشترک با تغییر در میزان و نوع و نیز تلفیق هورمون ریشه زا، انجام گردید و بهترین میزان ریشه زایی از لحاظ کیفی و کمی نیز با حضور IBA بمیزان 0.1 میلی گرم بر لیتر تعیین گشت. گیاهچه های حاصله در خاک استریل سبک (حاویپیت، خاک برگ و ماسه به نسبت مساوی) کشت و پس از انجام موفق سازگاری تدریجی در ژرمیناتور و گلخانه به مزرعه انتقال داده شدند.

در این بررسی جوانه های انتهایی و جانبی (قطعات گره دارای دو جوانه) از پایه های برتر موجود در رویشگاه طبیعی زیتون از جمله طارم، منجیل، رودبار و گرگان و نیز پایه های موجود در موسسه محل تحقیق در فصول مختلف سال برداشت شد و پساز اعمال تیمارهای ضدعفونی کننده با دو عامل کلرور مرکوریک و هیپوکلریت سدیم و نیز تلفیقی از آنها، روی دو محیط کشت پایه MS و OM استقرار یافتند. نمونه های مستقر شده جهت تحریک شاخه زایی به همان دو محیط پیشین حاوی BAP (1-3 میلی گرم در لیتر) منتقل شدند. پس از تولید تعداد کافی شاخه، شاخساره ها به دنبال یک مرحله زیرکشت در محیط MS فاقد هورمون به محیط ریشه زا که همان محیط MS با کاهش غلظت نیترات و مقادیری از دو اکسین IBA و NAA (0.5-2 میلی گرم در لیتر) است به طور جداگانه منتقل شدند. همزمان با شروع مرحله ریشه زایی و نیز کاربرد اکسین از تیمار تاریکی نیز استفاده شد. نمونه های ریشه دار شده به گلدانهای حاوی پرلیت، ورمیکولیت، شلتوک و ماسه بادی (1:1:1:1 حجمی) منتقل شدند. نتایج بدست آمده نشان دادند که بهترین زمان برای نمونه برداری اواسط پاییز و مناسبترین تیمار ضدعفونی کننده استفاده از کلرور مرکوریک 0.1% به مدت 2 دقیقه پس از دیپ الکلی و مسواک کشی با مایع ظرفشویی و شستشو در جریان مداوم آب به شمار می روند. در بررسی حاضر کاربرد قارچکشها اثری در کاهش آلودگی قارچی نشان ندادند. مناسبترین محیط جهت استقرار نمونه ها OM کامل حاوی 0.5ppm از BAP و محیط مطلوب شاخه زایی MS کامل حاوی 1ppm از BAP بود. مطلوبترین شرایط جهت ریشه زایی شاخساره ها، استفاده از محیط MS N/2 حاوی 1ppm از هورمون IBA و نگهداری آنها به مدت یک هفته در تاریکی مطلق بود. اگرچه کاربرد آنتی بیوتیکها جهت حذف آلودگیهای باکتریایی به حذف موقت آنها منجر شد، ولی رشد نمونه ها تحت تاثیر قرار گرفت (تیمار مناسب کاربرد کربنیسیلی باغلظت 300ppm بود). روش مناسب حذف آلودگی باکتریایی این گیاه، استفاده از جوانه های انتهایی و زیر کشتهای سریع در مراحل نخستین کشت بود.

به منظور انجام این پژوهش، سرشاخه های دارای جوانه از پایه های متعلق به رویشگاه های متفاوت سفیدپلت (4 ژنوتیپ مختلف) جمع آوری، سترون و در محیط کشتهای ACM، MS و WPM در غلظتهای متفاوت از هورمون (0.5 تا 2 میلیگرم برلیتر) مستقر گردیدند. تفاوتهای قابل مشاهده در ضریب ازدیاد، رشد طولی و سبزینگی شاخه ها در اثراین تیمارها، با انجام مقایسات آماری مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشانگر آن است که بهترین روش استریل بسته به فصل، محل برداشت و اندازه جوانه ها، عبارت از کاربرد محلول کلرورمرکوریک 0.1 درصد برای 2 تا 6 دقیقه بدنبال شستشوی نمونه ها با محلول الکلی 70 درصد در زمان 30 ثانیه بود. مناسبترین محیط کشت برای شاخه زایی ژنوتیپهای مختلف گونه مزبور عبارت از محیط MS با 1.2 غلظت نیترات و 0.5 میلیگرم بر لیتر از BA بود. در محیط کشت مزبور، در عین حفظ سبزینگی شاخه ها، از بروز ناهنجاریهای ریختی در آنها (از قبیل شیشه ای شدن و یا پژمردگی سرشاخه ها) نیز جلوگیری به عمل آمد. بالاترین درصد شاخه زایی و طولی شاخه، در این شرایط برای ریزنمونه های ژنوتیپ 3، حاصل گشت. ریشه زایی نمونه ها در محیط MS و در غلظت 0.5 میلی گرم بر لیتر IBA بدست آمد و سازگاری این گیاهان با شرایط طبیعی محیط نیز با موفقیت صورت پذیرفت.

هوهوبا Simmondisa chinensis (Link) Schn گیاهی است بومی جنوب کالیفرنیا و مکزیک که به سبب مقاومت چشمگیری که در مقابل خشکی و شوری دارد بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تطابق شرایط اکولوژیکی بسیاری از مناطق کویری کشورمان با رویشگاه طبیعی این گیاه، کارشناسان معتقدند که از آن میتوان جهت کاشت در مناطق حاشیه کویری ایران با هدف جلوگیری از گسترش کویر و حرکت شنهای روان استفاده کرد. بذر این گیاه حاوی 60-50 درصد واکس مایع با خواص بی نظیری است که در صنایع مختلف از جمله داروسازی، پزشکی، غذایی، بهداشتی،آرایشی، الکترونیکی، دستگاههای مکانیکی بسیار حساس و چرخ دنده های سنگین کاربرد دارد به طوری که تاکنون بیش از 250 مورد مصرف برای آن ذکر شده است. با توجه به گزارشهای موجود و مراجعات مکرر همکاران مراکز تحقیقات که حاکی از مشکل خواب شکنی و جوانه زنی بذر این گونه بود، همزمان با کشت بافت،بررسی نحوه جوانه زنی و تکثیر جنسی آن نیز مورد توجه قرار گرفت. با این هدف طی دو سال، سه نمونه بذر با سه منشا متفاوت هر کدام در شش تکرار 25 عددی پس از ضدعفونی با عوامل مختلف تحت تاثیر دو رژیم نوری (دوره نوری 8-16 ساعته و تاریکی مطلق) در دمای 17-27oC قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که مناسبترین شرایط جوانه زنی بذر، ضدعفونی کامل سطحی با هیپوکلریت سدیم 1% به مدت 15 دقیقه و پیش تیمار اتانول 70% به مدت 10 ثانیه و نگهداری در تاریکی مطلق با دمای حدود 27oC است. آنالیز آماری این بررسی که با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب بلوکهای کاملا تصادفی انجام شد نشان داد که سه نوع بذر از نظر جوانه زنی در سطح 1% اختلاف معنی دار دارند. اختلاف جوانه زنی در دو رژیم نوری به کار رفته در سطح 5% معنی دار بود، ولی اثر متقابل بین نوع بذر و تیمار نوری معنی دار نبود. هر سه گروه بذر با درصد قابل توجهی (93-67 درصد) جوانه زده و دانه رستها به سهولت در خاک مستقر شدند. با توجه به نتایج حاصل از این بررسی چنانچه هم گروه سازی، تولید بذر و تهیه روغن مد نظر نبوده و بیشتر جنبه های پوشش گیاهی، تثبیت خاک، کویرزدایی و کاربردهای زینتی آن مورد توجه باشد، تکثیر از طریق بذر بعنوان یک روش کاربردی ساده با توجیه کامل اقتصادی توصیه می گردد. 

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی موجود در منابع ژرمپلاسم یونجه (M. sativa)، تعداد 25 رقم یونجه در سال 1375 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار مطالعه شد. چهارده صفت از گیاهان در هر پلات مورد ارزیابی قرارگرفت. براساس تجزیه واریانس صفات کمی اختلاف معنی داری میان ارقام از نظر بعضی صفات در سطح 5% و 1% وجود داشت. به جز طول ساقه اصلی در چین اول، طول ساقه فرعی در چین اول، عملکرد ماده خشک در چین اول، قطر ساقه اصلی، فرم ظاهری و طول ساقه اصلی در چین دوم از نظر بقیه صفات میان ارقام اختلاف معنی دار وجود داشت. رقم 20319 که به عنوان رقم بمی معروف شده است از نظر عملکرد گیاه در چینهای اول و دوم و طول ساقه اصلی گیاه در چین دوم، نسبت به بقیه ارقام برتری نشان داد و براساس مقایسه میانگین ارقام به روش دانکن در اکثر موارد در یک طبقه مجزا قرار گرفت. انجام تجزیه کلاستر با استفاده از روش UPGMA ارقام مورد بررسی را به 6گروه، با ضریب کوفنتیک 84% تقسیم کرد. رقم بمی و رقم 2421 هرکدام به تنهایی در یک گروه جداگانه و بقیه ارقام در گروه های مختلف دیگر قرار گرفتند. با استفاده از صفاتی که در تجزیه واریانس اختلاف معنی داری را نشان دادند نیز تجزیه کلاستر در مورد ارقام، انجام شد. در این تجزیه ارقام به 5 گروه تقسیم شدند، اما نتایج به میزان زیادی به مرحله اول شباهت داشت. به طوریکه رقم 20319 باز هم در گروهی جداگانه قرار گرفت. ضریب کوفنتیک در این تجزیه 82% بود که در هر دو حالت نشان دهنده مناسب بودن روش انتخابی کلاستر است.