تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1398 | دوره:35 | شماره:3 (پیاپی 95) |تعداد مقالات:15

شناسه دیجیتال (DOR): 98. 1000/1735-0905. 1398. 35. 351. 95. 3. 1578. 41 به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مقادیر مختلف کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر بر عملکرد دانه، کارایی جذب، استفاده و مصرف نیتروژن و فسفر در بالنگو (Lallemantia royleana Benth. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393-1392 انجام گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل دو سطح تاریخ کشت پاییزه در هفته دوم آبان ماه و بهاره در هفته دوم اسفندماه و سه سطح کود نیتروژن، فسفر و شاهد (بدون کود)، 50%: 23 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 50. 6 کیلوگرم در هکتار P2O5 و 100%: 46 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 101. 2 کیلوگرم در هکتار P2O5 بود. نتایج نشان داد اثر متقابل تاریخ کاشت و مصرف کودهای شیمیایی بر عملکرد دانه، کارایی تولید موسیلاژ، کارایی جذب، مصرف و استفاده نیتروژن و فسفر معنی دار بود. نتایج نشان داد که مصرف 46 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 101. 2 کیلوگرم در هکتار P2O5 در هر دو تاریخ کاشت باعث افزایش عملکرد دانه به میزان 377. 15 کیلوگرم در هکتار و کارایی تولید موسیلاژ به میزان 23. 45% شد. بیشترین کارایی مصرف و استفاده نیتروژن به ترتیب به میزان 33. 86 و 5 کیلوگرم بر کیلوگرم با مصرف 23 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 50. 6 کیلوگرم در هکتار P2O5 و کارایی جذب نیتروژن (0. 129 کیلوگرم بر کیلوگرم) با مصرف 46 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 101. 2 کیلوگرم در هکتار P2O5 در کشت پاییزه بدست آمد. بیشترین کارایی جذب و استفاده فسفر با مصرف 23 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 6/50 کیلوگرم در هکتار P2O5 در کشت بهاره بدست آمد. بنابراین عنصر نیتروژن برای تولید گیاه بالنگو در هر دو تاریخ کاشت ضروری می باشد و فسفر به منظور تأمین نیاز گیاه در هر دو تاریخ کاشت در جهت افزایش عملکرد بالنگو اثر معنی داری نداشت.

بادرنجبویه (Melissa officinalis L. ) از خانواده نعنا به عنوان یک گیاه دارویی مهم شناخته شده و از زمان های قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مطالعه مسیرهای بیوسنتزی ترکیب های دارویی گیاه برای شناسایی مواد تأثیرگذار بر این مسیرها به منظور تغییر در کمّیت یا کیفیت تولید ترکیب های آنها اهمیت ویژه ای دارد. مسیر متابولیکی فنیل پروپانوئید شامل مسیرهای پیچیده ای از واکنش های بیوشیمیایی است که مجموعه ای از متابولیت های ثانویه گیاهی مثل فلاونوئیدها، ایزوفلاونوئیدها، لیگنین ها، آنتوسیانین ها و غیره را سنتز می کنند. فنیل آلانین آمونیالیاز و 4-کومارات کوآ لیگاز دو آنزیم اصلی مسیر فنیل پروپانوئید می باشند که در بیوسنتز ترکیب های فنولی گیاهان نقش اساسی دارند. با توجه به اینکه بخشی از پاسخ به تنش و تغییرات محیطی در گیاهان شامل تغییر در بیان ژن های خاصی می شود، در این مطالعه بیان ژن های این دو آنزیم در گیاه بادرنجبویه رشد کرده در شرایط درون شیشه ای تحت تیمار کلسیم کلراید به روش Real Time PCR بررسی شده و همچنین پروتئین کل استخراج شده و به صورت کمّی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که افزایش و کاهش کلسیم کلراید به میزان mg/L 880 و 220 باعث کاهش بیان ژن فنیل آلانین آمونیالیاز و افزایش بیان ژن 4-کومارات کوآ لیگاز شده و همچنین میزان پروتئین کل گیاه به میزان g/L 585 و 595 به ترتیب در تیمارهای mg/L 880 و 220 کاهش یافت. همچنین براساس نتایج طیف سنجی مادون قرمز مشخص شد که در تیمارها نسبت به شاهد برخی ترکیب های فنلی، کربوهیدرات ها، لیپیدها و پروتئین ها کاهش یافته است. این نتایج تأثیر یون کلسیم را در تنظیم بیان برخی ژن ها و تولید متابولیت های آنها نشان می دهد. بنابراین کلسیم در برخی از انواع فعل وانفعالات گیاهی و سنتز متابولیت های آنها نقش داشته و با تغییر مقدار آن می توان به میزان کنترل شده از ترکیب های گیاهی به منظور اهداف خاص استفاده کرد.

بادرنجبویه (Melissa officinalis L. ) از خانواده نعنا به عنوان یک گیاه دارویی مهم شناخته شده و از زمان های قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مطالعه مسیرهای بیوسنتزی ترکیب های دارویی گیاه برای شناسایی مواد تأثیرگذار بر این مسیرها به منظور تغییر در کمّیت یا کیفیت تولید ترکیب های آنها اهمیت ویژه ای دارد. مسیر متابولیکی فنیل پروپانوئید شامل مسیرهای پیچیده ای از واکنش های بیوشیمیایی است که مجموعه ای از متابولیت های ثانویه گیاهی مثل فلاونوئیدها، ایزوفلاونوئیدها، لیگنین ها، آنتوسیانین ها و غیره را سنتز می کنند. فنیل آلانین آمونیالیاز و 4-کومارات کوآ لیگاز دو آنزیم اصلی مسیر فنیل پروپانوئید می باشند که در بیوسنتز ترکیب های فنولی گیاهان نقش اساسی دارند. با توجه به اینکه بخشی از پاسخ به تنش و تغییرات محیطی در گیاهان شامل تغییر در بیان ژن های خاصی می شود، در این مطالعه بیان ژن های این دو آنزیم در گیاه بادرنجبویه رشد کرده در شرایط درون شیشه ای تحت تیمار کلسیم کلراید به روش Real Time PCR بررسی شده و همچنین پروتئین کل استخراج شده و به صورت کمّی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که افزایش و کاهش کلسیم کلراید به میزان mg/L 880 و 220 باعث کاهش بیان ژن فنیل آلانین آمونیالیاز و افزایش بیان ژن 4-کومارات کوآ لیگاز شده و همچنین میزان پروتئین کل گیاه به میزان g/L 585 و 595 به ترتیب در تیمارهای mg/L 880 و 220 کاهش یافت. همچنین براساس نتایج طیف سنجی مادون قرمز مشخص شد که در تیمارها نسبت به شاهد برخی ترکیب های فنلی، کربوهیدرات ها، لیپیدها و پروتئین ها کاهش یافته است. این نتایج تأثیر یون کلسیم را در تنظیم بیان برخی ژن ها و تولید متابولیت های آنها نشان می دهد. بنابراین کلسیم در برخی از انواع فعل وانفعالات گیاهی و سنتز متابولیت های آنها نقش داشته و با تغییر مقدار آن می توان به میزان کنترل شده از ترکیب های گیاهی به منظور اهداف خاص استفاده کرد.

کاهش فتوسنتز مهمترین دلیل اُفت تولید در شرایط تنش خشکی به حساب می آید. به همین منظور، این تحقیق با هدف بررسی تأثیر تنش رطوبتی بر عملکرد خشک اندام هوایی، روابط آبی، فلوئورسانس کلروفیل، فتوسنتز و تبادلات گازی در گونه مریم گلی سهندی (Salvia sahendica L. ) در سال 1395 در شهرستان مبارکه انجام شد. سطوح تنش رطوبتی شامل دور آبیاری 4 (شاهد)، 8، 12 و 16 روزه بود که در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در شرایط مزرعه اجرا گردید. براساس نتایج تجزیه واریانس، کاربرد سطوح مختلف دور آبیاری بر عملکرد خشک اندام هوایی، روابط آبی، سرعت فتوسنتز و تبادلات گازی برگ ها اثر معنی دار داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد، با افزایش دور آبیاری از 4 به 16 روز، سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، عملکرد فتوسیستم Ι Ι ، عملکرد خشک اندام هوایی و شاخص برداشت برگ به ترتیب به میزان 55، 62، 73، 57، 58 و 45 درصد کاهش معنی دار و کارآیی مصرف آب و تبادلات گازی به ترتیب به میزان 35 و 92 درصد افزایش معنی دار نشان داد. دورهای آبیاری 8 و 12 روزه با تیمار شاهد برای صفات ذکر شده تفاوت معنی داری نشان ندادند. با افزایش شدت تنش میزان دی اکسیدکربن زیر روزنه ای تغییر معنی داری پیدا نکرد اما درجه حرارت برگ ها افزایش یافت. ضرایب همبستگی نشان داد، عملکرد اندام هوایی گیاه با میزان فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای و عملکرد فتوسیستم Ι Ι همبستگی مثبت و معنی دار و با درجه حرارت برگ، کارآیی تبادلات گازی و کارآیی مصرف آب همبستگی منفی و معنی دار دارد. با توجه به عدم تفاوت معنی دار شاخص های مورد مطالعه در دورهای آبیاری 8 و 12 روزه نسبت به تیمار شاهد می توان نتیجه گرفت که دور آبیاری 12 روزه، رژیم آبیاری بهینه برای استفاده از این گیاه در مناطق خشک و نیمه خشک است.

به منظور تعیین اثر کود شیمیایی و تراکم بوته بر ویژگی های کمّی و کیفی گیاه دارویی صنعتی گوار (Cyamopsis tetragonaloba L. ) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 94-93 و 95-94 انجام گردید. کود شیمیایی به عنوان عامل اول در دو سطح (60، 70، 70) و (90، 100، 100) کیلوگرم در هکتار به ترتیب نیتروژن، فسفر و پتاس و عامل دوم سه تراکم 60، 75 و 90 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در آزمایش سال اول سطوح کودی بر هیچ یک از صفات بجز عامل تورم معنی دار نشد. تراکم بر تعداد نیام در سطح 1% معنی دار گردید و بر دیگر صفات معنی دار نشد. اثر متقابل کود و تراکم بر میزان موسیلاژ معنی دار گردید. در آزمایش سال دوم کود بر زیست توده و موسیلاژ معنی دار شد و بر بقیه صفات معنی دار نشد. سطوح تراکم نیز بر زیست توده و تعداد نیام معنی دار شد و اثر متقابل کود و تراکم بر میزان موسیلاژ معنی دار و بر بقیه صفات غیرمعنی دار شد. مقایسه میانگین ها حکایت از افزایش زیست توده و دانه در سال دوم در هر دو عامل داشت. با کاهش تراکم، تعداد شاخه و به تبع آن تعداد نیام در بوته افزایش یافت که موجب افزایش عملکرد نیز شد. مقادیر پروتئین خام دانه در سال دوم افزایش نشان داد. میزان موسیلاژ دانه در سال دوم کاهش نشان داد. در این آزمایش میزان تورم دانه با میزان موسیلاژ همبستگی مثبت نداشت. با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه و همچنین لگوم بودن گوار و امکان تأمین بخشی از نیاز تغذیه ای توسط خود گیاه، در صورتی که هدف تولید موسیلاژ باشد سطح کودی اول (60، 70، 70) و تراکم 60 بوته در مترمربع در شرایط مشابه با این تحقیق توصیه می گردد.

محلول پاشی ترکیب های شیمیایی و آلی می تواند بر عملکرد کمّی و کیفی گیاهان دارویی مهم مانند بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L. ) اثر بگذارد. به منظور بررسی اثر محلول پاشی اسید سالیسیلیک (عدم کاربرد، 200، 400 و 600 میکرومولار) و اسید هیومیک (عدم کاربرد، 200، 400 و 600 میلی گرم در لیتر) بر برخی ویژگی های کمّی و کیفی بابونه آلمانی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. نتایج نشان داد که تعداد گل در بوته در اثرهای اصلی تیمارهای 600 میکرومولار اسید سالیسیلیک (91) و 600 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک (96) مشاهده شد. بیشترین عملکرد گل تر (1014 گرم در متر مربع) از ترکیب تیماری اسید سالیسیلیک در سطح 400 میکرومولار × اسید هیومیک در سطح 600 میلی گرم در لیتر بدست آمد که نسبت به تیمار عدم کاربرد این دو ترکیب، افزایش 115 درصدی نشان داد. کاربرد اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک تأثیر بالایی بر ظرفیت آنتی اکسیدانی کل و محتوای ترکیب های فلاونوئیدی، آنتوسیانین و کاروتنوئید داشت. بیشترین مقدار کامازولن در یک برداشت در سطح 400 میکرومولار اسید سالیسیلیک و 600 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک بدست آمد (6. 1%). کمترین مقدار نیز مربوط به شرایط عدم کاربرد اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک بود (4. 1%). در مجموع از کاربرد توأم دو ترکیب اسید سالیسیلیک (400 میکرومولار) و اسید هیومیک (600 میلی گرم در لیتر) بهترین نتایج بدست آمد.

با توجه به اهمیت گیاه ترخون (Artemisia dracuunculus L. ) از نظر دارویی و مشکلات موجود برای تکثیر آن می توان از تکنیک کشت بافت برای ازدیاد آن استفاده نمود. هدف از اجرای این مطالعه مقایسه محیط کشت های متفاوت و محرک های شیمیایی بر صفات رشدی و ترکیب های بیوشیمیایی ترخون بود. تیمارهای آزمایش شامل محیط کشت های موراشیگ و اسکوگ (MS)، گامبورگ (B5) و شنک و هیلدبرانک (SH) و همچنین تنظیم کننده های رشد کینتین، NAA، 2, 4-D به تنهایی و ترکیب NAA + کینتین و ترکیب 2, 4-D + کینتین با غلظت 0. 5 میلی گرم در لیتر بودند. این تحقیق به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تیمارهای محیط کشت و تنظیم کننده های رشد اثر معنی داری بر خصوصیات کالوس، گیاهچه باززایی شده، ترکیب های بیوشیمیایی کالوس، اسانس گیاه و ترکیب های آن داشت. محیط کشت MS سبب شد درصد بالاتر کالزایی و وزن تر و خشک آن به میزان بیشتری افزایش یابد. بیشترین درصد باززایی (35. 5%)، طول ریشه (1. 28 سانتی متر)، وزن خشک ریشه (6. 5 گرم) و وزن خشک ساقه (2. 6 گرم) در محیط کشت MS، NAA+ کینتین و 2, 4-D+ کینتین حاصل شد. همچنین میزان فلاونوئید، میزان فنول و ترکیب های فنولی در کالوس ترخون در محیط کشت MS، NAA+ کینتین و 2, 4-D+ کینتین بالاتر بود. میزان اسانس (2. 42%) و اوسیمون (5. 78%) در محیط کشت MS، NAA+ کینتین و 2, 4-D+ کینتین بیشتر از سایر تیمارها بود. همچنین درصد استراگول با کاربرد 2, 4-D افزایش یافت و NAA سبب افزایش درصد اوسیمون، لیمونن و لینانول موجود در اسانس گردید. درصد لیمونن با کاربرد تنهای NAA و درصد لینانول در تیمار 2, 4-D+ کینتین بیشتر از سایر تیمارها بود. نتایج نشان داد که بالاترین شاخص رشدی، ترکیب بیوشیمیایی و اسانس در محیط کشت پایه MS حاوی (تنظیم کننده های رشد) مشاهده شد. همچنین کاربرد کینتین به همراه NAA و 2, 4-D سبب بهبود رشد کالوس، باززایی، اسانس و برخی ترکیب های موجود در اسانس ترخون گردید.

به منظور مقایسه توده های بومی گوار (Cyamopsis tetragonoloba L. ) با واریته های تجاری، آزمایشی در سه فصل کشت (10 اسفند، 5 خرداد و 15 مرداد) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1396-1395 در شهرستان ایرانشهر اجرا گردید. صفات کیفی (درصد پروتئین، کربوهیدرات، کلروفیل، درصد صمغ)، عملکرد، اجزای عملکرد و … اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تنها اثرهای ساده فصل کاشت و واریته بر صفات ارتفاع گیاه در سطح 1% معنی دار شده است. واریته پیشن در کشت 15 مرداد دارای بیشترین طول دوره رشد و واریته گرمبیت در کشت 10 اسفند دارای کمترین طول دوره رشدی بودند. مقایسه میانگین تعداد غلاف در بوته نشان داد که واریته گرمبیت در کشت 10 اسفند دارای بیشترین تعداد غلاف در گیاه بود. همچنین واریته های سرباز در کشت 10 اسفند، گرمبیت در کشت 10 اسفند و گرمبیت در کشت 5 خرداد دارای بیشترین میزان بذر در گیاه بودند. واریته های سرباز در کشت 10 اسفند، گرمبیت در کشت 10 اسفند و دلگان در کشت10 اسفند دارای بیشترین میزان وزن بذر و واریته های HG-563 در کشت 15 مرداد و RGC-1033 در کشت 10 اسفند دارای کمترین میزان وزن بذر بودند. واریته سراوان در کشت 15 مرداد دارای بیشترین میزان درصد کربوهیدرات، واریته گرمبیت در کشت 5 خرداد، واریته گرمبیت در کشت 10 اسفند و واریته RGC-986 در کشت 5 خرداد دارای بیشترین درصد پروتئین و واریته RGC-986 در کشت 5 خرداد دارای بیشترین درصد صمغ بودند. نتیجه گیری کلی اینکه توده های بومی ایران از نظر کمترین طول دوره رشدی گیاه (زودرس)، درصد پروتئین، عملکرد بذر، تعداد غلاف در بوته و وزن بذر دارای اهمیت زیادی هستند و می توانند بعد از اعمال تیمارهای کودی و رژیم های آبیاری در برنامه های اصلاحی قرار گیرند.

ترکیب های پلی فنل موجود در گیاهان به دلیل اثرهای آنتی اکسیدانی و احتمالاً ضدسرطانی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده اند. در این پژوهش، به منظور بررسی تنوع فیتوشیمیایی 32 جمعیت وحشی سالیکورنیای (Salicornia iranica Akhani) رویش یافته در اطراف دریاچه ارومیه، میزان کلروفیل، کاروتنوئیدها، فنل کل، فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی در سال 1395 در گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه تنوع بالایی را از نظر ویژگی های فیتوشیمیایی مورد اندازه گیری داشتند. بیشترین میزان کلروفیل کل با مقدار 12. 05 میلی گرم در گرم وزن تر مربوط به جمعیت کارخانه ماسه و کمترین مقدار با 0. 835 میلی گرم در گرم وزن تر مربوط به توده قوشچی I بود. بیشترین (10. 41 میلی گرم اسید گالیک در گرم وزن تر) و کمترین (3. 7 میلی گرم اسید گالیک در گرم وزن تر) میزان فنل کل به ترتیب در جمعیت قوشچی II و جمعیت کارخانه ماسه مشاهده گردید. همچنین جمعیت های داشخانه (با 2. 12 میلی گرم کوئرستین در گرم وزن تر) و رودخانه آجی چای (با 0. 18 میلی گرم کوئرستین در گرم وزن تر) به ترتیب بیشترین و کمترین میزان فلاونوئید کل را داشتند. ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره جمعیت های مختلف در محدوده 3. 16 (مربوط به جمعیت رودخانه آجی چای) تا 70. 89% (مربوط به جمعیت میقیطالو) متغیر بود. براساس تجزیه خوشه ای، جمعیت های مورد بررسی در سه گروه قرار گرفتند و جمعیت های رودخانه آجی چای و میقیطالو بیشترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر داشتند. یافته های کلی این تحقیق نشان داد که جمعیت های سالیکورنیا رویش یافته در اطراف دریاچه ارومیه از تنوع قابل ملاحظه ای به ویژه از نظر ظرفیت آنتی اکسیدانی برخوردارند که این می تواند در مدیریت ژرم پلاسم و اصلاح این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور بررسی اثر کودهای ورمی کمپوست و میکوریزا بر گیاه استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس در سال 96-1395 اجرا شد. عامل اول ورمی کمپوست در چهار سطح (صفر، 10، 20 و 30 درصد وزنی خاک) و عامل دوم تلقیح نشاء با کودهای زیستی در 3 سطح (عدم تلقیح، تلقیح با Glomus mosseae و تلقیح با Glomus intraradices) بودند. نتایج نشان داد که همه نهال های حاوی 30% ورمی کمپوست به دلیل شوری زیاد آن به تدریج از بین رفتند و در تیمارهای حاوی 20% رشد بسیار کمی داشتند. اثر ورمی کمپوست و قارچ میکوریزا بر تمام صفات مورد بررسی بجز قارچ میکوریزا بر تعداد شاخه جانبی و آنتوسیانین در سطح احتمال 1% معنی دار بود. برهم کنش آنها نیز بر تمام صفات بجز وزن خشک ساقه معنی دار شد. نتایج نشان داد که کاربرد قارچ Glomus mosseae توأم با 10% ورمی کمپوست از بیشترین تأثیر مثبت بر صفات مورفولوژیکی مانند ارتفاع بوته (126. 63 سانتی متر) و طول ریشه (33. 75 سانتی متر) و قارچ Glomus intraradices توأم با 10% ورمی کمپوست بر صفات وزن خشک گل (1. 025 گرم)، وزن خشک ریشه (9. 928 گرم) و سطح برگ (78212 سانتی مترمربع) نسبت به شاهد و عدم تلقیح میکوریزا در سطوح مختلف ورمی کمپوست برخوردار بودند. بیشترین میزان کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئید (به ترتیب 1. 25، 1. 583، 2. 833 و 1. 080 میلی گرم بر گرم) در تیمار 10% ورمی کمپوست و تلقیح با قارچ Glomus intraradices بدست آمد. حداکثر محتوای قند های محلول (158. 153 میلی گرم بر گرم) در تیمار 10% ورمی کمپوست بدون تلقیح با قارچ مشاهده شد. با توجه به نتایج این پژوهش استفاده از قارچ Glomus mosseae و Glomus intraradices توأم با 10% ورمی کمپوست از بیشترین تأثیر مثبت بر خصوصیات کمّی و کیفی استویا نسبت به شاهد و عدم تلقیح میکوریزا در سطوح مختلف ورمی کمپوست برخوردار بودند.

گیاه کاسنی (Cichoirium intybus L. ) یک گیاه دارویی است که مهمترین استفاده های آن از طریق تولید برگ و ریشه می باشد. در این پژوهش اثر محلول پاشی نانوکلات آهن و کلات آهن بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی گیاه دارویی کاسنی در سیستم هواکشت بررسی شده است. این سیستم روش بسیار مناسبی برای بررسی تأثیر عناصر غذایی و نیز بهبود رشد و نمو در گیاهان مختلف در شرایط کنترل شده محسوب می شود. تیمارهای آزمایشی شامل محلول پاشی با آب (شاهد)، کلات آهن (0. 5، 1 و 1. 5 گرم در لیتر) و نانو کلات آهن (0. 5، 1 و 1. 5 گرم در لیتر) بود. محلول پاشی در سه مرحله شامل 20، 40 و 60 روز پس از کشت بذرها در سیستم هواکشت روی برگ و ریشه در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار انجام شد و پس از شش ماه صفات مورد نظر بررسی گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای مختلف برای صفات ارتفاع کل گیاه، طول ریشه، تعداد و سطح برگ، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، رنگیزه های فتوسنتزی و میزان آهن در ریشه و اندام هوایی معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که استفاده از غلظت 1. 5 گرم نانو کلات آهن، بیشترین ارتفاع کل گیاه (cm173. 5)، طول ریشه (cm139. 7)، وزن خشک اندام های هوایی (g86. 1)، وزن خشک ریشه (g65. 2)، سطح برگ (mm23448. 5)، کلروفیل a (mg/g2. 43)، کلروفیل b (mg/g1. 27) و کاروتنوئید (mg/g1. 25) را داشته است. کمترین ارتفاع کل گیاه (cm121. 5)، طول ریشه (cm92. 3)، وزن خشک اندام های هوایی (g50. 1)، وزن خشک ریشه (g15. 1)، سطح برگ (mm22259. 6) کلروفیل a (mg/g1. 46)، کلروفیل b (mg/g0. 85) و کاروتنوئید (mg/g0. 76) در تیمار شاهد مشاهده شد. در مجموع نتایج این آزمایش اثر مثبت محلول پاشی کلات آهن را نشان داد که غلظت 1. 5 گرم نانو کلات آهن برای صفات مورد مطالعه بیشترین تأثیر را داشت.

نسترن کوهی (Rosa canina L. ) از گونه های با ارزش دارویی متعلق به تیره گل سرخ (Rosaceae) است که در نقاط مختلف ایران پراکنش دارد. در این مطالعه میوه جمعیت های مختلف این گیاه از شهرستان های خرم آباد، نورآباد، الشتر، دورود و الیگودرز جمع آوری شدند و در یک آزمایش کامل تصادفی با شش تکرار از نظر صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی شامل: وزن تر میوه، وزن تر و خشک گوشت میوه، وزن دانه، عرض فرابر، محتوای فنل و فلاونوئید، میزان اسید آسکوربیک و درصد روغن بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که همه صفات مورد بررسی (بجز عرض فرابر میوه) به طور معنی داری تحت تأثیر منطقه جمع آوری قرار گرفتند. براساس نتایج مقایسه میانگین، جمعیت نورآباد بیشترین مقدار صفات وزن خشک میوه (0. 95 گرم)، وزن دانه (1. 11 گرم)، طول میوه (24. 96 میلی متر)، محتوای فلاونوئید (22. 18، 16. 29)، محتوای فنل (50. 81، 25) (در دو نوع عصاره اتانولی و متانولی)، درصد اسید آسکوربیک (0. 42) و روغن (14. 56) را به خود اختصاص داد. همبستگی مثبت و معنی داری نیز بین میزان اسید آسکوربیک و درصد روغن با وزن خشک میوه و وزن دانه در میوه مشاهده گردید. بنابراین می توان نتیجه گرفت که میوه های درشت تر احتمالاً دارای ارزش غذایی و دارویی بیشتری هستند و شاید از این همبستگی بتوان برای گزینش انتخابی براساس صفات مورفولوژیکی استفاده کرد. با توجه به نتایج آزمایش می توان جمعیت نورآباد را به عنوان اکوتیپ برتر برای فعالیت های اصلاحی و اهلی سازی در آینده توصیه کرد.

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد کمّی و کیفی آویشن کرک آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak. ) در شرایط دیم آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سه منطقه دیم کشور و طی دو سال اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تراکم (فواصل روی ردیف 25، 35 و 50 سانتی متر، به ترتیب برابر 8، 6 و 4 بوته در مترمربع)، زمان (سال اول و دوم پس از کشت) و مکان (آذربایجان شرقی، کردستان و تهران (دماوند)) بود. صفات اندازه گیری شده شامل ارتفاع، قطر تاج پوشش، عملکرد ماده خشک اندام هوایی، بازده اسانس و عملکرد اسانس در مرحله گلدهی کامل بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر تراکم، مکان و زمان و اثر متقابل آنها بر کلیه صفات معنی دار بود. نتایج نشان دادند که بیشترین عملکرد ماده خشک (1147 کیلوگرم در هکتار) در سال های اول و دوم در تهران در تراکم 8 بوته در متر مربع بدست آمد. کردستان با 2. 25% و آذر بایجان شرقی با 0. 43% به ترتیب بالاترین و پایین ترین درصد اسانس را داشتند. در بررسی اثر متقابل تراکم در مکان بر تغییرات عملکرد اسانس بیشترین عملکرد اسانس در کردستان و دماوند و در تراکم 8 بوته در متر مربع به ترتیب به میزان 21. 73 و 17. 88 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. آویشن کرک آلود در تراکم های بالا تولید بیشتر ماده خشک و عملکرد اسانس را نشان داد که این موضوع نشان دهنده استقرار و سازگاری آویشن کرک آلود در مناطق مختلف دیم کشور به ویژه منطقه دیم خیز دماوند و کردستان است.