تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1385 | دوره:13 | شماره:4 (پیاپی 25) |تعداد مقالات:13

به منظور بررسی میزان منیزیم، کلسیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، کلرید؛ مس، آهن، منگنز و روی در پنج گونه گیاه مرتعی غالب در مراتع استان شامل: چمن گندمی Agropyron intermedium، علف پشمکی Bromus tomentellus، جوپیازدار Hordeum bulbosum، هزارخار بختیاری Cosinia bakhtiarica و گاوچاق کن Scariolla orientalis در پنج منطقه قرق و در مراحل مختلف رویشی، گلدهی و بذردهی در سالهای 76-79 نمونه گیری شد. میزان عناصر مذکور به وسیله روشهای استاندارد تعیین گردید. نتایج نشان داد که بیشترین میزان منیزیم و کلسیم در میان گونه های مورد مطالعه در گاوچاق کن و به ترتیب با مقادیر 2.8 و 11.6 گرم در کیلوگرم بود. حداکثر میزان سدیم و پتاسیم در علف پشمکی و جو پیازدار به ترتیب با میزان 0.4 و 22.4 گرم در کیلوگرم مشاهده شد. میانگین بیشترین مقدار فسفر و کلرید در گونه جو پیازدار، به ترتیب با مقادیر 3.1 و 5.4 گرم در کیلوگرم مشاهده شد. بیشترین میزان مس و آهن به ترتیب مربوط به گونه های هزارخار بختیاری و گاوچاق کن و با مقادیر 9.5 و 368 میلی گرم در کیلوگرم بود. حداکثر میزان منگنز و روی در میان گونه های مورد مطالعه به ترتیب مربوط به چمن گندمی و گاوچاق کن و با مقادیر 39.3 و 18.6 میلی گرم در کیلوگرم بود. نتایج آزمایش نشان داد که کلیه گیاهان مورد مطالعه دارای کمبود جدی فسفر، سدیم، مس و روی بر اساس نیاز نشخوارکنندگان بود که بایستی در فصل بهار و تابستان در مرتع از مکمل های مربوطه برای تامین این عناصر فلزی استفاده نمود. مقدار منگنز، آهن، پتاسیم و کلرید نیاز نشخوارکنندگان را تامین نموده ولی ازدیاد میزان کلرید در گونه های مورد مطالعه به حدی است که با توجه به کمبود سدیم خطر مسمومیت با یون کلرید وجود دارد. بررسی مراحل مختلف فنولوژیکی در گونه های مذکور مشخص کرد که فاکتورهای مورد ارزیابی در مراحل مختلف رویشی، گل دهی و بذردهی به طور عمده دارای تفاوت معنی دار می باشند که در هنگام چرای گوسفند در مرتع بایستی به این مهم توجه گردد.

مراتع در اقتصاد کشور، چه از لحاظ تامین علوفه مورد استفاده دام و چه از دیدگاه حفاظت آب، خاک و خدمات دیگری که به جامعه می دهند. اهمیت ویژه ای دارند که مدیریت اصولی این اراضی را ضروری می سازد، برهمین اساس پایش پوشش و تولید مراتع استپی استان قم طی سالهای 1378 تا 1383 انجام گردید. در ابتدا با استفاده از منابع در دسترس، رویشگاههای عمده استان تعیین و بعد در هر رویشگاه یک منطقه معرف جهت آماربرداری انتخاب گردید. منطقه معرف شامل ناحیه ای از تیپ گیاهی است که در بردارنده ترکیبی از عوامل خاکی، اقلیمی، توپوگرافی و پوشش گیاهی و نماینده کل تیپ گیاهی باشد. سپس در هر منطقه معرف عوامل مربوط به پوشش گیاهی (پوشش تاجی و تولید)، در طول 4 ترانسکت 400 متری در 60 پلات 2 مترمربعی اندازه گیری شد. داده های بدست آمده از اندازه گیریهای میدانی نشان داد که مراتع این مناطق در مجموع دارای پوشش تاجی کم و تولید ناچیز می باشند. گیاهان علوفه ای طبقه یک در ترکیب نباتی وجود نداشته و یا درصد خیلی کمی از پوشش گیاهی را به خود اختصاص می دهند. نتایج نیز نشان داد که همبستگی قوی بین درصد پوشش گیاهی و تولید علوفه گونه های تحت مطالعه وجود دارد (P<0.01). همچنین روابط حاصل طی سالها و شرایط مختلف محیطی متفاوت بوده و الگوهای رگرسیونی برازش داده شده بر آنها یکسان نمی باشد.

عوامل متعددی باعث تغییرات منفی در وضعیت کیفی و کمی منابع طبیعی می گردد که به سیر نزولی و تخریب شدید خاک و پوشش گیاهی و در نهایت باعث کاهش درآمد بهره برداران، وقوع سیلابهای مخرب، مهاجرت روستاییان و عشایر به شهر و فقر بهره بردار منجر می گردد. هدف از اجرای این طرح، شناخت عوامل موثر در تخریب و الویت بندی هر یک، جهت برنامه ریزی و کاهش روند تخریب در استان کرمانشاه است. به منظور اجرای این تحقیق ابتدا کلیه آمار و اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی و نقشه های پایه از گذشته تا حال جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت، بعد بر اساس تقسیمات آب و هوایی هانری پابو نقشه مناطق رویشی استان کرمانشاه بدست آمد و استان به چهار زیر ناحیه آب و هوایی جنگلهای خشک، نیمه استپی گرم، نیمه استپی سرد و کوههای مرتفع تقسیم گردید و بر مبنای نقشه شناخت مناطق اکولوژیک استان کرمانشاه مناطق الگو (در زیر منطقه جنگلهای خشک دو منطقه بوژان و جوانرود، در زیر منطقه نیمه استپی گرم منطقه گندمبان، زیر منطقه نیمه استپی سرد منطقه مرکزی سنقر و کلیایی و در زیر منطقه کوههای مرتفع، کوه سیفله پرو تعیین گردیده) روی نقشه مناطق رویشی مشخص شد و در هر منطقه وضعیت پوشش گیاهی منابع طبیعی همراه با مناطق شاهد و آمار مربوط به سالهای گذشته مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در مرحله بعد پرسشنامه های کارشناسی، مناطق، روستا یا عشایر و خانوار تکمیل گردید. برای هر منطقه معرف یکی پرسشنامه منطقه و حداقل سه پرسشنامه روستا یا عشایر و در هر روستا ده پرسشنامه خانوار (خانوارها به صورت تصادفی انتخاب شده) تکمیل گردید. در نهایت تمامی اطلاعات مربوط به عملیات صحرایی، پرسشنامه ها و آمارهای جمع آوری شده با استفاده از روش آماری رگرسیون و فروانی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و عوامل موثر در تخریب و سهم هریک در مراتع استان بدست آمد. نتایج بدست آمده نشان داد که در مناطق مرتعی استان، تبدیل کاربری منابع طبیعی، افزایش تعداد دام و چرای زودرس به ترتیب بیشترین سهم تخریب را به خود اختصاص داده و عواملی مانند نزاع و دعوای قومی و طرح مرتعداری کمترین نقش را در تخریب مراتع ایفا می کنند.

عدم رعایت تعادل دام و مرتع و بهره برداری بیش از حد در بسیاری از مراتع ایران، موجب تخریب این منابع شده و صدمات جبران ناپذیری به پوشش گیاهی و خاک وارد نموده است. قرق به عنوان یکی از روشهای اصلاح مرتع در بهبود وضعیت این مراتع موثر می باشد. در این بررسی تاثیر قرق 24 ساله در تغییرات پوشش گیاهی مراتع منطقه کوهرنگ مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی ها در دو سال 1382 و 1383 انجام شده و از مولفه های گیاهی در داخل و بیرون قرق اندازه گیری بعمل آمد. نتایج نشان دادند که کل پوشش تاجی گونه ها در داخل قرق به طور معنی دار زیادتر از بیرون قرق بود (P<0.01). پوشش گندمیان و پهن برگان علفی در داخل قرق بیشتر (P<0.01) ولی پوشش بوته ای ها با بیون قرق تفاوت معنی دار نداشت (P>0.05). بیش از نیمی از پوشش تاجی داخل قرق را گونه های کلاس I و II و حدود 95 درصد پوشش بیرون قرق را گونه های کلاس III تشکیل می دادند. تقریبا بیشتر گونه های علفی کلاس I و II در بیرون قرق کم و یا نایاب بوده و پوشش آنها به طور معنی دار کمتر از داخل قرق بود. گونه های Delphinium cyphopectrum, Scorzonera calyculata, Klucia odoratassima به ترتیب بیشترین مقدار پوشش را نسبت به بقیه پهن برگان علفی در داخل قرق دارا بودند. در مجموع حدود 38 درصد تولید داخل قرق و حدود 1.2 درصد تولید بیرون قرق به گونه های کلاس های I و II تعلق داشت . زادآوری در تعداد کمی از گونه ها مشاهده شد و بیشترین مقدار زادآوری در گونه Astragalus adscendens و در بیرون قرق ثبت شد. در داخل قرق بقایای گیاهی زیادتر از بیرون قرق و خاک لخت کمتر از آن بود (P<0.01). وضعیت مرتع در داخل قرق خوب و در بیرون آن خیلی فقیر بود. به طور کلی قرق موجب افزایش گونه های علوفه ای گردیده و مزایای یک مرتع خوب را در شرایط خوب را در شرایط تخریب روز افزون مراتع منطقه، بیشتر به نمایش گذاشت.

مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرای مداوم و حفاظت از چرا در مدیریت آتی رویشگاههای مرتعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به همین انگیزه اثرات قرق دو دهه گذشته (83-1365) بر پوشش گیاهی مراتع واقع در محدوده ایستگاه تحقیقات مرتع نیز به عنوان الگویی از مراتع استپی استان یزد مطالعه گردید. سه قطعه آزمایشی نسبتا یکنواخت، هر یک به مساحت 7.5 هکتار در محدوده اراضی قرق شده ایستگاه انتخاب شد. این اراضی از سال 1365 تا زمان آماربرداری در 1383 قرق کامل بوده اند. در حاشیه این اراضی نیز قطعات سه گانه مشابه، ولی تحت چرای مرسوم منطقه مشخص گردید. آماربرداری از درصد پوشش و تراکم گیاهان با شیوه اندازه گیری سطح پلات و برآورد تولید با روش قطع و توزین صورت گرفت و جهت مقایسه های داده های درون و خارج قرق از آزمون تی استفاده شد. نتایج نشان داد که قرق بر درصد پوشش و تولید کل گیاهان عرصه تاثیر معنی دار می گذارد (p<0.01). تحت تاثیر قرق، دو گونه خوشخوراک Salsola rigida و Stipa barbata در عرصه توسعه بیشتری یافته است. درصد پوشش، تراکم و تولید گونه Artemisia sieberi در محدوده قرق و خارج از آن فاقد تفاوت معنی دار بوده است (p>0.05). در عرصه چرا شده، میزان درصد پوشش، تراکم و تولید علوفه گونه های مرغوب Scariola orientalis و Launaea acnthodes و Noaea mucronata بیشتر از قرق بود، ولی تفاوت آنها فقط در تولید گونه اول، تراکم گونه دوم و پوشش و تراکم گونه سوم معنی دار شده است (p<0.05). نتایج دو دهه قرق نشان داد که روند تغییرات پوشش گیاهی در مراتع مناطق خشک کند می باشد.

شناسایی و اندازه گیری عوامل موثر بر ظرفیت منابع علوفه (غذایی)، به عنوان هدف این تحقیق در اولین پروژه اسکان در منطقه بکان در نظر گرفته شده است. در دشت بکان چهارتیره عشایری با حمایتهای مالی و بانکی دولت در کنار دو روستا ساکن شده اند. با روش تحلیل سیستمی، گردش انرژی در سیستم تولیدی عشایر، وضعیت بهره وری سه زیر سیستم، مراتع، زراعت و دامداری و در نهایت ظرفیت منابع غذایی ارزیابی شده است. در این تحقیق سه گروه از عوامل موثر در گردش انرژی این سیستم مورد شناسایی و اندازه گیری قرار گرفتند. از تحقیق میدانی و مدلهای رایج و نیز از محیط GIS در اندازه گیری و تلفیق داده های این عوامل استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که در کل منابع علوفه ای (غذایی) دشت بکان ظرفیت نگهداری 151151 واحد دامی را در سال مورد مطالعه (1380) در شرایط ترسالی و 87274 واحد دامی در شرایط خشکسالی دارد. مراتع ییلاقی به ترتیب 31.7% و 15.1% از کل منابع علوفه ای را در شرایط ترسالی و خشکسالی تامین می کنند و بقیه نیاز دام در مزارع تولید می شود. نتایج حاصل بهره برداری مجاز نشان می دهد که 6.2% از سطح مرتع ییلاقی در شرایط وضعیت خوب و بقیه یعنی 47.9% در وضعیت متوسط و 45.6% در شرایط ضعیف و خیلی ضعیف قرار دارد. گرایش 50% مرتع مثبت است، اما دارای شیب تند و در موقعیت دور از دسترس دام به آب شرب قرار داشته و بقیه مرتع دارای گرایش منفی می باشد. آشنایی بهره برداران عشایری با تاثیر عوامل موثر بر ظرفیت منابع علوفه ای مرتع و علوفه تکمیلی حاصل از کشت و کار نباتات زراعی امکان تخمین تعداد دام متناسب با ظرفیت مرتع و منابع علوفه ای و نیز بازنگری بر شیوه استفاده پایدار را از مرتع می دهد.

برای تعیین اثر کشاورزی بر روی فرایندهای بیابان زایی در مناطق خشک، تاثیر کشت گیاه بر روی کیفیت خاک در دشت سگزی اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. مهمترین فرایند مرتبط با شورشدن آب و خاک در اثر مدیریت نامناسب زراعی است که یکی از فرایندهای مهم بیابان زایی به شمار می آید. به همین منظور، تاثیر برخی از فاکتورهای اصلاحی و تخریبی خاک بر روی بیابانی شدن اراضی کشاورزی در دشت سگزی اصفهان مطالعه شد تا مشخص گردد که در منطقه مورد مطالعه آیا کشاورزی عامل مثبت در جهت اصلاح اراضی بوده و یا اینکه تاثیر منفی دارد؟ در میان کشاورزیهای متداول در منطقه کدام نوع بیشترین تاثیر را در حفظ آب و خاک داشته و کدام کمترین تاثیر را دارد؟ به این ترتیب اثر تیمار اراضی یا خاک، تحت کشت سه نوع محصول شامل یونجه، گندم و جو انتخاب و اراضی آیش که تحت کشت نبوده اند به عنوان شاهد بر روی عوامل خاک مقایسه شد. سعی شد تا مناطق مورد نظر طوری انتخاب شوند که حداقل 5 سال متوالی به این کشت ها اختصاص یافته باشند تا بتوان اثرات آنها را روی خاک بررسی کرد. برای دریافت این پیامد، در هر تیمار با 5 تکرار، نمونه برداری از اعماق 30-0، 60-30، 90-60، 120-90، 150-120 سانتیمتر انجام شد و خصوصیات شوری، آهک، اسیدیته، ماده آلی، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، سدیم، گچ، کلر، نسبت جذب سدیم، بی کربنات و سولفات در هر کدام از تیمارها بررسی شد. جهت مقایسه خصوصیات خاک از آزمون دانکن استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که میان تیمارهای مختلف در اعماق مختلف اختلاف معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین میان آنها نشان داد که در مجموع اراضی آیش دشت با توجه به امتیازدهی هر یک از فاکتورها به عنوان مناسب ترین تیمار و اراضی زراعی یکساله گندمکاری شده به عنوان مناسب ترین تیمار معرفی شدند. بنابراین بهتر است در منطقه نسبت به کشت محصولات کشاورزی که با شرایط منطقه سازگاری داشته باشند اقدام نموده و از رها کردن اراضی جلوگیری شود.

یکی از عوامل موثر در کاهش توان بیولوژیکی خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی و در نهایت ایجاد شرایط مناسب جهت توسعه بیابان، شورشدن خاک می باشد. در نواحی خشک و نیمه خشک، آب عمده ترین عامل محدودیت کشاورزی است. دراین مناطق به دلیل کمبود جریانهای سطحی، فشار عمده بر آبهای زیرزمینی وارد می شود. عدم رعایت نکات فنی در بهره برداری از آبهای زیرزمینی و برداشت بیش از حد از آنها، سبب افت آبهای زیرزمینی در بسیاری از مناطق شده است. افت سطح سفره، به همراه عواملی نظیر خصوصیات مواد مادری، کیفیت آب آبیاری و وجود سخت لایه ها منجر به افزایش شوری خاک می گردد. جهت بررسی عوامل شوری خاک در استان کرمان، تحقیقی در منطقه دشت کبوترخان در استان کرمان انجام گرفت. ابتدا اطلاعات منطقه اعم از زمین شناسی، توپوگرافی، اقلیم، منابع آب، کشاورزی و ... مورد بررسی قرار گرفت. بعد در سه تیمار اراضی زراعی، اراضی مرتعی و اراضی بکر در چهار واحد خاکی در منطقه مطالعاتی شامل: بند خاکی (واحد کوهستان)، واحد خاکی فردوسی، واحد خاکی ایستگاه کشاورزی، و واحد خاکی کبوترخان (واحد دشت سر) در سه تکرار، اقدام به حفر پروفیل و نمونه برداری گردید. سپس نمونه ها جهت انجام آزمایشهای فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل شد و نتایج آزمایشگاهی با استفاده از نرم افزار SPSS در قالب طرح کرتهای خردشده با پایه بلوک کامل تصادفی مورد تحلیل واریانس و مقایسه میانگین قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که در رخساره فرسایش آبراهه دشت سراپانداژ، آبیاری با آب شور همراه تاثیر بافت سنگین خاک باعث افزایش شوری و در رخساره جلگه رسی دشت سرپوشیده، آبیاری به علت بافت سبک خاک و وجود زهکش طبیعی باعث کاهش شوری خاک و در نتیجه آبشویی خاک گردیده است.

برای واسنجی الگوی آماری رابطه کلی بافت خاک، بارش متوسط سالانه، انبوهی و اندازه رشد و سرسبزی تاغکاریها در گناباد و استفاده از نتایج بدست آمده برای بهینه سازی انبوهی این تاغکاریها، ابتدا اندازه رشد و سرسبزی قابل انتظار برای تک درختچه های واقع در شرایط متعارف گناباد تعیین شد. با قرار دادن این مقدار و دیگر مقادیر پیش گفته در الگو، انبوهی بهینه به اندازه 150 پایه در هکتار محاسبه و به عنوان تیمار شماره 3 (T3) منظور شد. دیگر تیمارها برای واسنجی انبوهی محاسبه شده مذکور، شامل T5=180, T4=165, T2=135, T1=120،  و انبوهی اولیه یا شاهد، T6=250 پایه در هکتار، از طریق تنک کردن درختچه های مازاد، در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در اواخر زمستان 1374 اجرا شد. انبوهی تیمارهای طرفین تیمارهای شماره 3 با شدت 10 و 20 درصد بیشتر یا کمتر از تیمار شماره 3 است. تجزیه و تحلیل نتایج ده ساله نشان داد که اثر تیمارها بر مولفه های رشد معنی دار است. تیمارهای شماره 1 و 6 با 46.7 درصد اختلاف معنی دار به ترتیب دارای بیشترین و کمترین رشد بوده و سایر تیمارهای انبوهی در وضعیت بینابین قرار می گیرند. بر پایه نتایج این پژوهش ده ساله، تنک کردن تاغکاریهای منطقه بجستان گناباد با شدت 20 (و یا 10) درصد بیشتر از رقم محاسبه شده از روی الگوی مورد واسنجی توصیه می شود.

استفاده از یونجه های یکساله به جای آیش در دیمزارها ضمن افزایش تولید علوفه، موجب حفظ آب و خاک، بهبود وضعیت خاک و بهره وری از زمین می گردد. لذا انجام تحقیقات گسترده تر در مناطق مختلف اکولوژیکی کشور، بویژه مناطق مستعد رشد و پراکنش گونه های مقاوم به سرما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در همین راستا آزمایش بررسی اثر مقادیر مختلف بذر کشت شده بر عملکرد گونه یونجه یکساله Medicago rigidula در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی، شامل مقادیر مختلف بذر با 5 سطح شامل مقادیر 6، 8، 1، 12 و 14 کیلوگرم بذر در هکتار در چهار تکرار در طی سالهای زراعی 71 و 72 در ایستگاه تحقیقات زاله سنندج با ارتفاع 1340 متر از سطح دریا و متوسط بارندگی سالانه 462 میلیمتر جرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفت عملکرد علوفه خشک قابل برداشت سطوح متفاوت مقدار بذر کاشت شده نشان داد که در هر دو سال زراعی مورد بررسی، اختلاف معنی داری از لحاظ آماری میان عملکرد علوفه سطوح مختلف بذری وجود نداشت. ترتیب تولیدی عملکرد علوفه خشک سطوح مختلف بذری در هر دوسال زراعی مورد بررسی یکسان بود، به گونه ای که سطح اول (6 کیلوگرم بذر در هکتار) در هر دو سال کمترین (متوسط 560 کیلوگرم در هکتار) و سطح پنجم (14 کیلوگرم بذر در هکتار) بیشترین عملکرد علوفه (متوسط 963 کیلوگرم در هکتار) را داشتند. میزان عملکرد علوفه به ازای افزایش مقدار بذر کشت شده نشان داد که با وجود غیرمعنی دار شدن اختلاف عملکرد علوفه بین سطوح مختلف بذر، اعمال 14 کیلوگرم بذر در هکتار در آزمایش با توجه به میزان تغییر عملکرد علوفه ای که ایجاد نموده و موازنه اقتصادی میان میزان افزایش بذر و مقدار علوفه تولید شده اضافی و بهره گیری از حداکثر توان تولیدی زمین نسبت به سطوح دیگر از اولویت بیشتری برخوردار است.

در این تحقیق مقاومت به شوری و ویژگیهای فیزیولوژیکی اکوتیپ های گونه Atriplex verrucifera در عرصه های طبیعی در مراتع تبریز، قزوین و اراک مورد بررسی قرار گرفت. این گونه به علت داشتن فرم بوته ای، مقاومت به شوری، درصد پروتیین مناسب، یکی از گیاهان بومی و با ارزش مراتع شور است، این خصوصیات سبب گردیده تا در طرحهای احیا و اصلاح مراتع مورد استفاده قرار گیرد. هدف از اجرای این بررسی، شناخت تغییرات پارامترهای فیزیولوژیکی مقاومت به شوری اکوتیپ های این گونه در مراتع مناطق شور است. از رویشگاه طبیعی گونه Atriplex verrucifera نمونه هایی از خاک و گیاه از سه منطقه تبریز، اراک و قزوین جمع آوری و در آزمایشگاه آنالیز شدند. در این آزمایش از طرح کاملا تصادفی با 3 تیمار (تبریز، اراک و قزوین) و 4 تکرار استفاده شد. پارامترهای مورد بررسی عبارت بودند از تغییرات محتوی نسبی آب برگ، پتانسیل آب برگ، گلیسین بتایین، پرولین، قندهای محلول، نشاسته، سدیم، کلر، پتاسیم، منگنز، کلسیم، اسیدیته خاک، هدایت الکتریکی، بافت خاک، کربنات و بیکربنات. بر اساس نتایج بدست آمده تغییرات پارامترهای مقاومت به شوری از جمله گلیسین بتایین، پرولین، قندهای محلول، محتوای نسبی آب برگ، پتانسیل آبی، هدایت الکتریکی، اسیدیته، کاتیونها و آنیونهای خاک در اکوتیپ های مورد بررسی معنی دار بود، همچنین در این پژوهش پارامترهای مقاومت به شوری در اکوتیپ های مختلف بسته به شرایط اقلیمی و عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک تغییر می یابند. نتایج نشان داد که اکوتیپ تبریز در مقایسه با سایر اکوتیپ ها دارای مقاومت به شوری بیشتری بود.