تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1397 | دوره:25 | شماره:2 (پیاپی 71) |تعداد مقالات:23

هدف از این تحقیق بررسی عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش دو گونه Prangos ferulacea Lindl. و Prangos pabularia Lindl. در مراتع استان اردبیل بود. هفت رویشگاه جنس جاشیر شناسایی شد که در سه رویشگاه آن گونه P. ferulacea و در دو رویشگاه گونه P. pabularia حضور داشت. در هر رویشگاه، مکان های نمونه برداری مشخص و در طول 3 ترانسکت 100 متری در 10 پلات چهار مترمربعی تراکم گونه ثبت شد. نمونه خاک از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت شد. در مجاورت هر رویشگاه در مکان های عدم حضور گونه، نیز نمونه برداری به شیوه یکسان انجام شد. در مکان های نمونه برداری ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب و در آزمایشگاه برخی خصوصیات خاک نظیر ماده آلی، ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، هدایت الکتریکی و بافت تعیین شد. برای بررسی اثر عوامل محیطی بر حضور و عدم حضور دو گونه مورد نظر و مقایسه میانگین خصوصیات اندازه گیری شده به ترتیب از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد. برای تعیین درجه اهمیت متغیّرهای اندازه گیری شده در پراکنش این گونه ها، آنالیز تشخیص مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که گونه P. pabulariaدر مکان های با مقدار فسفر، درصد رس، هدایت الکتریکی، مقدار بارندگی، درصد شن، درصد شیب و اسیدیته خاک بیشتر و گونه P. ferulacea، در مکان های با ارتفاع از سطح دریا بیشتر و مقدار بارندگی و پتاسیم خاک کمتر سازگاری بهتری دارند. با توجه به نتایج حاصل از آنالیز تشخیص، عوامل هدایت الکتریکی، ماده آلی، پتاسیم، ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، درصد سیلت و رس، بارندگی و دما در تمایز مکان ها و انتشار گونه های مورد مطالعه مؤثر هستند. بر اساس نتایج می توان در پیشنهاد گونه ها برای مدیریت، اصلاح و احیاء مراتع به طور مناسب تری تصمیم گیری نمود.

سنجش از دور فناوری کلیدی برای ارزیابی وسعت و میزان تغییرات پوشش اراضی است که اطلاع از این تغییرات در قسمت های مختلف، به عنوان اطلاعات پایه برای برنامه ریزی های مختلف، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر، هدف مقایسه دو روش حداکثر احتمال و فازی آرت مپ، جهت تهیه نقشه کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست می باشد. در این مطالعه تغییرات پوشش اراضی طی 24 سال گذشته منطقه امیدیه مورد ارزیابی قرار گرفت. تصاویر سنجنده های TM لندست 4، ETM+ لندست 7 و OLI لندست 8 به ترتیب برای سال های 1990، 2000 و 2014 و همچنین نقشه های توپوگرافی و پوشش منطقه استفاده گردید. تصاویر هر سه مقطع زمانی به چهار کاربری مرتع، کشاورزی، اراضی شور و ماندابی و منطقه مسکونی طبقه بندی شدند. نتایج مربوط به صحت کلی طبقه بندی نشان می دهد که روش طبقه بندی فازی با ضریب کاپای 93 درصد، در مقایسه با روش الگوریتم حداکثر احتمال با ضریب کاپای 81 درصد، از دقت بالاتری برخوردار است. طبق نتایج بدست آمده کشاورزی پویاترین کاربری موجود در منطقه بوده که وسعت این اراضی طی 1990 تا 2014 روندی صعودی را در پی داشته است به طوریکه مقدار 32/32703 هکتار (2/23 درصد) به این اراضی افزوده شده است. روند تغییرات کاربری مسکونی نیز به صورت افزایشی بوده به طوری که مساحت 1/1325 هکتار (94/0%) را به خود اختصاص داده است. از طرف دیگر کاربری اراضی مرتعی با مقدار 4/13 درصد از منطقه دارای بیشترین کاهش مساحت بوده که وسعتی برابر با 63/18857 هکتار را شامل می شود.

بحران های محیطی و هدر رفت منابع طبیعی از عوامل اصلی ایجاد سیستم های مدیریت محیطی می باشند. مدیریت بهینه منابع طبیعی نیازمند ارزیابی و طبقه بندی پتانسیل های محیطی و اکولوژیکی می باشد. یکی از مهمترین ناهمواری های بادی ریگ نجارآباد در شمال شرقی روستای طرود پیکان ماسه ای است. در این پژوهش، مولفه های مرفومتریک و مرفولوژیک پیکان های ماسه ای و میزان افزایش حجم سالیانه آنها در یک بازه زمانی یکساله اندازه گیری شده است. سپس با استفاده از روش آنالیز رگرسیون نوع و شدت ارتباط بین میزان افزایش حجم پیکان ماسه ای و مولفه های مرفومتریک و مرفولوژیک پیکان های ماسه ای بررسی و به منظور برآورد میزان حجم ماسه، مدل هایی ارائه شده است. مولفه های مرفومتریک شامل طول پیکان، حداکثر عرض پیکان و مولفه های مرفولوژیک شامل ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش و قطر طوقه گیاه می باشد. با استفاده از این مدل ها می توان میزان حجم پیکان های ماسه ای منطقه مورد مطالعه را به آسانی محاسبه نمود. نتایج بیانگر این است که ارتباط بین میزان افزایش حجم و مولفه های مرفومتریک و مرفولوژیک پیکان های ماسه ای از روابط خطی، توانی و نمایی پیروی می کند. نتایج بیانگر حداکثر ارتباط خطی بین حجم پیکان ماسه ای با قطر تاج پوشش با بیشترین ضریب تعیین (807/0) و کمترین انحراف معیار برآورد (113/0) می باشد.

در این تحقیق توانایی گیاهان مرتعی گون و کلاه میرحسن در جذب و تجمع فلزات سنگین مانند کادمیوم، سرب، مس، روی و کروم در اطراف کارخانه سیمان فیروزکوه بررسی شد. نمونه برداری از خاک و پوشش گیاهی در فواصل 500، 1500 و 2500 متر از مرکز کارخانه، به روش سیستماتیک تصادفی انجام شد. تعداد 2 گونه گیاهی از قبیل گون و کلاه میرحسن با 3 تکرار (جمعا 18 نمونه از گیاه و 18 نمونه از خاک ریزوسفری) در غالب طرح آزمایشی بلوک های کاملا تصادفی مورد آزمایش قرار گرفت. در این آزمایش نمونه ها با استفاده از روش هضم اسیدی و با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. نتایج به دست آمده از روش آماری آنالیز واریانس حاکی از این است که غلظت عناصر کادمیوم و روی در گونه های گون و کلاه میرحسن و غلظت سرب در این گونه ها با فاصله از کارخانه به ترتیب از روند افزایشی و کاهشی برخوردار بوده است. همچنین غلظت کروم در گونه کلاه میرحسن سیر نزولی داشته است. مقایسه میانگین عناصر سنگین در اندام های مختلف گونه ها نشان داد که غلظت عناصر مس، سرب و روی در گونه گون و غلظت عناصر کادمیوم و سرب در گونه کلاه میرحسن در برگ بیشتر از ریشه و ساقه می باشد. با استفاده از آزمون-t Test مقایسه بین دو گونه مورد بررسی قرار گرفت و تعیین شد که غلظت کادمیوم و روی در گونه کلاه میرحسن به ترتیب 02/0 و 50/1 میلی گرم در کیلوگرم بیشتر بوده است و در مورد عنصر سرب گونه گون به میزان 19/0 میلی گرم در کیلوگرم غلظت بیشتری را به خود اختصاص داده است. همبستگی بین عناصر موجود در خاک و گونه ها نشان داد که عناصر مس، کادمیوم، سرب و کروم در گونه گون و عناصر مس، روی و سرب در گونه کلاه میرحسن با این عناصر در خاک ارتباط معنی داری (05/0>P) برقرار کرده اند. بنابراین با توجه به آلودگی گیاهان غالب نزدیک کارخانه می توان استنباط کرد که مهمترین عامل تجمع فلزات سنگین سرب و کروم در گونه های مورد مطالعه، ناشی از آلودگی جوی حاصل از مجاورت به کارخانه است. در این راستا پیشنهاد می گردد که از گونه های فوق الذکر برای پاکسازی این عناصر از خاک آلوده، استفاده گردد. همچنین توصیه می گردد که تمهیدات لازم در ارتباط با مصرف این گونه ها توسط دام در اطراف کارخانه صورت گیرد.

این مطالعه در آبخوان پخش سیلاب سی ریزی بافق استان یزد انجام شد، نمونه برداری پوشش گیاهی در داخل 4عرصه پخش سیلاب و منطقه همجوار به عنوان شاهد به صورت کاملاً تصادفی انجام شد، به منظور بررسی تغییرات پوشش گیاهی از روش ترانسکت-کوادرات استفاده و تعداد 3 ترانسکت به طول 100 متر و در روی هر ترانسکت 10 پلات 5×5 متری در هر عرصه و منطقه شاهد (اراضی مجاور شبکه پخش سیلاب) که جمعاً داخل عرصه های پخش سیلاب 120 پلات و در مناطق شاهد نیز 120 پلات مستقر و پارامتر های درصد تاج پوشش، تراکم و حضورگیاهان موجود در عرصه های پخش سیلاب و شاهد اندازه گیری شد. داده های دو تیمار عرصه پخش سیلاب و شاهد با استفاده از ْ آزمون T در نرم افزار Spps مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، نتایج نشان داد که درصد تاج پوشش، تراکم و درصد حضور گونه های Hammada salicornia, Seidlitziarosmarinus و همچنین درصد کل تاج پوشش، کل تراکم و درصد کل حضور گونه ها نیز در سطح خطای 1 درصد دارای اختلاف معنی دار بودند. میزان درصد پوشش و حضور لاشبرگ نیز واجد تفاوت معنی دار در سطح خطای 5 درصد بود. درصد مجموع گیاهان یکساله، Zygophyllum europterum، Salsola yazdiana و Artemisia seiberiدر عرصه پخش سیلاب و شاهد از نظر آماری فاقد اختلاف معنی دار بودند. عملیات پخش سیلاب موجب حضور گونه های Zygophyllum europterum، Salsola yazdiana وArtemisia seiberi در عرصه شده است. درصد پوشش گیاهی این گونه ها در وضعیت فعلی اندک است، ولی با تکرار آبگیری در محدوده پخش سیلاب، ممکن است تغییرات مشهودی در ترکیب گیاهی عرصه در بلند مدت حاصل آید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

ترسیب کربن از اتمسفر در اکوسیستم های زمینی رهیافتی پایدار جهت مقابله و سازگاری با تهدید تغییرات اقلیمی در عصر حاضر تلقی می شود. این پژوهش با هدف بررسی ظرفیت روش های مختلف مرتع کاری در مناطق مختلف اقلیمی و جغرافیایی کشور در ترسیب کربن اتمسفری انجام شد. برای این کار، در استان های لرستان، فارس، کرمانشاه، خراسان رضوی، مازندران، کردستان، کرمان، مرکزی و اصفهان سایت های معرف عملیات مرتع کاری انتخاب شد. سپس با عملیات میدانی، ضمن ثبت ویژگی های سایت های انتخاب شده، نمونه برداری خاک، زیست توده هوایی و ریشه و لاشبرگ به صورت سیستماتیک تصادفی در سایت های مطالعاتی و شاهد انجام شد. نتایج نشان داد که عملیات مرتع کاری اجراء شده در مناطق جنگل های نیمه خشک واقع در دامنه های زاگرس مرکزی بیشترین ظرفیت ترسیب کربن را نشان دادند. عملیات بذرکاری، بذرپاشی و کپه کاری گراس ها و لگوم های چندساله نظیر فستوکا، یونجه، جاشیر و اسپرس اجرا شده در این مناطق موفق به ترسیب 4/17 تا 80 تن کربن در هکتار شده است. همچنین سهم ترسیب کربن در خاک از کل کربن ترسیب یافته در این مناطق کمینه 93 درصد از کربن ذخیره شده را شامل می شد. عملیات مرتع کاری همراه با قرق، ترسیب کربن را تا حدود دو برابر افزایش داده بود. در این مناطق کپه کاری موفق تر از سایر اشکال عملیات بود. در مناطق هیرکانی، عملیات بذرکاری گراس های مرتعی حدود 18 تن کربن ترسیب نموده و از نظر ظرفیت ترسیب کربن در ایران پس از عملیات مرتع کاری در دامنه های زاگرس مرکزی در رده دوم قرار داشت. عملیات مرتع کاری اجرا شده در مناطق خشک و نیمه خشک مرکز و نیمه شرقی کشور در قیاس با دیگر مناطق ذکر شده فوق تأثیر چندانی در افزایش ظرفیت ترسیب کربن در عرصه نداشته اند. بیشترین کمیت ترسیب کربن را قرق مراتع در دو حوزه کارده مشهد و شمس آباد اراک به ترتیب با ترسیب 63/5 و 51/6 تن کربن در هکتار به خود اختصاص داده اند. تغییر کاربری دیمزار به مرتع در حوزه کارد ه مشهد منجر به ترسیب 7/4 تن کربن در هکتار شده است.

شور شدن اراضی از معضلات مهم و مخرب در بخش کشاورزی است که بایستی با تدبیر و مدیریت صحیح علمی این روند کنترل شود. اولین گام در این راه، شناسایی و تهیه نقشه مناطق شور است. در چند دهه گذشته استفاده از روش های زمین آمار و سنجش از دور برای تهیه نقشه شوری خاک و پایش تغییرات آن توسعه پیدا کرده است. هدف از این مطالعه مقایسه قابلیت روش های زمین آماری مختلف برای تهیه نقشه شوری خاک سطحی در بخشی از دشت میامی واقع در شهرستان میامی استان سمنان می باشد. برای انجام این کار تعداد 225 نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متری خاک سطحی از محل تقاطع خطوط شبکه منظم به ابعاد 600 * 600 متری با کمک GPS انجام شد و EC، pH و درصد رس نمونه های خاک اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که روش کریجینگ با میانگین مطلق خطا 29/2 از دقت بالاتری نسبت به سایر روش های میانیابی برخوردار بود و در مقابل روش spline Thin plate با میانگین مطلق خطای 38/4 کمترین دقت را داشته است. بر اساس نقشه تهیه شده در منطقه مورد مطالعه بیشترین مقدار شوری 69/15 ds/m و کمترین مقدار شوری 02/2 ds/m و میانگین شوری در دشت میامی24/5 ds/m می باشد.

سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف از جمله بهره برداری های بی رویه، تغییرات اقلیمی و دیگر عوامل دچار تخریب شده و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته اند و یا جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آنها از طریق انتخاب گونه های مناسب و تعیین جمعیت های مقاوم در هر گونه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از اینرو در طرح تحقیقاتی علوفه قابل برداشت مراتع کشور، بذر مهمترین بوته ای چند ساله قابل چرای دام همراه با اکسشن های موجود آنها، از مناطق مختلف مراتع استان کرمان در تاریخ های مناسب جمع آوری و در ایستگاه تحقیقات کرمان کشت گردید. به منظور مقایسه قدرت جوانه زنی و درصد استقرار جمعیت های مختلف گونه های گیاهی، آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه به مرحله اجرا در آمده و از صفات مورد نظر یادداشت برداری به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصله نشان داد که از بین گیاهان مورد مطالعه گیاه Fortuynia bungei نسبت به سایر گونه ها دارای قدرت جوانه زنی و استقرار بهتری بود. همچنین از بین جمعیت های مورد مطالعه گیاه مزبور، جمعیت های کوهپایه و بم به ترتیب با 03/53 و 52 درصد، بیشترین میزان درصد استقرار را به خود اختصاص دادند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

با توجه به رشد روزافزون جمعیت، آب زیرزمینی یکی از منابع مهم تامین آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق جهان از جمله ایران به شمار می آید. این منابع در نقاط مختلف به صورت طبیعی یا از طریق فعالیت های انسانی دچار تغییر کیفیت شده و آلوده می شوند. به همین جهت مدیریت منابع آب دارای اهمیت زیادی شده است. هدف از این تحقیق، بررسی روند تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت جیرفت جهت مصارف شرب می باشد و همچنین به بررسی نقش کاربری اراضی و سازندهای زمین شناسی در کیفیت آن نیز پرداخته می شود. در این مطالعه از پارامترهای EC، Cl، Ca، mg، Naو So4 استفاده شد و پهنه بندی داده های کیفی با روش زمین آماری کریجینگ در نرم افزار ArcGIS9. 3 انجام شد و سپس طبقه بندی اب نیز با استفاده از دیاگرام شولر صورت گرفت. نتایج نشان داد که در سال 1380 بخش های جنوبی منطقه مورد مطالعه از کیفیت پایین تری برخوردار است اما در سال 1393، آب زیرزمینی با کیفیت پایین تر به سمت شمال منطقه مورد مطالعه کشیده شده است. همچنین روند کاهش کیفیت آب زیرزمینی از سمت جنوب به مرکز و شمال منطقه گسترش پیدا کرده است. با تهیه نقشه کاربری اراضی مشخص گردید که در بخش هایی که اراضی کشاورزی وجود دارد آب زیرزمینی از کیفیت پایین تری برخوردار است. همچنین با تهیه نقشه زمین شناسی مشخص گردید که سازندهای با بافت ریزدانه تر که در بخش های جنوبی و مرکزی قرار دارند از کیفیت آب پایین تری برخوردارند. در حالت کلی چنین می توان نتیجه گرفت که کیفیت آب منطقه مورد مطالعه با گذشت زمان برای مصارف شرب کاهش یافته و تحت تاثیر کاربری اراضی و سازندهای زمین شناسی قرار گرفته است و برای بهبود کیفیت منابع آب زیرزمینی باید نقش عوامل انسانی (کاربری اراضی و فعالیت های کشاورزی) را به شدت مدنظر قرار داد.

تغییرات الگوی زمانی و مکانی خشکسالی ها همیشه رکن اساسی در برنامه یزی منابع آب می باشد و راهکار های لازم در جهت سیاست گذاری و مدیریت یکپارچه منابع آب حتماً بایستی با در نظر داشتن این مهم باشد. خشکسالی به عنوان یک پدیده خزنده محیطی مناطق تحت تاثیر خود را تخریب کرده و موجب صدمات گاهاً جبران ناپذیری را وارد می کند. در این تحقیق به منظور بررسی الگوی مکانی و زمانی خشکسالی هواشناسی و هیدروژئولوژی در دشت بم که مصداق یه منطقه خشک و کویری در استان کرمان می باشد از شاخص SPI جهت بررسی خشکسالی هواشناسی و همچنین شاخص GRI جهت خشکسالی هیدروژئولوژیک استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که شدیدترین خشکسالی هواشناسی در سال 1381 و شدیدترین ترسالی در سال 1393 در منطقه مورد مطالعه اتفاق افتاده است همچنین شدیدترین ترسالی هیدروژئولوژی در سال 1381 و شدیدترین خشکسالی هیدرولوژیک مربوط به سال 1393 می باشد ضمناً از نظر الگوی زمانی خشکسالی هیدرولوژیک با تاخیر زمانی یک ساله نسبت به خشکسالی هواشناسی در منطقه مورد مطالعه اتفاق می افتد. از نظر الگوی مکانی و پهنه بندی خشکسالی نتایج نشان داد که کلاس های خشکسالی متوسط و نرمال قسمت اعظم منطقه را فرا گرفته است و هرچه از شرق منطقه به سمت غرب منطقه حرکت کنیم بر شدت خشکسالی افزوده و ترسالی ها بیشتر متمرکز بر بخش شمال شرقی منطقه می باشند.

سرمایة اجتماعی یکی از ارکان اصلی در مدیریت مشارکتی و توسعة پایدار محلی محسوب می گردد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی سرمایة اجتماعی درون گروهی در دو بازة زمانی قبل و بعد از اجرای پروژة مشارکتی با عنوان پروژة بین المللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته در مناطق خشک  RFLDL  ، در روستای ده رضا از توابع شهرستان ریگان استان کرمان می باشد. جامعة آماری در این مطالعه اعضای گروه های توسعة روستایی است که 133 نفر در غالب 9 گروه را شامل می شوند. در این تحقیق میزان روابط اعتماد و مشارکت در شبکة ذینفعان با استفاده از پرسشنامه های تحلیل شبکه ای و بر اساس مشاهدة مستقیم و مصاحبه با کلیة ذینفعان و بر اساس سنجش شاخص های تحلیل شبکه ای مانند تراکم، تمرکز، دوسویگی، انتقال یافتگی و میانگین فاصلة ژئودزیک در دو مرحلة قبل و بعد از اجرای پروژة بین المللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج در این بررسی نشان می دهد که میزان اعتماد، مشارکت و به نوعی سرمایة اجتماعی در قبل از اجرای پروژه در حد متوسط بوده که پس از اجرای این پروژه میزان این مؤلفه ها افزایش یافته است. سرعت گردش و تبادل اعتماد و مشارکت بین افراد بعد از اجرای طرح نسبت به قبل از اجرای آن افزایش یافته و اجرای این پروژه، اتحاد و یگانگی بین افراد را نیز تقویت کرده است. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان کرد که به دنبال اجرای این پروژه میزان سرمایة اجتماعی درون گروهی شبکه افزایش یافته و در واقع می توان استدلال نمود که پس از اجرای پروژه، تحقق مدیریت مشارکتی در منطقه به شکل مطلوب صورت گرفته است.

مدل سازی مراحل رشد گونه های گیاهی وارتباط آن با عوامل محیطی بخصوص تغییرات اقلیمی و خاکی، می تواند هدایت گر برنامه های مدیریتی و حفاظتی مناسب جهت احیا و اصلاح مراتع باشد. در این تحقیق هدف ارزیابی مدل AquaCrop برای گونه های جو خودرو (Hordeum murinumsubsp. glaucum (Staud. )Tzvelev) و یونجه (Medicago polymorpha L. ) در منطقه حفاظت شده شیمبار بود. بنابراین براساس داده های اندازه گیری شده سال های 1392 تا 1394، ارزیابی مدل انجام شد. برای مقایسه داده های شبیه سازی شده با داده های سال دوم از شاخص های ارزیابی، ضریب تبیین (R2) جذر میانگین مربعات اشتباه (RMSE) جذر میانگین مربعات اشتباه نرمال شده (NRMSE) شاخص توافق ویلموت (d)، ضریب کارایی مدل (EF) استفاده شد. ارزیابی کارکرد مدل AquaCrop در شبیه سازی روند تغییرات سایه انداز (درصد پوشش) و تولید ماده خشک گونه های انتخابی، نشان داد که مدل کارایی لازم را در شبیه سازی دارد. ارزیابی آماری مقادیر R2، EF و d در شبیه سازی و اعتبارسنجی برای تغییرات سایه انداز (درصد پوشش) و تولید ماده خشک در جو خودرو و یونجه نزدیک به 1 هستند. نتایج ارزیابی آماری درصد پوشش جو خودرو و یونجه نیز نشان می دهد مقدار عددی ضریب RMSE، بین 1 تا 7/3 و برای ماده خشک بین 23/0 تا 03/0 است.

به منظور شناسایی و تحلیل مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام و بهنگام به مراتع ییلاقی در زیست بوم عشایر قشقایی (طایفه شش بلوکی) در سال 1394، اقدام به نمونه آماری به تعداد 405 خانوار از گروه بهره برداران عشایری و نیز 45 نفر از گروه کارشناسان مطلع و خبره در زمینه کوچ و مدیریت چرای دام در استان های فارس و بوشهر شد. روش تحقیق، پیمایش توصیفی و تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه همراه با مصاحبه بود. در این تحقیق نظرات دو گروه آماری در قالب طیف (پنج گزینه ای) لیکرت جمع آوری شد و سپس از طریق آزمون های پارامتریک و ناپارامتریک از جمله: آنالیز تجزیه واریانس، u مان ویتنی، کروسکال والیس مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین نظرات کارشناسان و بهره برداران از نظر اولویت عوامل موثر، تفاوت معنی داری (01/0p<) وجود دارد. به طوری که کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، گرمای زودرس در قشلاق، کاهش بارندگی و خشکسالی های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق و از بین رفتن مراتع میان بند نسبت به بقیه عوامل می دانند در حالی که بهره برداران مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: کاهش بارندگی و خشکسالی های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق، ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، کمبود امکانات و خدمات بهداشتی در مسیر کوچ از قشلاق به ییلاق و رقابت در رسیدن و بهره برداری از مراتع ییلاقی بین بهره برداران ذیحق نسبت به بقیه عوامل می دانند. همچنین کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: تعیین تاریخ کوچ از سوی دولت با هماهنگی بهره برداران، برقراری اتراقگاه های موقت از سوی دولت در مسیر کوچ عشایر از قشلاق به ییلاق، کنترل گیاه بهمن در قشلاق از طریق اصلاح مراتع، گماشتن قرقبان برای مراتع ییلاقی و حمایت دولت از طریق تامین علوفه نسبت به بقیه عوامل می دانند در حالی که بهره برداران مهم ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: وجود علوفه مرغوب در قشلاق، حمایت دولت از طریق تامین علوفه، نبودن رقابت در رسیدن و بهره برداری از مراتع ییلاقی بین بهره برداران ذیحق، وجود مقدار زیاد علوفه در مرتع قشلاق و کافی بودن آب در قشلاق نسبت به بقیه عوامل می دانند. ضمناً در این تحقیق مشخص شد که بین نظرات کارشناسان همبستگی معنی داری (01/0p<) وجود دارد ولی بین نظرات بهره برداران(تیره ها و بنکوهای عشایری مورد بررسی) همبستگی معنی داری وجود ندارد.

چرای دام عمومی ترین نوع کاربری مراتع بوده و می تواند بر ترکیب پوشش گیاهی مرتع، تولید خالص اولیه، نسبت اندام هوایی به ریشه و چرخه عناصر غذایی موثر باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر شدت های مختلف چرای دام بر تخصیص عناصر غذایی فسفر، کلسیم، سدیم و پتاسیم در اندام های هوایی و زیرزمینی Artemisia aucheri در مراتع ییلاقی دامنه جنوب شرقی سبلان انجام شد. در این پژوهش از نمونه برداری تصادفی-سیستماتیک استفاده شد. در هر شدت چرایی 3 ترانسکت 200 متری به صورت موازی با یکدیگر مستقر شدند. سپس در امتداد هر ترانسکت پلات های یک مترمربعی به فواصل 50 متر مستقر شد. در هرپلات، نمونه برداری از اندام های هوایی و زیرزمینی صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس تخصیص عناصر غذایی مورد بررسی در گونه A. aucheri نشان داد که فسفر و کلسیم اندام های هوایی در سطح پنج درصد تحت تأثیر شدت های مختلف چرایی قرار گرفتند. همچنین سدیم و کلسیم اندام های زیرزمینی در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی داری بودند. نتایج این تحقیق و ارتباط بین تخصیص عناصر غذایی و چرای دام، می تواند در شناخت و مدیریت چرای دام و مرتع بکار رود.

این پژوهش به منظور بررسی مهمترین عوامل بوم شناختی مؤثر بر درصد تاج پوشش گون سفید (Astragalus gossypinus) در بخشی از مراتع نیمه خشک استان کردستان صورت گرفت. با پیمایش صحرایی سه ناحیه شامل دزلی، نران و گردنه مروارید به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب شدند. تعداد پلات ها با توجه به ویژگی های پوشش گیاهی و سایر عوامل محیطی، در منطقه دزلی 6 نقطه معرف نمونه برداری، در منطقه نران 3 نقطه و در گردنه مروارید 4 نقطه معرف تعیین گردید. نمونه برداری از پوشش گیاهی در هر تیمار به روش تصادفی-سیستماتیک در قالب پلات های 1×1 متر و در طول دو ترانسکت بطول 100 متر انجام شد. نمونه گیری از خاک در هر پلات با سه تکرار و از عمق50-0 سانتی متری در پای گیاه و بین پایه ها انجام گرفت. در نمونه های خاک فاکتورهای درصد رس، سیلت، شن، گچ، آهک، هدایت الکتریکی، اسیدیته، فسفر، کلسیم، منیزیم، درصد سنگ و سنگریزه، نیتروژن، کربن و پتاسیم اندازه گیری شد. برای بررسی خصوصیات خاک و پوشش گیاهی از تجزیه واریانس یک طرفه و به منظور تعیین اثر عوامل محیطی بر درصد تاج پوشش گون از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. نتایج نشان داد که فاکتورهای کربن، پتاسیم، اسیدیته، منیزیم، فسفر، کلسیم، آهک، ازت، رس، شن، متوسط بارش سالیانه، درصد تاج پوشش در بین رویشگاه های مختلف دارای اختلاف معنی دار در سطح یک درصد است. سایر فاکتورها از جمله گچ، هدایت الکتریکی در بین رویشگاه های مختلف معنی داری نشدند. بر اساس نتایج به دست آمده، در نتایج رگرسیونی، آهک، ارتفاع و بارش هر کدام به ترتیب با 25درصد، 12درصد و 7 درصد تغییرات درصد تاج پوشش را توجیه می کند.

بدون تردید جوامع عشایری از مهمترین و تاثیرپذیرترین جوامع بشری نسبت به تغییر اقلیم هستند که در عین حال دانش بومی آن ها نقش نافذی در مدیریت مرتع و دام دارد. بدین منظور درک و دانش بهره برداران مراتع ییلاقی سمیرم استان اصفهان نسبت به تغییر اقلیم بررسی شد. جامعه مورد مطالعه، عشایر مراتع ییلاقی سمیرم می باشد که در حدود 7700 بهره بردار از طوایف مختلف ایل قشقایی شامل دره شوری، عمله، شش بلوکی و فارسیمدان از این مراتع استفاده می-نمایند. به منظور شناخت دانش بومی و سازگاری عشایر نسبت به تغییر اقلیم از روش های نظیر مصاحبه های گروهی و عمیق و تکمیل پرسشنامه استفاده گردید و اثرات سن، جنس، تحصیلات و نوع زیست بوم مرتعی با استفاده از آزمون من-ویتنی تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان می دهد عشایر تغییر در پارامترهای دما، بارش و باد را از نشانه های اصلی تغییر اقلیم می دانند، به طوری که بالغ بر 90 درصد عشایر به کاهش بارش، افزایش دما و افزایش سرعت باد معتقد هستند و در اکثر سوال ها سن، جنس، تحصیلات و ارتفاع منطقه در پاسخگویی به سوالات تاثیر داشته است. همچنین پرسشنامه های تکمیل شده به سازگاری هایی همچون تاخیر زمان کوچ، ساخت خانه های بلوکی، ساخت استخر، کاهش دام، تغذیه دام ها با سایر منابع علوفه ای و. . . اشاره دارد و نشان می دهد عشایر ایل قشقایی با زندگی در طبیعت به خوبی تغییرات به وجود آمده در اقلیم را درک کرده و سازگاری های لارم با آن را تا حدودی ایجاد کرده اند.

مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر عملیات اصلاحی مختلف بر شاخص های اکولوژیکی سلامت مرتع با استفاده از روش LFA در مراتع چاه شیرین بهبهان انجام شد. برای این منظور سه سایت عملیات اصلاحی کاشت درخت کهور (Prosopis juliflora) عملیات احداث کنتور فارو و عملیات کشت درخت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh) که در سال 1379 اجرا شده است، همراه با سه منطقه شاهد در کنار آنها انتخاب گردید. به منظور نمونه برداری در هر سایت 3 ترانسکت 100 متری بر اساس اقلیم، تیپ گیاهی و تغییرات پوشش گیاهی با فاصله 50 متر در یک طرح تصادفی-سیستماتیک در جهت شیب منطقه مستقر گردید. برای تعیین ویژگی های کارکردی مرتع شامل پایداری، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی با استفاده از روش LFA و به کارگیری از 11 شاخص سطح خاک تعیین گردید. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در اثر فعالیت های مدیریتی اعمال شده شاخص ها و ویژگی های کارکردی مرتع تغییر یافته اند. به طوری که نتایج آزمون تی مستقل برای سه مشخصه کارکردی در قطعات و میان قطعات گیاهی هر منطقه نسبت به منطقه شاهد آن تفاوت معنی داری را نشان داد (05/0>P). همچنین بر اساس نتایج حاصل از آزمون تجزیه واریانس مقایسه سه منطقه اصلاحی، برای سه مشخصه کارکردی (پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی) در قطعات مورد بررسی تفاوت معنی دار در سطح 1 درصد مشاهده گردید. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق برای عملیات کشت درخت کهور و احداث کنتورفارو از نظر مشخصه های کارکردی نسبت به سایت درخت اوکالیپتوس شرایط بهتری را نشان داد. بنابراین می توان اظهار داشت که عملیات اصلاحی باعث بهبود کارکرد مرتع گردیدند و مطالعات عملکرد مرتع با استفاده از شاخص های ساده در آشکارسازی تاثیر عملیات اصلاحی و مدیریتی بسیار موثر است.