تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1393 | دوره:21 | شماره:2 |تعداد مقالات:23

تعیین کیفیت علوفه یکی از مهمترین عواملی است که برای مدیریت صحیح مراتع لازم است. گونه های مرتعی در مکان ها و زمان های مختلف، کیفیت علوفه متفاوتی دارند. در این تحقیق کیفیت علوفه پنج گونه از گندمیان مهم مرتعی Bromus tomentellus، Poa angustifolia، Festuca ovina، Agropyron intermedium و Agropyron trichophorum در مراتع ییلاقی استان گلستان در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی، گل دهی و رسیدن بذر مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور در هر مرحله فنولوژیکی پنچ تکرار از هر گونه برداشت شد. فاکتورهای کیفی پروتئین خام (CP)، دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF)، الیاف خام (CF)، درصد ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. اطلاعات بدست آمده با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با نرم افزار آماری SAS تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج بدست آمده نشان داد که کیفیت علوفه هر پنج گونه با هم تفاوت معنی داری در سطح پنج درصد داشتند، همچنین بین مراحل مختلف رشد نیز اختلاف معنی داری در سطح پنج درصد وجود داشت. در بین گونه های مورد بررسی گونه Bromus tomentellus بالاترین کیفیت علوفه و پایین ترین کیفیت مربوط به گونه Agropyron trichophorum بود. از نظر مراحل فنولوژیکی، مرحله رشد رویشی بیشترین و رسیدن بذر پایین ترین کیفیت علوفه را داشت.

کیفیت علوفه از طرفی یکی از عوامل مهم در تعیین نیاز روزانه دام است و از طرف دیگر میزان کفایت مواد مغذی مورد نیاز دام را نشان می دهد. در این پژوهش، از گونه های مرتعی Acantholimon festucaceum، Andrachne fruticulosa، Artemisia sieberi، Euphorbia decipiens، Noaea mucronata، Scariola orientalis، Stachys inflata، Stipa Arabica و Stipa barbata و در منطقه میمه (که از گونه های مهم و مورد چرای دام در مراتع منطقه می باشند) در سه مرحله فنولوژیک رشد رویشی، گل دهی و بذردهی با سه تکرار و هر تکرار 5 پایه گیاهی از هر گونه نمونه برداری انجام شد. سپس تجزیه شیمیایی برای اندازه گیری درصد نیتروژن (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) نمونه های گیاهی انجام گردید. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از طرح کرت های خردشده در زمان در قالب طرح پایه کاملا تصادفی استفاده شد. پس از جمع آوری داده ها به منظور بررسی تغییرات شاخص های کیفیت علوفه گونه های مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک، تجزیه واریانس مرکب انجام شد و میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میانگین شاخص های اثرگذار بر کیفیت علوفه، تغییرات قابل ملاحظه ای دارند و مرحله فنولوژیک بر کیفیت علوفه اثر معنی داری دارد. با پیشرفت مراحل رشد، از میزان پروتئین خام (CP)، هضم پذیری ماده خشک (DMD) و مقدار انرژی متابولیسمی (ME) کاسته شده و بر درصد الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) افزوده شد. همچنین نتایج نشان داد که میانگین مقادیر پروتئین خام در مرحله رشد رویشی و گل دهی بیشتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی و در مرحله بذردهی کمتر بود. میانگین مقادیر هضم پذیری در مرحله رشد رویشی بالاتر و در مرحله گل دهی و بذردهی کمتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری یک واحد دامی بود. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در کلیه مراحل رشد پائین تر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی می باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان های مختلف چرا یکسان نمی باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. به طور کلی مراتع مورد مطالعه از نظر تامین پروتئین خام مورد نیاز روزانه واحد دامی چرا کننده در مراتع منطقه مطلوب ولی از نظر تامین انرژی متابولیسمی، نامطلوب می باشند.

به منظور تعیین کاربری بهینه و مدیریت صحیح محیط زیست، فرایند تعیین توان اکولوژیکی در حوزه حصارحسینی با استفاده از تکنیک GIS انجام شد. در قالب این فرایند با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی ابتدا منابع اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی منطقه شناسایی شده و نقشه پراکندگی آنها در این منطقه تهیه گردید. این نقشه ها بوسیله نرم افزار R2V رقومی شده و سپس به همراه دیگر داده های توصیفی برای ایجاد پایگاه داده ها به نرم افزار Arc\view و Arc\Info منتقل شد. آنگاه مدل رقومی ارتفاع (DEM) با استفاده از نقشه توپوگرافی در محیط Arc\view تولید شد. بر اساس این مدل نقشه های شیب، ارتفاع و جهت در طبقات مورد نظر ایجاد شدند. با همپوشانی و تلفیق نقشه های ارتفاع، شیب، جهت، انواع خاک ها و پوشش گیاهی در محیط Arc\view نقشه واحدهای زیست محیطی به وجود آمد. با استفاده از مدل های اکولوژیک ایران در نرم افزار Arc\view با استفاده از زبان پرس و جو ساختاربندی شده، و توان طبیعی هر یک از واحدهای زیست محیطی برای کاربری های مختلف تعیین گردیده و نقشه های مربوطه نیز تهیه شدند. نتایج کلی بیانگر آن است که در این ناحیه توان درجه یک و دو برای کشت فاریاب وجود ندارد. در کل 54.51% از مساحت حوزه برای مرتعداری و 12.76% برای کشت دیم مناسب است. از کل سطح حوزه، 1.63% برای کشت آبی و 31.1% برای حفاظت تعیین کاربری گردید.

آگاهی از جواب گویی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، از 32 گونه گیاهی که از گونه های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی کرسنک چهارمحال و بختیاریمی باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گل دهی و بذردهی) نمونه برداری شد. در هر مرحله 3 نمونه و برای هر نمونه 3 پایه گیاهی قطع گردید. پس از اندازه گیری درصد ازت (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) گونه های مورد مطالعه، مقادیر پروتئین خام (CP)، ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) آنها به منظور اطلاع از حد بحرانی شان برای تامین نیاز روزانه واحد دامی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از تجزیه واریانس و به منظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان می دهد که بیشترین مقدار پروتئین خام (23.87 درصد)، ماده خشک قابل هضم (74.35 درصد) و انرژی متابولیسمی (1064 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Bellevalia glauca می باشد. کمترین مقدار پروتئین خام (9.81 درصد) متعلق به گونه Thymus daenensis و کمترین مقدار هضم پذیری (38/51 درصد) و انرژی متابولیسمی (6.73 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Asperula molluginoides می باشد. میانگین مقادیر پروتئین خام مراحل مختلف رشد شامل مرحله رشد رویشی، گل دهی و بذردهی به ترتیب عبارتند از: 20.92، 13.03 و 8.89 درصد که در هر سه مرحله رشد بالاتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تامین نیاز روزانه واحد دامی است. میانگین مقادیر ماده خشک قابل هضم در مراحل مختلف رشد به ترتیب 70.96، 59.65 و 52.50 درصد می باشد که در مراحل مورد مطالعه بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری یک واحد دامی است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به ترتیب عبارتند از: 10.06، 8.14 و 6.92 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که مقدار آنها در مرحله رشد رویشی و گل دهی بالاتر و در مرحله بذردهی پایین تر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تامین نیاز نگهداری روزانه یک واحد دامی می باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان های مختلف چرا یکسان نمی باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. به طورکلی مراتع مورد مطالعه از نظر تامین پروتئین خام و انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه واحد دامی مطلوب ارزیابی می شوند. البته نتایج ارائه شده در این مقاله، به عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه مهم است.

تغییرات مکانی و ناهمگنی پراکنش جغرافیایی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های اکوسیستم های مرتعی و به تبع آن تغییرات پوشش گیاهی تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل فیزیکی و زیستی شامل مدیریت های گوناگون مرتع، میکروکلیمای خاک و توپوگرافی است. لذا تحقیق فوق با هدف بررسی تغییرات مکانی تولید، تراکم و درصد تاج پوشش درمنه کوهی در راستای تغییرات برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. بدین منظور نمونه گیری در مراتع واوسر به صورت تصادفی– سیستماتیک با استقرار 5 ترانسکت 100 متری با فواصل 100 متر از هم و سپس در روی هر ترانسکت به فاصله 10 متر ازهم یک پلات به ابعاد 2 متر مربعی مستقر شد. در مجموع از منطقه 150 نمونه برداشت و با ترکیب نمونه ها 50 نمونه نهایی حاصل شد. همچنین در هر پلات درصد تاج پوشش و تراکم گونه درمنه کوهی و میزان تولید آن از روش قطع و توزین اندازه گیری شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های زمین آماری در نرم افزار GS+ نشان داد که از میان متغیرهای مورد مطالعه خاک، درصد رس به میزان 82 درصد و از میان متغیرهای گیاهی تراکم درمنه به میزان 53 درصد دارای بالاترین ضریب تغییرات هستند. دامنه تاثیر تغییرنما ها از حدود 196.2 متر برای تولید تا 910 متر برای درصد رطوبت، درصد آهک، هدایت الکتریکی و درصد تاج پوشش در نوسان است. نتایج اعتبارسنجی مدل های اعمال شده نشان داد که مدل ویژگی های درصد آهک، تراکم و تولید درمنه کوهی ناحیه ای بودند و داری وابستگی مکانی قابل استفاده در روش کریجینگ می باشند.

هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل محیطی موثر در پراکنش پوشش گیاهی مراتع سرچاه عماری بیرجند بود. پس از بازدید صحرایی، پنج تیپ گیاهی به روش فیزیونومی انتخاب و در منطقه معرف هر تیپ گیاهی نمونه برداری در امتداد ترانسکت و در داخل پلات های مربعی از پوشش گیاهی و خاک به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. اندازه پلات ها با توجه به نوع و پراکنش گونه های گیاهی 1، 3 و 16 مترمربع و تعداد 45 پلات در منطقه معرف هر تیپ گیاهی در امتداد ترانسکت قرار داده شد. فاکتورهای اندازه گیری شده شامل درصد پوشش گیاهی در تمامی پلات ها و از پلات های اول و انتهایی هر ترانسکت از دو عمق 30-0 و 80-30 سانتی متر نمونه خاک برداشت شد. ویژگی های خاک شامل: بافت خاک، درصد آهک، رطوبت اشباع، گچ، اسیدیته، هدایت الکتریکی، یون های محلول (سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، کلر) در آزمایشگاه و ویژگی های توپوگرافی شامل: درصد شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا اندازه گیری گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات خاک و پوشش گیاهی از روش های آماری تجزیه واریانس یک طرفه و تحلیل مولفه های اصلی استفاده شد. نتایج حاصل از روش PCA نشان داد که از بین عوامل محیطی مورد بررسی، هدایت الکتریکی، درصد شن، درصد شیب، درصد گچ، درصد ماده آلی و مقدار سدیم محلول از مهمترین عوامل محیطی تاثیرگذار بر پراکنش پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه بود. به طوری که مجموع این عوامل 89.37 درصد پراکنش پوشش گیاهی منطقه را توجیه کردند. نتایج رسته بندی حاصل از روش PCA دو محور اصلی نشان داد که محور اول رسته بندی 70.74 درصد پراکنش پوشش گیاهی و محور دوم 18.63 درصد پراکنش پوشش گیاهی را توجیه کرد. متغیرهای محور اول شامل درصد شن، هدایت الکتریکی، درصد گچ، مقدار سدیم و همچنین درصد ماده آلی عمق یک و با توجه به علامت جبری متغیرها، پراکنش پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه با درصد شن همبستگی مثبت و با هدایت الکتریکی، درصد گچ، مقدار سدیم و همچنین درصد ماده آلی عمق یک همبستگی منفی داشت. متغیرهای محور دوم نمودار رسته بندی شامل درصد شیب و ماده آلی عمق دو است و با توجه به علامت جبری متغیرها، پراکنش پوشش گیاهی با درصد شیب و ماده آلی عمق دو همبستگی منفی داشت.

به منظور بررسی اثر آللوپاتیک اندام های هوایی گیاه ناگرد بر خصوصیات جوانه زنی (درصد و سرعت) و رشد (ساقه چه و ریشه چه) دو رقم ارزن، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش با نسبت های 0 (شاهد)، 12.5، 25 و 50 گرم در لیتر، در آزمایشگاه اجرا شد و در آزمایش دیگر که در گلخانه انجام شد تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح خاک پای بوته، خاک میان بوته، خاک دور از منطقه و خاک ماسه شسته شده (شاهد) در نظر گرفته شد. طبق یافته های این تحقیق، همه صفات مورد بررسی ارزن رقم kcm7 نسبت به ارزن رقم kcm2 بیشتر تحت تاثیر خاصیت آللوپاتی گیاه ناگرد قرار گرفت. به طوری که در محیط آزمایشگاه در ارزن رقم kcm7 همه صفات مورد بررسی (بجز سرعت جوانه زنی) بلافاصله با اعمال تیمار 12.5 گرم در لیتر عصاره واکنش منفی نشان دادند و در ارزن رقم kcm2 واکنش منفی شاخص های درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی از تیمار 50 گرم بر لیتر، طول ساقه چه از تیمار 12.5 گرم بر لیتر و طول ریشه چه از 25 گرم بر لیتر عصاره شروع شد. در نتایج بخش گلدانی فقط طول ریشه چه دو رقم تحت تاثیر تنش ناشی از مواد آللوپاتیک خاک گیاه ناگرد قرار گرفت. طبق نتایج این تحقیق می توان چنین نتیجه گرفت که رقم ارزن 2 در مقایسه با رقم ارزن 7 به مواد آللوپاتی ناگرد مقاوم تر بود.

اطلاع از هضم پذیری گونه های مختلف گیاهی موجود در ترکیبات گیاهی و اجزای فردی گیاه و همچنین آگاهی از چگونگی ارتباط هضم پذیری علوفه مرتعی با ترکیبات شیمیایی علوفه یکی از ملزومات اساسی به منظور مدیریت کمی و کیفی هضم علوفه مرتع و تغذیه دام در مرتع است. بررسی با هدف ارزیابی تغییرات ترکیبات شیمیایی علوفه در طول دوره رشد (از آغاز رویش مجدد در اواخر زمستان تا مرحله بذر دهی) و تعیین ارتباط هضم پذیری علوفه با این ترکیبات در مهمترین گندمیان مرتعی گرمسیری شامل: Panicum antidotale، Cenchrus ciliaris، Pennisetum divisum و Cymbopogon olivieri و در عرصه های ماسه زار استان خوزستان (شمال غرب بستان) انجام شد. نمونه برداری های مکرر هر 20 روز یکبار انجام شد و بر اساس طول دوره رشد، تعداد آن در هر گونه متفاوت بود (به طوری که برای هر گونه در هر مرحله سه تکرار از هر نمونه، حداقل 10 پایه گیاهی برای هر تکرار، و برای گونه های فوق به ترتیب از راست به چپ 6، 6، 8 و 7 مرحله نمونه برداری شد). پروتئین خام (CP)، کربوهیدرات های محلول (WSC)، فیبر خام (CF)، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF)، خاکستر و میزان قابلیت هضم ماده خشک (DMD) به کمک دستگاه NIRS تعیین و تجزیه واریانس، همبستگی و رگرسیون چندگانه بین شاخص های ارزش غذایی و گونه های مختلف با مراحل رشد انجام شد. نتایج نشان داد که بین گونه های مختلف و مراحل مختلف رشد از نظر ارزش غذایی اختلافات معنی داری وجود داشت. به طوری که گونه Cenchrus ciliaris با داشتن بالاترین DMD (49.72 درصد)، CP حدود 10.5 درصد، بالاترین درصد خاکستر و کمترین مقدار CF و ADF دارای برترین کیفیت در میان 4 گراس مرتعی بود و گونه Pennisetum divisum با کمترین مقدار DMD و بالاترین CF و ADF دارای پایین ترین کیفیت علوفه بود. همبستگی بین شاخص های ارزش غذایی گونه های مختلف با مراحل رشد نشان داد که قابلیت هضم ماده خشک با پیشرفت مراحل رشد، در سه گونه اول دارای همبستگی منفی و معنی داری بود، اما در گونه Cymbopogon olivieri این روند معنی دار نشد، درحالی که درصد پروتئین خام و خاکستر با زمان در کلیه گونه های مورد بررسی همبستگی منفی و معنی داری (در حد یک درصد) نشان دادند، درصد فیبر خام و ADF با پیشرفت زمان در سه گونه مذکور همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. به کمک رگرسیون چندگانه و بر مبنای همبستگی قوی و معنی داری که بین قابلیت هضم ماده خشک با CP، WSC، CF، ADF و خاکستر وجود داشت معادلاتی برای برآورد قابلیت هضم ماده خشک ارائه گردید، به طوری که در این معادلات برای گونه R2=0.9616 Pennisetum divisum، در گونه R2=0.9817 Cenchrus cliaris، در گونه R2=0.9134 Cymbopogon olivieri و برای گونه R2=0.9712 Panicum antidotale بود.

در این تحقیق تحمل پذیری گونه مرتعی Atriplex leucoclada به تنش شوری که بومی ایران و دارای ارزش غذایی مناسبی برای دام است در شرایط گلخانه و رویشگاه های طبیعی استان فارس مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور با اعمال تیمارهایی با غلظت های صفر، 100، 200، 300، 400 و 500 میلی مولار نمک NaCl بر روی گلدان های کاشته شده، در اتاق کنترل در تاریکی 8 و روشنایی 16 ساعته در دمای 20 درجه سانتی گراد، صفات رشد اندازه گیری شد. نمونه برداری گیاه و خاک در اکوتیپ ها طبیعی مناطق داراب در استان فارس انجام شد که نمونه های گیاهی از ریشه و اندام هوایی به طور تصادفی در دوره رشد رویشی و نمونه های خاک نیز در رویشگاه های گونه مورد بررسی از دو عمق سطحی (10-0) سانتی متری و عمق زیرسطحی (45-10) سانتی متری در پای بوته ها برداشت شد. نتایج بررسی تاثیر نمک NaCl بر ویژگی های مرحله رشد نشان می دهد که بین غلظت های مختلف نمک تفاوت معنی داری نسبت به شاهد وجود دارد، به طوری که در غلظت های صفر، 100، 200 و 300 میلی مولار تمامی صفات مورد بررسی شامل وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت وزن برگی (LWR)، مولفه های نسبت سطح برگی (LAR)، سطح ویژه برگی (SLA)، ارتفاع گیاه و سطح برگی (LA) نسبت به شاهد افزایش یافته، اما افزایش شوری بیش از 300 میلی مولار موجب کاهش معنی دار شاخص های رشد می گردد. بنابراین، حضور نمک تا 300 میلی مولار نه تنها محدود کننده رشد گونه Atriplex leucoclada نیست بلکه باعث افزایش در شاخص های رشد بوده و نشان می دهد که این گونه در مرحله رشد جزء هالوفیت های اجباری می باشد.

اصلاح و احیاء مراتع تحت تاثیر شوری و قلیائیت، به دلیل شرایط خاص حاکم بر این گونه اکوسیستم ها، در اولویت کاری مسوولان اجرایی کشور قرار گرفته است. قدم اول در این امر شناسایی گونه های گیاهی مناسب با تاکید بر گونه های بومی، برای این مناطق می باشد، به طوری که ضمن استقرار مناسب، استعداد رشد و تولید را در شرایط عرصه مورد نظر داشته باشند، بنابراین در این تحقیق سازگاری چهار گونه گیاهی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در کویر میقان اراک برای مدت سه سال انجام گردید. منطقه مورد مطالعه دارای متوسط میزان بارندگی 327 میلی متر، بافت خاک سنگین و از نوع لوم- سیلتی- رسی، میزان شوری خاک بین 2.1-7.1 میلی موس بر سانتی متر و ارتفاع سطح آب زیرزمینی بیش از سه متر بود. روش کشت گونه های گیاهی به روش کشت نهال گلدانی و به فاصله 2.5متر از یکدیگر در اواسط آبان ماه انجام شد. صفات مورد بررسی شامل میزان استقرار، درصد پوشش گیاهی، شادابی، تولید علوفه و میزان خوشخوراکی گونه بود. نتایج نشان داد که تمامی گونه ها از استقرار خوبی برخوردار بودند و اختلاف معنی داری بین آنها از نظر صفاتی مانند درصد پوشش گیاهی، شادابی و تولید علوفه وجود داشت. بیشترین مقدار پوشش گیاهی مربوط به گونه Atriplex canescens و کمترین آن، متعلق به Atriplex leucoclada بود. بیشترین میزان تولید علوفه در گیاه Halimion verrucifera و بیشترین میزان شادابی در گیاه A. canescens مشاهد گردید. نتایج حاصل از تعیین میزان خوشخوراکی گونه ها به روش باقی مانده علوفه به روش کافه تریا نشان داد که اختلاف معنی داری بین میزان مصرف علوفه در گونه های مورد مطالعه وجود داشت، به طوری که گیاه H. verrucifera بیشترین و گیاه Camphorosma monspeliacum کمترین میزان مصرف علوفه را داشتند. به طور کلی گیاه H. verrucifera که یک گونه بومی در منطقه می باشد، نسبت به سایر گونه های مورد مطالعه از نظر تولید علوفه و میزان خوشخوراکی برتری نشان داد، بنابراین کشت این گونه در منطقه توصیه می شود.

به منظور درک چرخه چرا و رفتار چرایی دام در شیب های مختلف مرتع، عادات و رفتار چرایی میش فشندی به عنوان دام غالب منطقه کردان البرز به مدت 4 سال مورد بررسی و مشاهده قرار گرفت. شاخص های مورد بررسی این تحقیق شامل مسافت روزانه طی شده توسط دام، مسیر دام در مرتع با توجه به شیب آن، سرعت دام (میانگین، حداکثر و حداقل)، همچنین مدت زمان استراحت و حرکت دام در روز بوده است. برای تعیین شاخص های ذکر شده از دستگاه موقیعت یاب جغرافیایی (جی پی اس گارمین) استفاده گردید که با استفاده از کمربندی مخصوص به پشت یک میش 4 ساله بسته شده و پس از خروج دام از آغل فعال شده، سپس در پایان روز داده های آن با استفاده از مدتراک در محیط الویس استخراج گردید. مسیر حرکت دام به انتخاب چوپان مشخص می شد. نتایج نشان داد که طی ماه اول فصل چرا و در زمانی که پوشش گیاهی بیشتر می باشد، مسافت پیموده شده دام کمتر از ماه های دیگر فصل چرا می باشد. همچنین بیشترین مسافت پیموده شده دام در شیب های 30-60 درصد و کمترین آن در طبقه شیبی کمتر از 15 درصد بوده است. نتایج رفتار چرای دام در طی ماه های فصل چرا نشان داد که بیشترین میانگین سرعت دام مربوط به تیرماه و کمترین آن مربوط به اردیبهشت و خرداد بود. بنابراین با استفاده از این اطلاعات می توان برنامه چرایی دام را در مناطق مشابه این مطالعه، در شیب های مختلف مدیریت کرد.

به منظور مدیریت اکوسیستم های مرتعی، شناخت اجزای آن و تاثیر متقابل آنها بر یکدیگر ازجمله خاک و پوشش گیاهی ضروریست. بدین منظور در پژوهش حاضر تاثیر گونه های گیاهی گز و تاغ بر ویژگی های خاک در منطقه نیاتک سیستان بررسی شد. بنحوی که پس از شناسایی مناطق کشت این گونه ها در پایان فصل رویش، نمونه برداری در مناطق معرف هر گونه به روش تصادفی سیستماتیک از خاک انجام شد، به این صورت که در ابتدا و انتهای هر ترانسکت نمونه برداری از خاک پای گونه ها از دو عمق 10-0 و 20-10 سانتی متری انجام شد، همچنین نمونه خاک از مناطق شاهد برداشت و بعد ویژگی های خاک از قبیل اسیدیته، ماده آلی، هدایت الکتریکی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، سدیم و بی کربنات اندازه گیری شدند. تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از آزمون t مستقل انجام شد. نتایج نشان داد در هر دو عمق بجز اسیدیته که به طور معنی داری کاهش یافته است، سایر ویژگی های خاک پای گونه های تاغ و گز در مقایسه با مناطق شاهد به طور معنی داری افزایش پیدا کرده است. کاهش پتاسیم در هر دو عمق عرصه گزکاری شده نسبت به منطقه شاهد نیز معنی دار بود. مقایسه اثرات تاغ و گز روی خاک نشان داد که در هر دو عمق مورد بررسی، به طور کلی افزایش شاخص های حاصلخیزی خاک در عرصه تاغ کاری و افزایش شاخص های مخرب خاک در عرصه گزکاری معنی دار بود. بنابراین، اگرچه کشت گونه های گز و تاغ به طور کلی باعث بهبود ویژگی های خاک در منطقه شد، اما با توجه به میزان تاثیرات مثبت بیشتر تاغ بر خاک نسبت به گونه گز و برخی تاثیرات منفی گز می توان گفت از لحاظ توصیه گونه مناسب اصلاح کننده و غیر مضر بر ویژگی های خاک تاغ گونه مناسبی برای منطقه می باشد.

خاک های آلوده به عناصر سنگین یکی از بزرگ ترین معضلات دنیای امروز می باشد که پاکسازی این گونه خاک ها به ویژه در مناطق مسکونی و کشاورزی مستلزم بهره گیری از پیشرفته ترین متدهای بیولوژیکی است تا بتوان بدون کمترین خسارت به محیط خاک را پالایش نمود. یکی از جدیدترین فناوری های نوین، گیاه پالایی (Phytoremediation) یا استفاده از گیاهان در پاکسازی خاک های آلوده می باشد که امکان کاربرد آن در سطح وسیع و با کمترین خسارت به محیط وجود دارد. کادمیم ازجمله عناصری است که در غلظت های بالا به عنوان یک عنصر آلاینده محیط زیست معرفی شده و می تواند اثرات مخربی بر انسان ها و جانوران داشته باشد. بدین منظور مطالعه ای در منطقه ایرانکوه با یازده گونه گیاهی و در سه جایگاه با سه درجه آلودگی انجام گردید. در این تحقیق فرم کل و عصاره گیری شده با DTPA عنصر کادمیم همرا با تعدادی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک هر سه جایگاه اندازه گیری شد. زیست انباشتگی عنصر کادمیم در اندام های هوایی و زیرزمینی و همچنین فاکتور انتقال عنصر کادمیم که در بحث گیاه پالایی و به طور خاص عصاره کشی گیاهی مهم می باشد مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در نهایت نتایج نشان داد که گونه های گیاهی Acantholimon sp، Ebenus stallata وAstragalus glacuanthus به ترتیب بیشترین غلظت کادمیم در اندام هوایی (1.40-1.53-1.97) و بیشترین ضریب انتقال کادمیم از اندام زیرزمینی به اندام هوایی (به ترتیب 2.09-1.37-12.6) را دارا بودند. این سه گونه به دلیل بالا بودن میزان زیتوده و زیست انباشتگی در اندام هوایی جهت پالایش خاک های آلوده به عنصر کادمیم در این منطقه و مناطق مشابه می توانند توصیه شوند.

فاکتورهای زمانی و مکانی تاثیرات مختلفی بر رفتار چرایی دام دارند، به طوری که پارامترهای متفاوت زمانی چرا مانند سرعت حرکت و مسافت پیموده شده دام در مرتع ازجمله عوامل موثر هستند که بررسی و مطالعه در مورد آنها می تواند به عنوان ابزار مهمی برای مدیریت چرا موثر باشد. بدین منظور این مطالعه در منطقه نیمه استپی استان مرکزی (انجدان اراک) طی سال های 1386 تا 1389 و در ماه های مختلف فصل چرا (5 ماه) انجام شد. برای تعیین شاخص های مورد استفاده، جهت ارزیابی رفتار چرایی دام از دستگاه GPS (دستگاه موقعیت یاب جغرافیایی) استفاده و یک روز معین در هر ماه از فصل چرا به دام بسته شد، سپس با استفاده از نرم افزار Map source پارامترهای سرعت حرکت دام، طول مسافت طی شده، مدت زمان صرف شده برای چرا، زمان صرف شده برای استراحت و زمان صرف شده برای حرکت اخذ گردید. به منظور ارزیابی فاکتورها، در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی با استفاده از نرم افزار SAS داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن میانگین ها مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پارامترهای سرعت حرکت دام، مسافت طی شده، زمان صرف شده برای استراحت، زمان صرف شده برای حرکت در سال های مختلف آماربرداری و ماه های فصل چرا اختلاف معنی دار دارند و زمان صرف شده برای چرا در سال های مختلف با هم اختلاف معنی دار ندارد ولی در ماه های مختلف در سطح 5% با هم اختلاف معنی دار دارد. در مواقعی که (سال ها و ماه ها) شرایط محیطی و اقلیمی برای رشد گونه های مرتعی به ویژه گیاهان یکساله مناسب تر بوده صفات رفتاری دام در جهت چرای بیشتر و حرکت و استراحت و طی مسافت کمتر بوده است.

درمنه زارهای ایران با وسعت 39.71 میلیون هکتار، 46.75 درصد از پوشش مراتع را به خود اختصاص می دهند و بزرگترین عنصر منطقه ایران و تورانی محسوب می شوند که علاوه بر چرای دام های محلی و عشایری در طول سال مورد استفاده حیات وحش نیز قرار می گیرند. به منظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه و پایدار این مراتع در این تحقیق مدل پیش بینی تولید مرتع با استفاده از مدل SWAT در حوزه آبخیز حبله رود واقع در استان های تهران و سمنان تعریف و مورد ارزیابی قرار گرفت. این حوزه با توجه به شرایط آب و هوایی نیمه خشک تا خشک شامل سه ناحیه اکولوژیکی (نیمه استپی، استپی و بیابانی) می باشد. واسنجی و اعتبارسنجی مدل توسط برنامه آنالیز عدم قطعیت (SUFI 2) موجود در مدل SWAT انجام شد. با توجه به داده های مشاهداتی تولید و نتایج شبیه سازی شده، مشخص گردید که مدل فوق دارای نتایج قابل قبولی در خصوص شبیه سازی این پارامتر می باشد. مدل SWAT تغییرات تولید شبیه سازی شده در منطقه نیمه استپی را بین 0.35 تا 0.5، در منطقه استپی بین 0.26 تا 0.15 و در منطقه بیابانی بین 0.033 تا 0.1 تن در هکتار نشان داد. همچنین آزمون آنالیز حساسیت نشان داد که هر چه از سمت منطقه نیمه استپی به سمت منطقه استپی و بیابانی حرکت کنیم پارامترهای آب و خاک از حساسیت بیشتری در تولید علوفه گیاهی برخوردار هستند.

این مطالعه جهت تعیین ارزش رجحانی گونه های مرتعی برای دام در مراتع روستای مجیدآباد شهرستان قروه در مسیر جاده سنندج- همدان، در سال های 1386 تا 1389 اجرا شد. به منظور تعیین ارزش رجحانی با روش شاخص رجحان، علوفه تولیدی 5 گیاه در داخل و خارج قرق برداشت گردید، و بر اساس میزان تولید و میزان مصرف دام از هریک از گونه های گیاهی شاخص رجحان گونه های گیاهی تعیین شد. در روش زمان سنجی، با استفاده از دوربین فیلمبرداری زمان چرای دام از هر گونه گیاهی ثبت و داده های بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت. در مدت 30 دقیقه فیلمبرداری، درصد زمان چرای دام از هر گونه بر اساس طرح بلوک های کاملا تصادفی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین سال های متفاوت و گونه های گیاهی مورد استفاده دام از نظر درصد زمان چرا تفاوت بسیار معنی دار آماری در سطح یک درصد وجود داشت. مقایسه میانگین درصد زمان چرای دام از گونه های مختلف نشان داد که گیاه Bromus tomentellus با اختصاص بیشترین میانگین (12.31 درصد) همراه با یکساله ها در یک کلاس از نظر آماری قرارگرفته و بعد از آنها گونه های Poa bulbosa، Pterocephalus canus، Thymus daenensis، Galium verum و سایر گونه ها قرار گرفته اند. گیاه مرتعی Prangos ferulacea با اختصاص میانگین 0.33 درصد از زمان چرا پایین ترین کلاس را از نظر آماری به خود اختصاص داد. در این تحقیق مشخص شد، در این منطقه گیاهانی مانند Stipa bromoiedes و Festuca ovina بسیار کم مورد استفاده دام قرار می گیرند.

رابطه انتشار گونه Festuca ovina با عوامل بوم شناختی پستی و بلندی، اقلیمی و خاکی در مراتع جنوب شرقی سبلان در استان اردبیل در سطح 45 رویشگاه بررسی شد. در داخل رویشگاه های تعیین شده 3 پلات بزرگ 10×10 متری در طول ترانسکت 120 متری از پائین دامنه تا ارتفاعات که فاصله هر پلات از همدیگر 40 متر بوده است، انتخاب شد. اندازه گیری پارامترهای پوشش تاجی در 3 پلات با ابعاد 60 × 25 سانتی متری در داخل پلات وسطی انجام شد و از پلات های پائین و بالا برای کنترل استفاده گردید. پارامترهای ارتفاع، شیب و جهات جغرافیایی برای سه پلات محاسبه و متوسط گیری شد. در سطح پلات وسط یک پروفیل خاک به عمق 30 سانتی متر حفر و از دو عمق 0-15 و 15-30 نمونه برداری انجام و پارامترهای خاک در آزمایشگاه تعیین گردید. از روش تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) برای گروه بندی سایت ها و از روش تجزیه و تحلیل متمایز کننده (DA) برای تعیین اهمیت پارامترها استفاده شد. با استفاده از روش های چند متغیره، سایت ها به 4 گروه مختلف تقسیم شدند. سایت های با درصد پوشش بالا از گونه F.ovina در گروه 3 قرار گرفتند که در این گروه ارتفاع، شیب و نزولات جوی بیشتر از گروه های دیگر و دما، شوری و اسیدیته خاک کمتر از گروه های دیگر بود. این نشان می دهد که گونه مورد مطالعه به ارتفاعات بالاتر و به دماهای پایین تر سازگاری بیشتری دارد. شوری خاک را نمی پسندد و با اسیدیته 7.1 تا 7.3 سازگار می باشد. مقدار مواد آلی، فسفر و پتاسیم نیز شرایط بهتری را برای رویش این گونه ایجاد می کند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو مولفه اصلی اول 95 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند و گروه بندی سایت ها با استفاده از این دو مولفه نتایج تجزیه خوشه ای را تایید کرد. نتایج تجزیه و تحلیل متمایز کننده (DA) نشان داد که به ترتیب ارتفاع، پارامتر های دمایی و اقلیم، درصد سیلت در عمق سطحی، فسفر، درصد شن خاک سطحی، درصد مواد آلی، درصد شیب، هدایت الکتریکی عمق سطحی خاک، جهات شمالی و غربی، پتاسیم، اسیدیته، درصد رس خاک، جهات شمال غربی و شمالی در گروه بندی سایت ها و گسترش گونه F. ovina موثر هستند.